ΟΣΙΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΤΟΥ ΣΒΙΡ (+ 1533)

Σειρά: Ἀδιάφθοροι Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας (ἀπό τό ὁμώνυμο ἔργο τοῦ Καθηγητοῦ Ἀντ. Μάρκου).

Ἕνας τῶν μεγάλων Ἁγίων τῆς Ρωσικῆς Ὀρθοδοξίας, ὁ δεύτερος -μετά τόν Πατριάρχη Ἀβραάμ - Ἅγιος τῆς Ἐκκλησίας, "ὁ ὁποῖος ἀξιώθηκε ἐπισκέψεως τῆς Ἁγίας Τριάδος μέ μορφή Τριῶν Ἀγγέλων· κατά τήν διάρκεια αὐτῆς τῆς ἐπισκέψεως, ἡ Ἁγία Τριάς μέχρι πού ἄγγιξε τόν Ἅγιο καί αὐτό τό ἄγγιγμα προφανῶς ἦταν πού ἔκανε τό σῶμα του ἀπρόσβλητο στή φθορά"! ("The Orthodox Word", φ. 236 - 237/Μαϊου - Αὐγούστου 2004, εἰδικό ἀφιέρωμα).
Ὁ κατά κόσμον Ἀμώς, γεννήθηκε στό χωριό Μαντέρα, κοντά στή λίμνη Λαντόγκα, τήν 15η Ἰουνίου 1448, ἀπό γονεῖς πτωχούς χωρικούς καί ὑπῆρξε καρπός τῆς θερμῆς προσευχῆς τους. Πρίν τήν σύλληψή του καί ἐνῶ οἱ γονεῖς του προσηύχοντο θερμῶς, ἄκουσαν μία ὑπερκόσμια φωνή νά τούς μακαρίζει: "Χαῖρε, ζεῦγος, διότι θά γεννήσετε υἱόν, μέ τοῦ ὁποίου τήν γέννηση ὁ Θεός θά δώσει παράκληση στήν Ἐκκλησία Του"!
Ἔζησε ἀσκούμενος στόν κόσμο ἀπό τήν παιδική του ἡλικία καί σέ ἡλικία 19 ἐτῶν κατέφυγε στήν περίφημη Μονή Βαλαάμ (ἐπειδή οἱ γονεῖς του προγραμμάτιζαν νά τόν νυμφεύσουν), ὁδηγούμενος ἀπό Ἄγγελο μέ μορφή ταξιδιώτη! Κατά τήν διαδρομή, ὅταν περνοῦσε ἀπό τόν ποταμό Σβίρ, ἄκουσε μία ὑπεκόσμια φωνή νά τόν πληροφορεῖ, ὅτι ἐκεῖ, στίς ὄχθες τῆς λίμνης Ροσίνσκ, θά ἔκτιζε μονή!
Μετά ἀπό δοκιμασία ἑπτά ἐτῶν στή Μονή Βαλαάμ, ἐκάρη μοναχός μέ τό ὄνομα Ἀλέξανδρος, τό 1474, σέ ἡλικία 26 ἐτῶν. Ἀρκετά χρόνια μετά τήν φυγή του ἀπό τόν κόσμο, οἱ γονεῖς του ἔμαθαν ἀπό Καρελιανούς προσκυνητές τοῦ Βαλαάμ γιά τήν πορεία τοῦ γιοῦ τους καί ἀκολούθησαν τό παράδειγμά του.
