Δευτέρα 28 Φεβρουαρίου 2011

ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ - ΑΓΙΟΛΟΓΙΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ ΓΙΑ ΤΑ 260 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΑΡΤΥΡΙΟ ΤΗΣ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΚΥΡΑΝΝΗΣ (1751 - 2011)

Ξένη Δημοσίευσις - Πηγή: Μητρόπολις Λαγκαδᾶ, Λιτῆς καί Ρεντίνης.

Σε συνέχεια των εορταστικών εκδηλώσεων προς τιμήν της μνήμης της Αγίας Νεομάρτυρος Κυράννης της Οσσαίας, έλαβε χώρα Επιστημονική Θεολογική - Αγιολογική Ημερίδα στην πατρίδα της Αγίας, την Όσσα, επί τη ευκαιρία της συμπληρώσεως 260 ετών από του σεπτού μαρτυρίου της (1751 - 2011).
Την ημερίδα τίμησαν με την παρουσία τους:
Τον Α.Θ.Π. Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο εξεπροσώπησε ο Παναγιώτατος Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης κ.κ. Άνθιμος, ο οποίος ανέγνωσε το σεπτό Πατριαρχικό Μήνυμα προς την Ημερίδα και κήρυξε την έναρξη των εργασιών της Ημερίδος, τονίζοντας τη σημασία της Αγιοσύνης και των προσώπων των Αγίων Νεομαρτύρων, για την εποχή τους και για την εποχή μας.
Τον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερώνυμο Β' και την Ιερά Σύνοδο εκπροσώπησε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σερρών και Νιγρίτης κ.κ. Θεολόγος, ο οποίος ανέγνωσε το μήνυμα του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου.


Παρέστησαν, επίσης, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ιερισσού, Αγίου Όρους και Αρδαμερίου κ.κ. Νικόδημος και οι Θεοφιλέστατοι Επίσκοποι Θεουπόλεως κ.κ. Παντελεήμων και Θερμών κ.κ. Δημήτριος, καθώς και Καθηγητές. Επίσης πλήθος Καθηγητών Πανεπιστημίου, κληρικών, εκπαιδευτικών και λαού. Την Ημερίδα άνοιξε η χορωδία της Σχολής Βυζαντινής Μουσικής της Ι. Μ. Λαγκαδά, Λητής και Ρεντίνης με ύμνους από την Ακολουθία της Αγίας.
Χαιρετισμούς, εναρκτικούς και ληκτικούς, απεύθυνε ο Σεβασμιώτατος Ποιμενάρχης μας Μητροπολίτης Λαγκαδά, Λητής και Ρεντίνης κ.κ. Ιωάννης, ο και εμπνευστής των εορτίων εκδηλώσεων και οργανωτής αυτών, καθώς και ο Αντιδήμαρχος Περιβάλλοντος κ. Χαριτωνίδης, εκπροσωπώντας τον Δήμαρχο Λαγκαδά.
Το επιστημονικό τμήμα των εισηγήσεων της Ημερίδος «Η Αγίας Νεομάρτυς Κυράννα - 260 έτη από το μαρτύριο της» κάλυψαν, με την έμπειρη προεδρεία του Κοσμήτορος της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. Καθ. Μιχαήλ Τρίτου, οι Καθηγητές Αρχίμ. Νικόδημος Σκρέττας, με θέμα «Νεομάρτυρες και σύγχρονος κόσμος», κ. Τρύφων Τσομπάνης με θέμα «Ασματικές Ακολουθίες εις την μνήμην της Αγίας Νεομάρτυρος Κυράννης» και ο κ. Σωτήριος Μπαλατσούκας με θέμα «Νεομαρτυρολόγικα - Αναφορές εις τον Βίον της Αγίας Κυράννης».
Μετά το πέρας των εισηγήσεων ακολούθησε συζήτηση με ερωτήσεις που απηύθηνε το κοινό προς τους ομιλητές της Ημερίδος, σχετικές με τα θέματα τα οποία εκείνοι κάλυψαν.

