ΟΣΙΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ Ο ΝΕΟΣ, Ο ΔΙΑ ΧΡΙΣΤΟΝ ΣΑΛΟΣ (+ 1307)

Σειρά: Ἀδιάφθοροι Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας (ἀπό τό ὁμώνυμο ἔργο τοῦ Καθηγητοῦ Ἀντ. Μάρκου).

Ἕνας λησμονημένος Ἅγιος τῆς ἐποχῆς καί τοῦ πνεύματος τοῦ ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. Βιογράφος του ὑπῆρξε ὁ ἁγιόφιλος καί ἐπίσης ἅγιος Φιλόθεος ὁ Κόκκινος, Πατριάρχης ΚΠόλεως (+ 1379).
Γεννήθηκε στήν Βέροια, ἀπό οἰκογένεια ἀρχοντική, καί ἔζησε κατά τήν βασιλεία τοῦ Ἀνδρονίκου Β' τοῦ Παλαιολόγου. Φλεγόμενος ἀπό θεῖο πόθο ἔγινε μοναχός καί ἐπιδόθηκε σέ μεγάλες ἀσκήσεις. "Ἐν ὑστέροις τῆς αὐτοῦ ζωῆς - γράφει ὁ ἅγ. Φιλόθεος - φθάνει καί τήν εὐδαίμονα πόλιν τῆς Θεσσαλονίκης, πολλοῖς πρότερον τόποις προσδιατρίψας". Ἐκεῖ παρέδωσε τόν ἑαυτό του στή Μονή τοῦ Φιλοκάλλη, ὅπου - ἐκτός τῶν ἄλλων ἀσκήσεων - ὑποκρίθηκε καί τόν σαλό, "πόρναις ἀεί διαλεγόμενος καί κώμοις διαπαντός ἐνδιατρίβειν ὑποκρινόμενος", σέ μία ἀκραία ἐκδήλωση ἀγάπης πρός τόν πλησίον.
Τελειώθηκε μαρτυρικά, σέ ἡλικία 40 περίπου ἐτῶν, ὅταν "τόν Ὅσιον τά τοῦ διαβόλου ἀνδράποδα ταῖς πόρναις διαλεγόμενον καί ταύταις ἐνίοτε προσδιατρίβοντα καθορῶντες καί τά ὅμοια ἑαυτοῖς ἐκεῖνον οἰόμενοι δρᾶν,... ἐν μιᾷ τῶν ἡμερῶν,... μαχαίρες αὐτόν κατέσφαξαν". Ὁ γενναῖος ἀθλητής, ἄν καί πληγωμένος, ζήτησε νά τόν μεταφέρουν στήν μετάνοιά του, ἀλλά ὁ Ἡγούμενος τοῦ ἀρνήθηκε τήν εἴσοδο καί ξεψύχησε ἔξω ἀπό τήν πύλη, ἀφοῦ πρόλαβε καί κοινώνησε τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων!
Τό ὁσιακό καί μαρτυρικό του σῶμα ἐνταφιάσθηκε χωρίς τιμές, ἔξω ἀπό τήν Μονή, ὅμως ἡ ἄρρητη εὐωδία τοῦ τάφου του ὁδήγησε στήν ἀνακομιδή του, κατά τήν ὁποία βρέθηκε "τό θεῖον καί πάντιμον σκῆνος τοῦ τρισμακαρίου, σῶον, ἄρτιον ὅλον, μηδεμίαν δήπουθεν καταφθοράν ὑποστάν". Στήν ἀνακομιδή ἔτυχε νά παρευρίσκεται καί ὁ Αὐτοκράτορας καί ὅλοι "εὐδαιμονίαν ἑαυτῶν καί χαράν ἄληκτον τήν εὕρεσιν τοῦ ἱεροῦ σκήνους τοῦ θείου Νικοδήμου νενομίκασι· καί οὐ μᾶλλον ἐπί τῇ φύσει καί θέσει καί τάξει τῆς πόλεως ἤ τῇ τῶν τειχῶν ὀχυρότητι χαρμοσύνως διετέθησαν, ὅσον γ' ἐπί τούτῳ· ἴδιαν γάρ ἕκαστος δόξαν τήν τοῦ λειψάνου μεγαλοπρέπειαν καί θειότητα ἡγεῖτο". (Ἁγ. Φιλοθέου Κοκκίνου, "Ὅσιος Νικόδημος ὁ Νέος, ὁ διά Χριστόν Σαλός"· ἔκδοσις "Τό Περιβόλι τῆς Παναγίας", 1994).
Τό Λείψανο ἀρχικά κατατέθηκε μέ τιμές στόν ἴδιο ἐκεῖνο τόπο, ὅπου κτίσθηκε καί προσκυνηματικός Ναός καί ἄρχισαν νά συμβαίνουν θαύματα. Ἀπό τήν περιγραφή ἑνός ἀπό αὐτά προκύπτει, ὅτι στήν πορεία τῆς Ἱστορίας τό Λείψανο διαλύθηκε. Σήμερα ὁ Ναός καί ἡ Μονή τοῦ Ἁγίου δέν σώζονται. Ἀκόμη, κατά τήν Τουρκοκρατία ἡ μνήμη του λησμονήθηκε. Ἀπό τήν ἐποχή του σώζεται μόνον ἡ μορφή του, σέ τοιχογραφία τῆς Μονῆς Χιλανδαρίου Ἁγίου Ὄρους (τοῦ 1319).
Μέ πρωτοβουλία τῆς Μητροπόλεως Βεροίας ἡ μνήμη του ἐπανασυστήθηκε καί τιμᾶται τήν 24η Νοεμβρίου.