ΑΓΙΑ ΘΕΟΦΑΝΩ Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΕΙΡΑ (+ 985)

Σειρά: Ἀδιάφθοροι Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας (ἀπό τό ὁμώνυμο ἔργο τοῦ Καθηγητοῦ Ἀντ. Μάρκου).

Αὐτοκράτειρα τοῦ Βυζαντίου, σύζυγος τοῦ Αὐτοκράτορος Λέοντος ΣΤ' τοῦ Σοφοῦ . Ἦταν ἀρχοντικῆς καταγωγῆς καί καρπός προσευχῆς τῶν εὐσεβῶν γονέων της Κωνσταντίνου "Ἰλλουστρίου" Μαρτινάκιου καί Ἄννας. Νυμφεύθηκε τόν Λέοντα μέ συνοικέσιο τοῦ πεθεροῦ της Βασιλείου Α' τοῦ Μακεδόνος, ὁ γάμος της ὅμως δέν ὑπῆρξε εὐτυχισμένος, διότι ὁ Λέων δέν ἀγαποῦσε τήν σύζυγό του, ἀλλά τήν εὐνοούμενή του Ζωή.
Ὑπῆρξε "βασιλική μοναχή", ἀφοῦ ἡ ζωή της στό Ἱερό Παλάτιο δέν διέφερε σέ τίποτα ἀπό τήν ἀσκητική ζωή τῶν μοναχῶν. Ἀντιμετώπισε τήν οἰκογενειακή της κατάσταση μέ μεγάλη ἀξιοπρέπεια. Ἀνάλωσε τόν ἑαυτό της σέ νηστείες, ἀγαθοεργίες καί προσευχές. Ἐσωτερικά φοροῦσε εὐτελέστατα ράκη καί εἶχε τήν ἀρετή τῆς χαμαικοιτίας καί τό χάρισμα τῶν δακρύων. Μετά τόν θάνατο τῆς μοναδικῆς κόρης (892), ἀποσύρθηκε στίς Βλαχέρνες, ὅπου καί κοιμήθηκε τό 895 ἤ 846 (κατά μία πληροφορία δολοφονήθηκε ἀπό τήν Ζωή Καρβουνοψίνη, τέταρτη σύζυγο τοῦ Λέοντα).
Μετά τόν θάνατό της μετανοημένος ὁ Λέων ἄρχισε τήν ἀνέγερση κοντά στόν Ναό τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, ναοῦ πρός τιμήν της. Ἐπειδή ὅμως ἡ Ἐκκλησία δέν δέχθηκε τήν τιμή αὐτή - διότι δέν ὑπῆρχαν φανερές ἀποδείξεις γιά τήν ἁγιότητά της, "δηλαδή δέν ἔδειξεν ἀκόμη ὁ καιρός τήν ἀπόκρυφον αὐτῆς ἀσκητικήν πολιτείαν καί διαγωγήν, διά τῆς ὁποίας ἐφάνη εὐάρεστος εἰς τόν Θεόν" - θεσπίσθηκε ἡ ἑορτή τῶν Ἁγίων Πάντων καί ὁ Ναός ἀφιερώθηκε στή μνήμη τους. Μάλιστα λέγεται, ὅτι ὁ Λεών εἶπε χαρακτηριστικά: "Ἄν εἶναι ἡ Θεοφανώ Ἁγία, ἄς καταταχθεῖ μέ τούς Ἁγίους Πάντας".
Τήν μεγάλη της ἁγιότητα βράβευσε ὁ Θεός μέ τήν ἀφθαρσία τοῦ Λειψάνου της, τό ὁποῖο σήμερα φυλάσσεται στόν Πατριαρχικό Ναό τοῦ ἁγ. Γεωργίου, στό Φανάρι ΚΠόλεως (στή φωτογραφία ἡ λειψανοθήκη της, μαζί μέ ἐκείνες τῶν Ἁγίων Σολωμονῆς καί Εὐφημίας). Ἀπότμημα τῆς Κάρας της φυλάσσεται στή Μονή Διονυσίου Ἁγίου Ὄρους.
Ἡ μνήμη της τιμᾶται τήν 16η Δεκεμβρίου.