Μετά τήν κοίμηση τῶν γονέων του (μοναχῶν Σεργίου καί Βαρβάρας) καί μέ εὐλογία τοῦ Ἡγουμένου, ὁ Ὅσιος ἐγκαταστάθηκε στήν ἐρημητική Ἁγία Νῆσο τῆς Λίμνης Λαντόγκας, ὅπου ἀγωνίστηκε σέ ἕνα μικρό σπήλαιο. Κάποτε, κατά τήν διάρκεια προσευχῆς, ἔτυχε τῆς ἄνωθεν πληροφορίας νά ἀναχωρήσει γιά τό μέρος πού τοῦ εἶχε ὑποδειχθεῖ καί ἐκεῖ ἀσκούμενος νά τύχει τῆς σωτηρίας του. Ἔτσι τό 1485, σέ ἡλικία 37 ἐτῶν, ὁ Ὅσιος ἐγκαταστάθηκε στήν ὄχθη τῆς Λίμνης Ροσίνσκ, ὅπου ἔζησε ἑπτά χρόνια σέ μία ξύλινη καλύβα, τρεφόμενος μέ καρπούς τοῦ δάσους καί ὑφιστάμενος τίς κακουχίες τῆς φύσεως καί τούς πειρασμούς τοῦ διαβόλου.
Τό πλέον σημαντικό γεγονός τῆς ζωῆς τοῦ ὁσ. Ἀλεξάνδρου, ὑπῆρξε ἡ ἐμφάνιση τῆς Ἁγίας Τριάδος! Συνέβη τό ἔτος 1508, 23 χρόνια μετά τήν ἐγκατάστασή του στή Λίμνη Ροσίσκ καί ἐνῶ ἦταν ἡλικίας 60 ἐτῶν. Τό μεγάλο αὐτό θαῦμα περιγράφεται στόν ἀγγλικό βίο τοῦ Ὁσίου (ἡ ἑλληνική μετάφραση ἀπό τό ἀρχεῖο τοῦ Περιοδικοῦ "Ἅγιος Κυπριανός").
"Μία νύκτα προσηύχετο στήν καλύβη του. Ξαφνικά, ἕνα δυνατό φῶς ἔλαμψε και ὁ Ἅγιος εἶδε Τρεῖς Ἄνδρας, ἔνδεδυμένους ἀπαστράπτοντας λευκούς χιτῶνας, οἱ Ὁποῖοι τόν ἐπλησίαζαν. Ἔκλαμπροι μέ οὐράνια δόξα, φεγγοβολοῦσαν μέ καθαρή λαμπρότητα ὑπέρ τόν ἥλιον! Ὁ κάθε Ἕνας ἀπό Αὐτούς κρατοῦσε στό χέρι Του σκῆπτρο!
Ὁ Ἅγιος ἔπεσε κάτω μέ τρόμο καί ὅταν συνῆλθε, ἔβαλε βαθειά μετάνοια ἕως ἐδάφους. Ἀνασηκώνοντάς τον ΑΠΟ ΤΟ ΧΕΡΙ οἱ Ἄνδρες τοῦ εἶπαν: "Ἔχε πίστιν, εὐλογημένε, καί μή φοβῆσαι"! Εἶπαν στόν Ἅγιο νά κτίση μία ἐκκλησία καί μία μονή. Ὁ Ἅγιος ἔπεσε διαμαρτυρόμενος γιά τήν ἀναξιότητά του, ὅμως ὁ Κύριος τόν ΑΝΑΣΗΚΩΣΕ καί τοῦ παρήγγειλε νά ἐκπληρώση τίς ἐντολές. Ὁ Ἅγιος ἐρώτησε σέ ποιό ὄνομα θά ἔπρεπε νά ἀφιερωθῆ ὁ ναός. Ὁ Κύριος τοῦ εἶπε: "Ἀγαπημένε, ὅπως βλέπεις σοῦ ὁμιλεῖ ὁ Ἕνας σέ Τρία Πρόσωπα, γι' αὐτό νά κατασκευάσης τόν ναό στό Ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τῆς Ὁμοουσίου Τριάδος. Σοῦ ἀφήνω τήν εἰρήνη καί σοῦ δίδω τήν εἰρήνη Μου".
"Στήν Ἱστορία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας - σημειώνουν οἱ συντάκτες τοῦ ἀγγλικοῦ Βίου τοῦ Ὁσίου - αὐτή ἡ ἐμφάνισις θεωρεῖται ὡς μοναδική".