Σάββατο 26 Φεβρουαρίου 2011

ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΑΓ. ΙΩ. ΒΛΑΔΙΜΗΡΟΥ

 Ποίημα Δανιήλ τινός, διορθωθεῖσα ὑπό Ἀντωνίου Μάρκου
Ψαλλομένη τῆ 22α Μαΐου
ΕΙΣ ΤΟΝ ΜΙΚΡΟΝ ΕΣΠΕΡΙΝΟΝ

Ἱστῶμεν Στίχους δ’ καί ψάλλομεν τά παρόντα Προσόμοια.
Ἦχος α’. Πανεύφημοι Μάρτυρες ὑμᾶς.

ξήστραψε σήμερον ἡμῖν, θεαυγής πανήγυρις, τοῦ θαυμασίου ἐν Μάρτυσι, γενναίου ἀθλητοῦ καί σημειοφόρου, Ἰωάννου Ἄνακτος, οὗ τάς θαυματουργίας ὑμνήσωμεν, ἐκ τῆς σοροῦ αὐτοῦ, ῥῶσιν θείαν ἀρυόμενοι, πάσης νόσου καί κινδύνων λύτρωσιν. (Δίς).στήρ παμφαέστατος δειχθείς καί ἀειλαμπέστατος, τερατουργός ὑπερθαύμαστος, πᾶσιν ἐξέλαμψας, τά τῶν Ὀρθοδόξων ἱερά συστήματα, λαμπρύνων καί φρουρῶν ταῖς πρεσβείαις σου, κλεινέ Βλαδίμηρε, διά τοῦτο σέ γεραίρομεν, εὐφημοῦντες τούς λαμπρούς ἀγῶνας σου.
ς Ἄγγελος ὤφθης ἐν σαρκί, ἐγκρατής καί ὅσιος, τοῦ Βαπτιστοῦ ὡς ἐπώνυμος, ὅθεν ἠξίωσαι, ἀετοῦ ἐν εἴδει ἰδεῖν θεῖον Ἄγγελον, δεικνύοντα Σταυρόν, Χαριτώνυμε, δι’ ὅνπερ ἤθλησας, ὑπ’ ἀνόμων κεφαλήν τμηθείς, διά ζῆλον Ὀρθοδόξου Πίστεως.
Δόξα. Πλ. α’.
Συνδράμωμεν ἀδελφοί καί μετά πόθου προσέλθωμεν, ἐν τῶ σεπτῶ τεμένει τοῦ Σημειοφόρου Βασιλέως καί Μεγαλομάρτυρος, Ἰωάννου τοῦ Βλαδιμήρου. Καί τήν θαυμαστήν μυροθήκην τοῦ σκήνους αὐτοῦ τιμῶντες, εὐφροσύνως πανηγυρίσωμεν καί ἐγκωμιαστικῶς αὐτῶ ἄσματα μέλψωμεν. Χαίροις Ἀνάκτων τό κλέος καί τῶν Μαρτύρων ὁμόσκηνε, τῆς Βουλγαρίας τό καύχημα, Ἰλλυρικοῦ καί Μυσίας ὁ προστάτης, φρουρέ Ἀλβανίας καί θαυματουργέ ἀντιλήπτωρ, Ἰωάννη Πανένδοξε. Ὁ ὑπέρ Χριστοῦ τήν κάραν ἐκτμηθείς ὑπό τῶν ἰδίων συγγενῶν καί ταύτην θαυμασίως ταῖς οἰκείαις χερσί τῶ Βασιλεῖ τῶν αἰώνων προσκομίσας θυσίαν ἄμωμον, ὡς ὁλοκάρπωμα ἱερόν καί δῶρον πολύτιμον. Διό, Παμμάκαρ Μυροβλύτα Πανθαύμαστε, ὡς παρρησίαν ἔχων, πρέσβευε ὑπέρ ἡμῶν τῶν ἐκ πόθου τελούντων τήν ἱεράν καί πανέορτον μνήμην σου.
Καί νῦν. Θεοτοκίον. Ἐν τῆ ἐρυθρᾶ θαλάσσῃ.
Εἰς τόν Στίχον Ἦχος β’. Οἶκος τοῦ Εὐφραθᾶ.Φέρων ἐν ταῖς χερσί, Παμμάκαρ, τήν σήν κάραν, τμηθεῖσαν ὑπ’ ἀνόμων, τοῦ μαρτυρίου στέφος ἐδέξω, ὦ Βλαδίμηρε.
