ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ (+ 1569)

Σειρά: Ἀδιάφθοροι Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας (ἀπό τό ὁμώνυμο ἔργο τοῦ Καθηγητοῦ Ἀντ. Μάρκου).

Γεννήθηκε τό 1507 σέ οἰκογένεια Βογιάρων, μέ ὑψηλή θέση στήν Ρωσική Αὐλή (ὁ πατέρας του ἦταν ὑπασπιστής τοῦ διανοητικά καθυστερημένου Μεγάλου Δοῦκα Γεωργίου, γιοῦ τοῦ Μεγ. Ἡγεμόνα Βασιλείου Γ' καί ἀδελφοῦ τοῦ Τσάρου Ἰβάν Δ' τοῦ Τρομεροῦ). Δέν ἀκολούθησε πολιτική ἤ στρατιωτική σταδιοδρομία, ἀλλά κοινοβίασε (τό 1537) στήν ἀκριτική Μονή Σολόβκι, στόν Βόρειο Παγωμένο Ὠκεανό. Ἀρχικά ὑποτάχθηκε στόν Ἡγούμενο Ἀλέξιο καί στήν συνέχεια στόν διακριτικό Στάρετς Ἰωνᾶ, ἀπό τόν ὁποῖο διδάχθηκε τόν Ἡσυχασμό καί τήν νοερά προσευχή. Ἀναδείχθηκε Ἡγούμενος τῆς Μονῆς καί διοίκησε μέ σύνεση τούς 200 περίπου μοναχούς της γιά 18 χρόνια, συνδέοντας τό ὄνομά του μέ μεγάλα κτηριακά καί φιλανθρωπικά ἔργα.
Τό 1550 πῆρε μέρος στήν τοπική Σύνοδο τῆς Μόσχας (τήν γνωστή μέ τό ὄνομα "100 Κεφάλαια") καί ἔκανε ζωηρή ἐντύπωση γιά τήν θεολογική του κατάρτιση, στόν νεαρό Τσάρο Ἰβάν Δ', τόν ἔπειτα Τρομερό. Τό 1566 ἀναδείχθηκε Μητροπολίτης Μόσχας καί πάσης Ρωσίας. Κατά τήν σύντομη πρωθιεραρχεία του χειροτόνησε Ἐπισκόπους, συγκάλεσε Συνόδους, ὀργάνωσε τήν ἐκκλησιαστική διοίκηση καί τόνωσε τήν πνευματική ζωή. Ὅταν τό 1567 ὁ Τσάρος ἄρχισε τήν λεγόμενη "Ἐπανάσταση τῆς Ὀπρίτσινα", ὁ Μητροπ. Φίλιππος βρέθηκε ἀντιμέτωπος μέ τήν ἀνακτορική αὐθαιρεσία καί ὕψωσε τήν φωνή τοῦ Χριστιανοῦ Ἐπισκόπου κατά τῆς ἀδικίας καί τοῦ καθημερινοῦ λουτροῦ αἵματος, μέ ἀποτέλεσμα νά φυλακισθεῖ σέ κάποια μονή καί τελικά νά στραγγαλισθεῖ, ἀπό ἔμπιστο τοῦ Τσάρου, τήν 23η Δεκεμβρίου 1569.
Τό Λείψανό του ἀνακομίσθηκε ἀδιάφθορο τό 1590 (21 χρόνια μετά τό μαρτύριό του) καί μεταφέρθηκε στήν μονή τῆς μετανοίας του, τό Σολόβκι. Τό 1652 ὁ εὐσεβής Τσάρος Ἀλέξιος Μιχαήλοβιτς Ρωμανώφ, μετέφερε τό Λείψανο στήν Μόσχα καί τό κατέθεσε στόν περίφημο Καθεδρικό Ναό Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου, στό Κρεμλίνο. Σήμερα μέρος τοῦ ἀδιαφθόρου Λειψάνου του φυλάσσεται στήν Λαύρα τοῦ ἁγ. Ἀλεξάνδρου Νέβσκι Ἁγίας Πετρουπόλεως.
Ἡ μνήμη του τιμᾶται τήν 9η Ἰανουαρίου καί ἡ Ἀνακομιδή τοῦ Λειψάνου του τήν 3η Ἰουλίου. Τιμᾶται ἀκόμη καί κατά τήν Σύναξη τῶν Ἁγίων Ἱεραρχῶν τῆς Μόσχας, τήν 5η Ὀκτωβρίου.

«Ὁ Φίλιππος - γράφει ὁ N. Zernov - ὑπῆρξε Μάρτυρας πού πέθανε, ὄχι σάν τούς περισσοτέρους Μάρτυρες, ὑπερασπίζοντας τήν Πίστη, ἀλλά ὑπερασπίζοντας τό χριστιανικό ἔλεος πού τόσο στυγερά παραβίασε ὁ Τσάρος. Δέν μπόρεσε νά συγκρατήσει τήν σφαγή ἀθώων ἀνθρώπων, ἀλλά μίλησε σάν Χριστιανός Ποιμένας πρός μαρτυρίαν τῆς δεσμευτικῆς δύναμης τοῦ ἐντολῆς τοῦ Ὑψίστου, ἐπί κυβερνήτου καί κυβερνωμένου» (N. Zernov, "Οἱ Ρῶσοι καί ἡ Ἐκκλησία τους", σελ. 70). Ἀντίθετα οἱ διάδοχοί του Μητροπολίτες Κύριλλος (1568 – 1572) καί Ἀντώνιος (1572 – 1581), «ὑπῆρξαν σιγῶντες θεαταί τῶν βιοπραγιῶν τοῦ Τσάρου» (Βλ. Φειδᾶ, "Ἐκκλησιαστική Ἱστορία τῆς Ρωσίας", σελ. 196).