Μετά τό ἐξαίσιο αὐτό θαῦμα ὁ Ὅσιος ἄρχισε νά προβληματίζεται σχετικά μέ τό σημεῖο στό ὁποῖο ἔπρεπε νά κτίσει τόν ναό. Τότε οὐράνιος Ἄγγελος σέ σχῆμα μοναχοῦ, τοῦ ὑπέδειξε τόν τόπο! ὅπου τό ἴδιο ἔτος ὁ Ὅσιος ὕψωσε ἕναν ξύλινο ναό πρός τιμήν τῆς Ἁγίας Τριάδος.
Ὁ πρῶτος πού ἐλκύσθηκε ἀπό τήν ἁγιότητα τοῦ ὁσ. Ἀλεξάνδρου ἦταν ὁ γαιοκτήμονας Ἀνδρέας Ζαβαλίσιν, ἔπειτα ὅσ. Ἀδριανός τοῦ Ὀντρουσώφ (+ 1549). Ἀκόμη οἱ Ὅσιοι Γεννάδιος (+ 1516) καί Νικηφόρος (+ 1550) τῆς λίμνης Νέϊζ, Ἀθανάσιος τοῦ Σύαντεμ (+ μετά τό 1550) καί Μακάριος τοῦ Ὀροντέζ (+ 1532), ὑπῆρξαν μαθητές του.
Τό 1526 ἡ ἀδελφότητα ἀντικατέστησε τόν ξύλινο Ναό τῆς Ἁγίας Τριάδος μέ πέτρινο καί ὁ Ὅσιος δέχθηκε τήν Ἱερωσύνη καί τό ἡγουμενικό ἀξίωμα ἀπό τόν Ἀρχιεπίσκοπο Νόβγκοροντ Σεραπίωνα, πιεζόμενος ἀπό τούς ἀδελφούς.
Πρός τό τέλος τῆς ζωῆς καί ἐνῶ σκεπτόταν νά κτίσει ναό πρός τιμήν τῆς Ἁγίας Σκέπης τῆς Παναγίας, ἀξιώθηκε ἐμφανίσεως τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, ἡ Ὁποία τόν βεβαίωσε γιά τήν προστασία Της στό μοναστήρι καί τούς ἀδελφούς!
Ὁ ὅσ. Ἀλέξανδρος κοιμήθηκε εἰρηνικά τήν 30ή Αὐγούστου 1533, σέ ἡλικία 80 ἐτῶν. Πρίν κοιμηθεῖ ζήτησε ἀπό τούς ἀδελφούς νά δέσουν τό σῶμα του ἀπό τά πόδια καί νά τό ρίξουν στόν βάλτο! καί ἐπειδή οἱ ἀδελφοί ἀρνήθηκαν ζήτησε νά μήν κρατήσουν τό σῶμα του στό μοναστήρι, ἀλλά νά τό ἐνταφιάσουν στόν Ναό τῆς Θείας Μεταμορφώσεως.
Ὁ ὅσ. Ἀλέξανδρος, δοξασμένος ἐν ζωῇ μέ τίς προηγουμένως μνημονευόμενες θαυμαστές ἐμφανίσεις, δοξάσθηκε κυρίως μετά θάνατον μέ τήν καταπληκτική ἀφθαρσία τοῦ Λειψάνου του καί τό χάρισμα τῶν ἰαμάτων. Τό 1545 ὁ μαθητής καί διάδοχός του Ἡγούμενος Ἡρωδίων ἔγραψε τόν Βίο του. Τό 1547 φιλοπονήθηκε ἡ πρώτη πρός τιμή του Ἀκολουθία καί ἄρχισε ὁ τοπικός ἑορτασμός τῆς μνήμης του.
Τήν 17η Ἀπριλίου 1641 τό Λείψανο τοῦ ἁγ. Ἀλεξάνδρου ἀνακομίσθηκε ἀδιάφθορο, κατά τήν διάρκεια τῶν ἐργασιῶν ἀνεγέρσεως τοῦ κατεστραμμένου ἀπό τούς Πολωνούς Ναοῦ τῆς Μεταμ. Σωτῆρος. Τό Λείψανο κατατέθηκε τό 1643 σέ ἀργυρή λάρνακα καί ἀναπαύθηκε ἐκεῖ μέχρι τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1917.
Τήν 5η Ἰανουαρίου 1918 ἡ περιοχή τῆς Μονῆς τοῦ ὁσ. Ἀλεξάνδρου καί εὑρύτερα τοῦ Ὄλονετς καταλήφθηκε ἀπό τούς Μπολσεβίκους. Τήν ἑπομένη 6η Ἰανουαρίου οἱ Μπολσεβίκοι κατέλαβαν τήν Μονή, ἀλλά δέν βεβήλωσαν τό Λείψανο. Σταδιακά ἡ Μονή μετατράπηκε σέ στρατόπεδο συγκεντρώσεως (τό γνωστό "Σβίρλαγκ"), ἵδρυμα ἀναπήρων πολέμου καί ἔπειτα παιδιῶν, τεχνική σχολή καί τελικά ψυχιατρικό ἄσυλο.
Τήν τρίτη ἡμέρα τοῦ Πάσχα τοῦ 1918, τό Λείψανο ρίχθηκε στήν πυρά ἀπό ὁμάδα ὁπλισμένων Μπολσεβίκων, οἱ ὁποῖοι ἐκτέλεσαν τόν Ἡγούμενο Εὐγένιο καί 6 Μοναχούς τῆς Μονῆς, ὅμως δέν κάηκε, ἀντιθέτως διατήρησε τό ἀπολύτως φυσιολογικό χρῶμα του! Μόνο κατά τήν ἕκτη προσπάθειά τους, τήν 20ή Δεκεμβρίου 1918, οἱ Μπολσεβίκοι πέτυχαν νά μετακινήσουν τό Λείψανο καί νά τό μεταφέρουν στό Λοντεϊνογιε Πόλιε. Ἐκεῖ τό Λείψανο ἐξετάστηκε ἀπό Σοβιετικούς ἐπιστήμονες, σέ μία προσπάθεια νά ἀποδειχθεῖ, ὅτι τό σῶμα τοῦ Ὁσίου εἶχε ταριχευθεῖ ἤ ὅτι ἐπρόκειτο γιά κάποια ἀπάτη τῆς Ἐκκλησίας γιά τήν... ἀποβλάκωση τῶν πιστῶν! Ὅμως ἡ ἐξέταση ἀπέδειξε, ὅτι τό Λείψανο ἦταν αὐθεντικό. Ἡ ὁμοιότητα τοῦ προσώπου μέ τίς εἰκόνες τοῦ ὁσ. Ἀλεξάνδρου ἦταν ἐντυπωσιακή καί ὅλες οἱ σχετικές λεπτομέρειες (λευκότητα καί ἐλαστικότητα τοῦ δέρματος), ἦσαν σύμφωνες μέ ἐκεῖνες πού καταγράφτηκαν κατά τήν ἀνακομιδή τοῦ 1641. Ἕνας Ἀκαδημαϊκός τῆς ἐποχῆς, ὁ Πέτρος Πέτροβιτς Ποκρύσκιν, σέ ἀπάντησή του σέ αἴτημα τῆς Μυστικῆς Ἀστυνομίας, ἔγραψε σχετικά: "Ἀναγνωρίζοντας, ὅτι τό Λείψανο τοῦ ἁγ. Ἀλεξάνδρου τοῦ Σβίρ ἀποτελεῖ ἀναμφισβήτητα ἱστορικό γεγονός, ἡ θέσις τοῦ ὁποίου πρέπει νά εἶναι σέ μία ἐκκλησία, ζητοῦμε νά ληφθοῦν μέτρα γιά τήν διαφύλαξι αὐτοῦ τοῦ ἐθνικοῦ ἱστορικοῦ θησαυροῦ"!