Τῶ ὅπλῳ τοῦ Σταυροῦ δυσμενῶν παρατάξεις, ἐσκόρπισας γενναίως καί νικητής ἐδείχθης ἀθλήσας, Παναοίδημε.
λάρναξ τοῦ Σεπτοῦ καί Μυροβλύτου πάλαι, ἰδού εὐωδιάζει, πλουσιοτάτην χάριν τοῖς προσιοῦσι νέμουσα.
Δόξα.Τριάδα τήν σεπτήν καί θεαρχίαν πάντες, Πατέρα καί Υἱόν τε καί Πνεῦμα Ὀρθοδόξως, ὑμνοῦμεν τήν Πανάγιον.
Καί νῦν.Ἄνωθεν οἱ χοροί, Θεοτόκε Παρθένε, ὑμνοῦσι σύν τοῖς κάτω, μετά τοῦ Ἀθλοφόρου, τόν τόκον Σου τόν Ἄχραντον.

ΕΙΣ ΤΟΝ ΜΕΓΑΛΟΝ ΕΣΠΕΡΙΝΟΝἹστῶμεν Στίχους στ’ καί ψάλλομεν τά παρόντα Προσόμοια.
Ἦχος δ’. Ὡς γενναῖον ἐν Μάρτυσι.σπερ δένδρον κατάκαρπον, νοητῶς ἀνεβλάστησας, ἐν λιμῶνι, Πάντιμε, τῆς ἀθλήσεως, ἐκπέμπων θεῖα χαρίσματα, πηγάς τε ἰάσεων, τῆς πανσέπτου σου σοροῦ, ἐξ ἧς πάντες ἀρρύονται ρῶσιν σώματος. Ἀθλητῶν ὡραιότης, Ἰωάννη. Διά τοῦτο σέ τιμῶμεν, ὡς πρεσβευτήν τῶν ψυχῶν ἡμῶν.
Τόν φιλοῦντα σε Κύριον, ὑπέρ φύσιν ἐφίλησας καί σαρκός ἐμίσησας ἡδυπάθειαν καί τῶ Χριστῶ ἠκολούθησας, ἐπ’ ὤμων ἀράμενος, Μάρτυς, χαίρων τόν Σταυρόν καί πρός βίαιον θάνατον προσεχώρησας. Διά τοῦτο, Παμμάκαρ, εὐφημοῦμεν, ἐν ψαλμοῖς καί ὑμνωδίαις, τήν φωτοφόρον σου ἄθλησιν.
ς καλῶς στρατευσάμενος Βασιλεῖ τῶν δυνάμεων, σεαυτόν Βλαδίμηρε παραδέδωκας, ἐθελουσίως εἰς μάχαιραν, βαλών τόν αὐχένα σου, ἐπαγόμενος χοροῖς τῶν Μαρτύρων, Μακάριε, ἠξιώθης γάρ καί τῆς νίκης δεχθῆναι τούς στεφάνους, μεθ’ ὧν νῦν καθικετεύεις ὑπέρ ἡμῶν, Θαυματόβρυτε.
κ Βουλγάρων ἐξήνθησας, Ἰωάννη Μακάριε, ὥσπερ ρόδον εὔοσμον καί μυρίπνοον καί τῶ Θεῶ εὐηρέστησας. Νηστείας δεήσεις τε καί ἀγρύπνους προσευχάς τῶ Κυρίῳ ἀνέπεμπες, ἐκ καρδίας σου, τῆς καθαρᾶς καί ἁγίας, διά τοῦτο συνελθόντες εὐφημοῦμεν τάς ἀριστείας σου, Ἔνδοξε.
Θηρεῶ εὐσεβείας σε, θωρακίσας ὁ Κύριος, δυνατόν εἰργάσατο πρός παράταξιν τῶν δυσμενῶν ἐξερχόμενον, Ἰωάννη Ἔνδοξε. Οὕς τῶ ξίφει τῆς ἐν σοί καρτερίας, Βλαδίμηρε, κατηφάνισας τάς αὐτῶν βασκανίας καί τῆς νίκης ἐνεδύσω τούς στεφάνους, Σημειοφόρε, Πανθαύμαστε.
