ΑΓΙΟΣ ΘΕΟΓΝΩΣΤΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ (+ 1353)

Σειρά: Ἀδιάφθοροι Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας (ἀπό τό ὁμώνυμο ἔργο τοῦ Καθηγητοῦ Ἀντ. Μάρκου).

Ἦταν Ἑλληνικῆς καταγωγῆς. Μητροπολίτης Ρωσίας χειροτονήθηκε τό 1427 ἀπό τόν Πατριάρχη ΚΠόλεως Ἠσαϊα, διαδεχόμενος τόν Μητροπολίτη ἅγ. Πέτρο (1308 – 1326).
Γιά νά ἐνισχύσει τήν πολιτική σταθερότητα στή Ρωσία, μετέφερε ὁριστικά τήν Μητροπολιτική ἕδρα στή Μόσχα καί ὑποστήριξε τόν Ἡγεμόνα Ἰωάννη Γ’ Καλίτα. Γιά τόν λόγο αὐτό ἀντιμετώπισε τήν προσφυγή τοῦ διαδόχου τοῦ Ἡγεμόνα Μιχαήλ τοῦ Τβέρ Ἡγεμόνα Ἀλεξάνδρου Μιχαήλοβιτς στό Πατριαρχεῖο ΚΠόλεως, μέ τήν κατηγορία τῆς μονομεροῦς ὑποστηρίξεως τοῦ Ἡγεμόνα τῆς Μόσχας, σέ βάρος τῶν λοιπῶν Ἡγεμόνων, γεγονός πού ἀνάγκασε τόν Πατριάρχη ἅγ. Κάλλιστο νά στείλει σχετική ἐπιστολή. Στή Ρωσία πάντως ἀπέμεινε μοναδικός Μητροπολίτης μετά τόν θάνατο τοῦ Μητροπ. Λιθουανίας Θεοφίλου (1330).
Τό 1342, ὑποχρεώθηκε νά ἐπιβάλει σέ ὅλο τόν πληθυσμό ἔκτακτο φόρο, διότι οἱ Τάταροι ἀπειλοῦσαν νά κλείσουν ὅλους τούς ναούς τῆς κατεχόμενης Ρωσίας, ἀλλά ἀντέδρασε σθεναρά ὅταν προσπάθησαν νά ἐπιβάλουν φορολογία καί στό Ρωσικό Κλῆρο. Γιά τήν ἀντίδρασή του βασανίσθηκε ἀπό τούς κατακτητές στό στρατόπεδο τῆς Χρυσῆς Ὀρδῆς, ἀλλά ἐπέζησε. Ὅταν ἐπέστρεψε στή Μόσχα βρῆκε τήν πόλη κατεστραμένη ἀπό πυρκαγιά, ὁπότε ἐπιδόθηκε σέ μεγάλο ἀνακαινιστικό ἔργο.
Τίμησε ἰδιαιτέρως τόν προκάτοχό του Μητροπολίτη ἅγ. Πέτρο, προσθέτοντας Παρεκκλήσιο στόν Καθεδρικό Ναό Κοιμ. Θεοτόκου Κρεμλίνου, ὅπου κατέθεσε τό Λείψανό του (καί ἀργότερα ἐνταφιάσθηκε καί ὁ ἴδιος) καί ἐπιτυγχάνοντας τήν διακήρυξη τῆς ἁγιότητός ἀπό τό Πατριαρχεῖο ΚΠόλεως (1339). Ἔκτισε ἀκόμη καί τόν Ναό τοῦ ἁγ. Ἰωάννου τῆς Κλίμακος μέσα στό Κρεμλίνο (1329) καί τό ὑψηλότατο κωδωνοστάσιό του (σήμερα Κωδωνοστάσιο Μεγάλος Ἰβάν, 1505). Τό 1344 κάλεσε Ἕλληνες ἁγιογράφους γιά τήν ἱστόριση τοῦ Καθεδρικοῦ Ναοῦ τῆς Κοιμ. Θεοτόκου.
Ἰδιαίτερα φιλομόναχος, εὐλόγησε τόν ἅγ. Σέργιο τοῦ Ραντονέζ νά ἱδρύσει τήν Λαύρα τῆς Ἁγίας Τριάδος (1340).
Κατά τήν διάρκεια τῶν Ἡσυχαστκῶν Ἔριδων ὑποστήριξε τόν ἅγ. Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ, μέ ἀποτέλεσμα ὁ ἀντιησυχαστής Πατριάρχης Ἰωάννης Καλέκας νά χειροτονήσει Μητροπ. Ρωσίας τόν ὁμόφρονά του Θεόδωρο Ἀλύτς. Ἡ ἑνότητα στή Ρωσική Ἐκκλησία ἀποκαταστάθηκε ἀπό τόν Ἡσυχαστή Πατριάρχη Ἰσίδωρο, μέ τήν ἀναγνώριση τῆς δικαιοδοσίας τοῦ ἁγ. Θεογνώστου.
Τό 1351 ὑποχρεώθηκε νά ἀντιμετωπίσει νέα ἀπόπειρα σχίσματος, μέ τήν χειροτονία ἀπό τό Βουλγαρικό Πατριαρχεῖο Τυρνόβου κάποιου Θεοδωρήτου σέ Μητροπολίτη Μόσχας. Τό ἴδιο ἔτος χειροτόνησε σέ Ἐπίσκοπο Βλαδιμήρ τόν βοηθό του Ἀλέξιο (Ἅγιος, 12η Φεβρουαρίου), τόν ὁποῖο ὑπέδειξε γιά διάδοχό του.
Κοιμήθηκε εἰρηνικά τό 1353 καί ἐνταφιάσθηκε στόν Καθεδρικό Ναό Κοιμ. Θεοτόκου Κρεμλίνου. Τό Λείψανό του ἀνακομίσθηκε ἀδιάφθορο τό 1471 καί σήμερα φυλάσσεται στόν ἀνωτέρο ναό.
Ἡ μνήμη του τιμᾶται τήν 14η Μαρτίου.