Στή συνέχεια τό Λείψανο ἐκτέθηκε στό Μουσεῖο Ἀνατομίας τῆς Στρατιωτικῆς Ἰατρικῆς Ἀκαδημίας τοῦ Λένινγκραντ καί παρέμεινε ἐκεῖ χάρις στίς προσπάθειες τοῦ διακεκριμένου ἐπιστήμονος Β. Ν. Τόνκωφ.
Μετά τήν κατάρρευση τοῦ ἀθεϊστικοῦ καθεστῶτος, ὑπάρχουν δύο ἐκδοχές γιά τό Λείψανο τοῦ ἁγ. Ἀλεξάνδρου. Σύμφωνα μέ τήν πρώτη (ἡ ὁποία παρουσιάζεται στό εἰδικό ἀφιέρωμα τοῦ Περιοδικοῦ "The Orthodox Word", φ. 236 - 237/Μαϊου - Αὐγούστου 2004), μετά τήν ἐπιστροφή στό Πατριαρχεῖο Μόσχας τοῦ τμήματος τῆς Θείας Μεταμορφώσεως τῆς Μονῆς τοῦ ἁγ. Ἀλεξάνδρου (τήν 14η Ἰουνίου 1997· τό τμῆμα τῆς Ἁγίας Τριάδος ἐπιστράφηκε μερικῶς τήν 22α Σεπτεμβρίου 1998), μέ τήν ἔγκριση τοῦ Μητροπ. Ἁγίας Πετρουπόλεως Βλαδιμήρου, ἄρχισαν ἔρευνες γιά τήν ἀνεύρεση τοῦ Λειψάνου. Χάρις στίς προσπάθειες τῶν μοναζουσῶν τῆς Μονῆς Ἁγίας Σκέπης Τερενίτσι καί τοῦ τοῦ Ἡγουμένου τῆς Μονῆς τοῦ ὁσ. Ἀλεξάνδρου ἀρχιμ. Λουκιανοῦ Koutchenko, τό Λείψανο βρέθηκε τόν Δεκέμβριο τοῦ 1997. Ἡ ἰατρική - ἀνθρωπολογική ἐξέτασή του, ἀπέδειξε τήν συμφωνία του μέ τίς περιγραφές τοῦ 1641 καί τίς νεώτερες τοῦ 1918 καί ἐπίσης, ὅτι ἀνῆκε σέ ἄνδρα τῆς φυλῆς τῶν Βέπ, μιᾶς ὁμάδος Φιλανδικῆς καταγωγῆς, στήν περιοχή τῆς ὁποίας ὁ Ὅσιος γεννήθηκε καί ἵδρυσε τήν Μονή του.
Μετά τήν ἐπιβεβαίωση τῆς ταυτότητος τοῦ Λειψάνου, ὁ Μητροπ. Βλαδίμηρος ἐπέτρεψε τήν ἔκθεσή του στό Ναό τῆς ἁγ. Σοφίας, γιά τέσσερεις μῆνες (ἀπό τήν 30ή Ἰουλίου 1998), πρίν τήν μεταφορά του στή Μονή. Πρίν τήν μεταφορά τοῦ Λειψάνου στό Ναό, ἔγινε μία δέηση στήν αἴθουσα ἐξετάσεων τῆς Ἰατρικῆς Ἀκαδημίας. Ἐκεῖ, ἐνώπιον πιστῶν καί ἀπίστων, τά χέρια καί τά πόδια τοῦ Ὁσίου ἄρχισαν νά ἀναβλύζουν σταγόνες εὐωδέστατου μύρου! Ἀπό τότε καί μέχρι σήμερα τά θαύματα πού ἐπιτελοῦνται διά πρεσβειῶν τοῦ ὁσ. Ἀλεξάνδρου εἶναι πολλά καί πολύ σημαντικά (ἔχουν καταγραφεῖ θεραπείες παραλυτικῶν, καρκινοπαθῶν, πασχόντων ἀπό παθήσεις τῶν ὀστῶν καί τοῦ δέρματος καί ψυχασθενῶν). Τό λείψανο αὐτό τόν Νοέμβριο τοῦ 1998 μεταφέρθηκε στή Μονή τοῦ ἁγ. Ἀλεξάνδρου, ὅπου καί σήμερα φυλάσσεται (στή φωτογραφία τό ἀριστερό χέρι τοῦ λειψάνου πού ἀποδίδεται στόν ὅσ. Ἀλέξανδρο).
Κατά τήν δεύτερη ἐκδοχή τό ἄφθαρτο σῶμα πού ἀποδίδεται στόν ἅγ. Ἀλέξανδρο δέν εἶναι τό δικό του, ἀλλά οὔτε κἄν ἅγιο Λείψανο! Κατά τήν Ὄλγα Mitrenina (σύμφωνα μέ στοιχεῖα πού διέθεσε στόν γράφοντα), πρόκειται γιά σῶμα ἀγνώστου ἄνδρα, τό ὁποῖο πῆρε ἀπό τό Μουσεῖο Ἀνατομίας τῆς Ἁγίας Πετρουπόλεως ὁ ἀρχιμ. Λουκιανός Koutchenko καί τό τοποθέτησε σάν λείψανο τοῦ ἁγ. Ἀλεξάνδρου τοῦ Σβίρ στό Ναό τῆς Ἁγίας Σοφίας! Ταυτόχρονα ξεκίνησε μία μεγάλη διαφημιστική ἐκστρατεία γιά τό "λείψανο" αὐτό ἀπό τό Πατριαρχεῖο Μόσχας καί τήν ἐνορία, μέ ἀποτέλεσμα νά προκληθεῖ ρεῦμα προσκυνητῶν πού περίμεναν μέχρι καί δύο ὥρες γιά νά προσκυνήσουν! Μετά ἀπό κάποια δημοσιεύματα τό Πατριαρχεῖο Μόσχας διόρισε μία Ἐπιτροπή γιά νά διερευνήσει τά τοῦ "λειψάνου". Ἡ ἔρευνα ἀπέδειξε, ὅτι τό σῶμα παρελήφθη ἀπό τό Μουσεῖο Ἀνατομίας τό 1920 ἤ τό 1930 καί διατηρήθηκε σέ φορμόλη, γιά τίς μελέτες τῶν σπουδαστῶν τῆς Ἰατρικῆς Σχολῆς! Ἀκόμη, τά νύχια τοῦ "λειψάνου" ἦταν περιποιημένα καί τά πόδια ἄθικτα, ἐνῶ κατά τήν περιγραφή τοῦ Λειψάνου κατά τήν πρώτη ἀνακομιδή, τά πόδια τοῦ Ἁγίου εἶχαν διαλυθεῖ καί σώζονταν τά ὀστά.
Ἐπίσης, κατά τόν Διευθυντή τοῦ Μουσείου Ἀνατομίας, τό σῶμα ἦταν τῶν ἀρχῶν τοῦ 20οῦ αἰ. καί ἀνῆκε σέ νεώτερο ἡλικιακά ἄνδρα τοῦ ὁσ. Ἀλεξάνδρου. Μάλιστα πρόκειται γιά Μουσουλμάνο ἤ Ἑβραῖο, διότι φέρει περιτομή! Ἕνα ἀπό τά μέλη τῆς Ἐπιτροπῆς, ὁ Καθηγητής τοῦ Σεμιναρίου τῆς Ἁγίας Πετρουπόλεως π. Γεώργιος Mitrofanov, ἀνέφερε ἀνοικτά στούς σπουδαστές, ὅτι δέν ἐπρόκειτο γιά ἅγιο λείψανο. Ὅλα ἀνετράπησαν ὅταν ὁ Πατριάρχης Μόσχας Ἀλέξιος Β' πῆγε καί προσκύνησε τό φερόμενο ὡς λείψανο τοῦ ἁγ. Ἀλεξάνδρου.
Ἡ μνήμη τοῦ ἁγ. Ἀλεξάνδρου τιμᾶται τήν 30ή Αὐγούστου καί ἡ Ἀνακομιδή τοῦ Λειψάνου του τήν 17η Ἀπριλίου.