Βασιλείας ἐλάμπρυνας τήν στολήν τοῖς σοῖς αἵμασι μαρτυρίου, Ἔνδοξε, καί κατηύγασας. Καί αἱρέσεων ἅπασαν ἀχλύν ἀπεδίωξας καί ἐφώτισας λαούς, σαφηνίζων τά δόγματα θείας χάριτος, Ὀρθοδόξως πιστεύειν ἐν Τριάδι, μίαν φύσιν ἀμερίστως, τρισί προσώποις ὑπάρχουσαν.
Δόξα. Ἦχος δ’.Ἐξέλαμψας, Ἔνδοξε, ὥστερ ἀστήρ ἑωσφόρος ἐν τῆ γῆ τῶν Ἰλλυριῶν, Ἰωάννη Πανένδοξε. Καλῶς γάρ καί δικαίως βασιλεύσας καί τόν Σταυρόν τοῦ Κυρίου σου ἐπ’ ὤμων ἀράμενος, Χριστῶ ἠκολούθησας, ὡς φίλος γνήσιος Θεοῦ. Διό αἰτοῦμέν σε, Ἅγιε, πρέσβευε ὑπέρ τῶν ψυχῶν ὑμῶν.
Καί νῦν. Θεοτοκίον. Ὁ διά σέ Θεοπάτωρ.
Τό Φῶς Ἰλαρόν, τό Προκείμενον τῆς ἡμέρας καί τά Ἀναγνώσματα.
Προφητείας Ἡσαΐου τό Ἀνάγνωσμα.Τάδε λέγει Κύριος. Πάντα τά ἔθνη συνήχθησαν ἅμα καί συναχθήσονται Ἄρχοντες ἐξ αὐτῶν. Τίς ἀναγγελεῖ ταῦτα ἐν αὐτοῖς; Ἤ τά ἐξ ἀρχῆς τίς ἀκουστά ποιήσει ὑμῖν; Ἀγαγέτωσαν τούς μάρτυρας αὐτῶν καί δικαιωθήτωσαν καί εἰπάτωσαν ἀληθῆ. Γίνεσθέ μοι μάρτυρες καί ἐγώ μάρτυς Κύριος ὁ Θεός καί ὁ παῖς ὅν ἐξελεξάμην, ἵνα γνῶτε καί πιστεύσητέ μοι καί συνῆτε, ὅτι ἐγώ εἰμί. Ἔμπροσθέν μου οὐκ ἐγένετο ἄλλος Θεός καί οὐκ ἔσται πάρεξ ἐμοῦ ὁ σώζων. Ἐγώ ἀνήγγειλα καί ἔσωσα. Ὠνείδισα καί οὐκ ἦν ἐν ὑμῖν ἀλλότριος. Ὑμεῖς ἐμοί μάρτυρες καί ἐγώ μάρτυς Κύριος ὁ Θεός. Ὅτι ἐξ ἀρχῆς ἐγώ εἰμί καί οὐκ ἔστιν ὁ ἐκ τῶν χειρῶν μου ἐξαιρούμενος. Ποιήσω καί τίς ἀποστρέψει αὐτό; Οὕτω λέγει Κύριος ὁ Θεός, ὁ λυτρούμενος ἡμᾶς, ὁ Ἅγιος Ἰσραήλ.
