ΑΓΙΟΣ ΙΛΑΡΙΩΝ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΜΟΓΛΕΝΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (+ 1164)

Σειρά: Ἀδιάφθοροι Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας (ἀπό τό ὁμώνυμο ἔργο τοῦ Καθηγητοῦ Ἀντ. Μάρκου).

Γεννήθηκε στήν περιφέρεια τῶν Μογλενῶν τῆς Μακεδονίας, ἀπό γονεῖς εὐσεβεῖς, μᾶλλον ἀρχοντικῆς Βυζαντινῆς καταγωγῆς (ὅπως προκύπτει ἀπό τήν προσεκτική μελέτη τοῦ Βίου του, τόν ὁποῖο συνέγραψε ὁ Βουλγαρικῆς καταγωγῆς ἅγ. Εὐθύμιος Πατριάρχης Τυρνόβου). Ἦταν καρπός προσευχῆς τῶν ἀτέκνων γονέων του πρός τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο.
Σέ ἡλικία 18 ἐτῶν ἔγινε μοναχός σέ ἕνα ἀπό τά μοναστήρια τῆς περιοχῆς καί τόσο πρόκοψε στήν πνευματική ζωή, ὥστε διαδέχθηκε τόν Γέροντά του, μετά τόν θάνατό του, στήν ἡγουμενία. Τό 1134 χειροτονήθηκε Ἐπίσκοπος Μογλενῶν (σημερινή ἐπαρχία Ἀριδαίας Πέλλας), ἀπό τόν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀχρίδος Εὐστάθιο. Ἐργάσθηκε ἱεραποστολικά στήν ἐπαρχία του, διότι ὑπῆρχαν πολλοί ὀπαδοί τῆς αἱρέσεως τῶν Βογομίλων, μέ θαυμαστά ἀποτελέσματα, γιά τά ὁποῖα ὁ Αὐτοκράτορας Μανουήλ Κομνηνός (1143 - 80) τοῦ ἔστειλε συγχαρητήρια ἐπιστολή. Γιά τήν στήριξη τοῦ πνευματικοῦ καί ἱεραποστολικοῦ του ἔργου, ἵδρυσε τήν Μονή τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων (πιστεύεται, ὅτι ἡ θέση τῆς Μονῆς εἶναι τό σημερινό χωριό Πρόμαχοι Ἀριδαίας). Αὐστηρός ἀσκητής ὁ ἵδιος, ἀπό τήν χειροτονία του σέ Ἐπίσκοπο μέχρι τόν θάνατό του (γιά 30, δηλαδή, χρόνια), δέν ἤπιε κρασί!
Κοιμήθηκε εἰρηνικά τό 1164 καί ἐνταφιάσθηκε στήν Μονή του.
Τό Λείψανό του ἀνακομίσθηκε ἀδιάφθορο, ὅταν ἐμφανίσθηκε σέ μοναχούς τῆς Μονῆς πού δέν δέχονταν τόν διάδοχό του Ἡγούμενο Πέτρο καί ἄρχισαν νά συμβαίνουν θαύματα. Μάλιστα ἀπό τά μάτια τοῦ Ἁγίου ἔρρεε εὐωδέστατο μῦρο!, τό ὁποῖο θαυματουργοῦσε σέ ὁλόκληρη τήν Μακεδονία. Περίπου τό 1200 ἡ πόλη καταλήφθηκε ἀπό τόν Βούλγαρο Τσάρο Ἰωάννη Ἀσσάν, ὁ ὁποῖος τό 1205 μετέφερε τό Λείψανο στό Τύρνοβο. Τό 1230 τό Λείψανο κατατέθηκε στόνΝαό τῶν Ἁγίων 40 Μαρτύρων. Μετά τήν Τουρκική κατάκτηση τό Λείψανο παραμελήθηκε καί τελικά μεταφέρθηκε στήν ΚΠολη, ὅπου χάθηκε.
Ἡ μνήμη του τιμᾶται τήν 21η Ὀκτωβρίου· πιθανῶς πρόκειται γιά τήν ἡμερομηνία μεταφορᾶς τοῦ Λειψάνου του στό Τύρνοβο. (Ἀρχιμ. Ἰωήλ Φραγκάκου, νῦν Μητροπ. Ἐδέσσης, "Ὁ ἅγ. Ἰλαρίων Ἐπίσκοπος Μογλενῶν", 1998).