ΠΡΩΤΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ Ο ΑΡΧΙΔΙΑΚΟΝΟΣ (1ος αἰ.)

Σειρά: Ἀδιάφθοροι Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας (ἀπό τό ὁμώνυμο ἔργο τοῦ Καθηγητοῦ Ἀντ. Μάρκου).

Ὁ πρῶτος τῶν Ἑπτά Διακόνων τῆς πρωτοχριστιανικῆς Ἐκκλησίας. Γιά τήν ὁμολογία τῆς πίστεώς του στή θεότητα τοῦ Χριστοῦ, ὁδηγήθηκε ἀπό τούς Ἰουδαίους στό κριτήριο καί καταδικάσθηκε σέ θάνατο μέ λιθοβολισμό. Τελειώθηκε δεόμενος "Κύριε, μή στήσης αὐτοῖς τήν ἁμαρτίαν ταύτην" (Πράξ. 7, 60).
Τό μαρτυρικό του Λείψανο κηδεύθηκε ἀπό τόν διδάσκαλό του Γαμαλιήλ στά πλάγια μέρη τοῦ Ναοῦ. Ὅταν σταμάτησε ὁ διωγμός, ὁ Ἅγιος ἐμφανίσθηκε στόν ἐνάρετο Ἱερέα Λουκιανό καί τοῦ ὑπέδειξε τήν θέση τοῦ Λειψάνου του, τό ὁποῖο ἀνακομίσθηκε ἀδιάφθορο καί κατατέθηκε στήν Ἁγία Σιών. Ἀπό τούς αὐτόπτες τῆς Ἀνακομιδῆς μαρτυρεῖται, ὅτι "αἱ πληγαί αἱ προελθοῦσαι ἐκ τῶν λιθοβολημάτων ἔλαμπον ὡς οἱ ἀστέρες τοῦ οὐρανοῦ"! Κατά τήν βασιλεία τοῦ Μεγ. Κωνσταντίνου τό Λείψανο - ἐκτός τῆς δεξιᾶς χειρός - ἀνακομίσθηκε στήν ΚΠολη. Ἀργότερα ὁ Αὐτοκράτορας Θεοδόσιος Β' ὁ Μικρός, ἔστειλε στή Σιωνίτιδα Ἐκκλησία μεγάλες δωρεές καί πέτυχε νά δωρηθεῖ ἡ δεξιά τοῦ Πρωτομάρτυρος στήν ἀδελφή του ἁγ. Πουλχερία .
Δέν εἶναι γνωστό πότε καί κάτω ἀπό ποιές συνθήκες τό Λείψανο τοῦ ἁγ. Στεφάνου διαλύθηκε. Σήμερα πάντως μέρος τῆς δεξιᾶς του σώζεται στή Μονή Κωνσταμονίτου Ἁγίου Ὄρους, ἡ δεξιά του παλάμη στή Μονή Νεάμτς Ρουμανίας καί τμήματα τῆς Κάρας του στίς Μονές Ξενοφῶντος Ἁγίου Ὄρους καί Μεγάλου Σπηλαίου Καλαβρύτων.
Ἡ μνήμη του τιμᾶται τήν 27η Σεπτεμβρίου καί ἡ Ἀνακομιδή τοῦ Λειψάνου του τήν 2α Αὐγούστου.