Σοφίας Σολομῶντος τό Ἀνάγνωσμα.Δικαίων ψυχαί ἐν χειρί Θεοῦ καί οὐ μή ἅψηται αὐτῶν βάσανος. Ἔδοξαν ἐν ὀφθαλμοῖς ἀφρόνων τεθνάναι καί ἐλογίσθη κάκωσις ἡ ἔξοδος αὐτῶν καί ἡ ἀφ’ ἡμῶν πορεία σύντριμμα. Οἱ δέ εἰσίν ἐν εἰρήνῃ. Καί γάρ ἐν ὄψει τῶν ἀνθρώπων ἐάν κολασθῶσιν, ἡ ἐλπίς αὐτῶν ἀθανασίας πλήρης. Καί ὀλίγα παιδευθέντες, μεγάλα εὐεργετηθήσονται. Ὅτι ὁ Θεός ἐπείρασεν αὐτούς καί εὗρεν αὐτούς ἀξίους ἑαυτοῦ. Ὡς χρυσόν ἐν χωνευτηρίῳ ἐδοκίμασεν αὐτούς καί ὡς ὁλοκάρπωμα θυσίας προσεδέξατο αὐτούς. Καί ἐν καιρῶ ἐπισκοπῆς αὐτῶν ἀναλάμψουσι καί ὡς σπινθῆρες ἐν καλάμῃ διαδραμοῦνται. Κρινοῦσιν ἔθνη καί κρατήσουσι λαῶν καί βασιλεύσει αὐτῶν Κύριος εἰς τούς αἰῶνας. Οἱ πεποιθότες ἐπ’ αὐτῶ συνήσουσιν ἀλήθειαν καί οἱ πιστοί ἐν ἀγάπῃ προσμενοῦσιν αὐτῶ, ὅτι χάρις καί ἔλεος ἐν τοῖς ὁσίοις αὐτοῦ καί ἐπισκοπή ἐν τοῖς ἐκλεκτοῖς αὐτοῦ.
Σοφίας Σολομῶντος τό Ἀνάγνωσμα.Δίκαιοι εἰς τόν αἰῶνα ζῶσι καί ἐν Κυρίῳ ὁ μισθός αὐτῶν καί ἡ φροντίς αὐτῶν παρά Ὑψίστῳ. Διά τοῦτο λήψονται τό βασίλειον τῆς εὐπρεπείας καί τό διάδημα τοῦ κάλλους ἐκ χειρός Κυρίου. Ὅτι τῆ δεξιᾶ αὐτοῦ σκεπάσει αὐτούς καί τῶ βραχίονι ὑπερασπιεῖ αὐτῶν. Λήψεται πανοπλίαν τόν ζῆλον αὐτοῦ καί ὁπλοποιήσει τήν κτίσιν εἰς ἄμυναν ἐχθρῶν. Ἐνδύσεται θώρακα δικαιοσύνην καί περιθήσεται κόρυθα κρίσιν ἀνυπόκριτον. Λήψεται ἀσπίδα ἀκαταμάχητον ὁσιότητα, ὀξυνεῖ δέ ἀπότομον ὀργήν εἰς ρομφαίαν. Συνεκπολεμήσει αὐτῶ ὁ κόσμος ἐπί τούς παράφρονας. Πορεύσονται εὔστοχοι βολίδες ἀστραπῶν καί ὡς ἀπό εὐκύκλου τόξου τῶν νεφῶν, ἐπί σκοπόν ἁλοῦνται καί ἐκ πετροβόλου θυμοῦ πλήρεις ριφήσονται χάλαζαι. Ἀγανακτήσει κατ’ αὐτῶν ὕδωρ θαλάσσης, ποταμοί δέ συγκλήσουσιν ἀποτόμως, ἀντιστήσεται αὐτοῖς πνεῦμα δυνάμεως καί ὡς λαίλαψ ἐκλιμήσει αὐτούς καί ἐρημώσει πᾶσαν τήν γῆν ἀνομία καί ἡ κακοπραγία περιτρέψει θρόνους δυναστῶν. Ἀκούσατε οὗν Βασιλεῖς καί σύνετε, μάθετε δικασταί περάτων γῆς, ἐνωτίσασθαι οἱ κρατοῦντες πλήθους καί οἱ γεγαυρωμένοι ἐπί ὄχλοις ἐθνῶν. Ὅτι ἐδόθη παρά Κυρίου ἡ κράτησις ὑμῖν καί ἡ δυναστεία παρά Ὑψίστου.
Εἰς τήν Λιτήν, Στιχηρά.
Ἦχος α’.
Μαθητής καί ὁπαδός γεγενημένος, τῶν τῆς ὁμοουσίου Τριάδος Ὁμολογητῶν καί Κηρύκων καί σύν αὐτοῖς ὑπέρ εὐσεβείας διωκόμενος, τόν διά ξίφους θάνατον, Ἰωάννη Μακάριε, ὑπέστης, τάς τῶν αἱρετικῶν γλωσσαλγίας καταβαλλόμενος. Ὅτι καί μαρτυρικοῖς στεφάνοις ἐκοσμήθης παρά Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ καί παρρησίαν ἔλαβες πρεσβεύειν, τοῦ ρυσθῆναι ἐκ κινδύνων τούς ἐκτελοῦντας τήν μνήμην σου.
Ἦχος β΄.Δεῦτε πιστοί τιμήσωμεν, τόν ἀθλοφόρον τοῦ Χριστοῦ Ἰωάννην τόν Ἔνδοξον, ὡς γενναῖον στρατιώτην, καλῶς ἀγωνισάμενων ὑπέρ τῆς εὐσεβείας, Βασιλέων καί τυράννων τό κράτος καταβαλλόμενον. Διό παρρησίαν ἔχων πρός Θεόν, ἀκαταπαύστως πρεσβεύει, σωθῆναι τάς ψυχάς ἡμῶν.
Ὁ αὐτός.Τοῦ εὐσεβοῦς Ἰωάννου ἡ μνήμη, μύρον ἐκκενούμενον σήμερον ἀνέτειλε. Τόν Χριστόν γάρ ποθήσας, εἰδώλων πλάνην κατεφρόνησε. Καί ναούς ἐγείρας ἐπί γῆς, τῶ σταυρωθέντι δι’ ἡμᾶς, ἐν οὐρανοῖς ἀπέλαβε τόν τῆς ἐλπίδος στέφανον.
Ὁ αὐτός.Τῆ χαριτονύμῳ σου κλήσει, τήν πρᾶξιν κατάλληλον ἔδειξας ὡς ἀληθῶς. Τῆ παρθενικῆ σου καθαρότητι ὠκειώθης τῶ Χριστῶ, εὐδοκίᾳ τοῦ Πατρός καί συνεργείᾳ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Μαρτυρίου δέ παλαίσμασι, τῶν ἡλιακῶν ἀκτίνων λαμπρότερον ὑπερήστραψας. Διό ὡς θυσία καθαρά καί ἄμωμος, τῆ οὐρανίῳ προσηνέχθης τραπέζῃ, μετά Παρθένων καί Μαρτύρων εἰς αἰῶνας συνηδόμενος. Μεθ’ ὧν αἴτησαι, Ἰωάννη Πανεύφημε, δωρήσασθαι ἡμῖν εἰρήνην καί τό μέγα ἔλεος.
Δόξα. Ἦχος πλ. β’.Δεῦτε ἅπαντες πιστοί, συνελθόντες εὐφημήσωμεν σήμερον, Ἰωάννην τόν Σημειοφόρον. Οὗτος γάρ τήν ἐπίγειον βασιλείαν ἀπώσατο καί τά ὄντα εἰς οὐδέν ἐλογίσατο. Τό ὅπλον τοῦ Σταυροῦ ἐνδυσάμενος, Χριστῶ ἠκολούθησε καί τῆς ἀπεράντου Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν ἠξιώθη ἀπολαβεῖν, ὡς πιστός δοῦλος Θεοῦ Παντοκράτορος. Διό αἰτοῦμεν σε, Ἅγιε, πρόφθασον ἐξελοῦ ἡμᾶς ἀπό παντοίας ἀνάγκης, τῶν ἐπεμβαινόντων πειρασμῶν καί τῆς μελλούσης κρίσεως, ταῖς πρός Κύριον πρεσβείαις σου.
Καί νῦν. Θεοτοκίον.
Εἰς τόν Στίχον. Ἦχος πλ. β’. Ὅλην ἀποθέμενοι.χλοι ἐξεπλήττοντο, θαῦμα φρικτόν καθορῶντες, σέ νεκρόν καθήμενον εὐκλεῶς, Βλαδίμηρε, ἐφ’ ἡμίονος, ἐν χερσί φέροντα τήν ἀποτμηθεῖσαν κεφαλήν σου τήν ὑπέρτιμον, ἥνπερ προσήνεγκας εἰς ναόν Κυρίου εὐξάμενος, ψυχήν σου τήν Ὀρθόδοξον παραθείς Θεῶ τῶ Παντάνακτι. