ΑΓΙΟΣ ΔΟΝΑΤΟΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΕΥΡΟΙΑΣ (+ 388)

Σειρά: 'Αδιάφθοροι Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας (ἀπό τό ὁμώνυμο ἔργο τοῦ Καθηγητοῦ Ἀντ. Μάρκου).

Ἔζησε στήν ἐποχή τοῦ Αὐτοκράτορα Θεοδοσίου Α’ τοῦ Μεγάλου (379 – 395). Σύμφωνα μέ τήν ἐπικρατέστερη Συναξαριστική παράδοση γεννήθηκε περί τό 330 στήν Εὐροία τῆς Ἠπείρου (περιοχή σημερινῆς Παραμυθιᾶς) καί σπούδασε στό Βουθρωτό. Ἐπίσκοπος τῆς πατρίδας του χειροτονήθηκε σέ ἡλικία μόλις 30 ἐτῶν καί ἀρχιεράτευσε 60 χρόνια. Συμμετεῖχε στήν Β’ Ἁγία Οἰκουμενική Σύνοδο. Ἡ Λατινική παράδοση τόν συγχέει μέ τόν ὁμώνυμό του Ἐπίσκοπο Ἀρρητίου Τυρρηνίας, ὁ ὁποῖος μαρτύρησε κατά τήν βασιλεία τοῦ Ἰουλιανοῦ τοῦ Παραβάτη.
Στά θαύματα τοῦ Ἁγίου ἀποδίδεται καί ἡ θαυματουργική θανάτωση ἑνός φοβεροῦ δράκου πού τρομοκρατοῦσε τήν περιοχή του (μάλιστα τά ὀστά τοῦ δράκου σώζονται ἐκτεθημένα στό ναό τῆς Παναγίας, τῆς νήσου Μουράνο τῆς Βενετίας). Ἀκόμη θεράπευσε καί τήν δαιμονιζόμενη κόρη τοῦ Μεγ. Θεοδοσίου.
Κοιμήθηκε εἰρηνικά περί τό 388 καί ἐνταφιάσθηκε σέ μνημεῖο πού κατά τήν παράδοση εἶχε ἑτοιμάσει ὁ ἴδιος. Μία πρώτη ἀνακομιδή τοῦ ἀφθάρτου καί μυροβλύζοντος Λειψάνου του μαρτυρεῖται κατά τόν 6ο αἰ., ὅταν Ἰλλυρικοί πληθυσμοί κατέφυγαν στήν Κέρκυρα λόγῳ τῶν Ἀραβο - Σλαβικῶν ἐπιδρομῶν. Δέν εἶναι γνωστό πότε καί κάτω ἀπό ποιές συνθῆκες τό Λείψανο μεταφέρθηκε στήν Κεφαλλονιᾶ, τό 1126 πάντως τό ἀφαίρεσε ἀπό ἐκεῖ ὁ Δόγης Δομήνικος Michiel, ἐπιστρέφοντας ἀπό στρατιωτική ἀποστολή στήν Παλαιστίνη (κατά τήν ἴδια ἀποστολή ἀφαιρέθηκαν ἀπό τήν Χίο τά Λείψανα τοῦ Μάρτυρος Ἰσιδώρου).
Τό Λείψανο κατατέθηκε ἀρχικά στό Ναό τῆς Παναγίας τῆς νήσου Μουράνο τῆς Βενετίας, τῆς Ἐπισκοπῆς τοῦ Torcello. Δέν εἶναι γνωστό πότε καί κάτω άπό ποιές συνθῆκες διαλύθηκε. Σήμερα φυλάσσονται ἐκεῖ ἡ τιμία Κάρα καί μέρος τῶν Λειψάνων, σέ λειψανοθήκη σχήματος ἀνθρωπίνου σώματος σέ ὕπτια στάση, ἐνδεδυμένης μέ ἀρχιερατικά ἄμφια. Τό πρόσωπο τῆς λειψανοθήκης ἀπό τό 1964 καλύπτεται μέ γύψινη προσωπίδα!
Στήν καθ’ ἡμᾶς Ἀνατολή ἀπότμημα τῶν Λειψάνων τοῦ ἁγ. Δονάτου διαφυλάσσει ἡ Μονή Μεγάλου Σπηλαίου Καλαβρύτων.
Ἡ μνήμη του τιμᾶται τήν 30ή Ἀπριλίου.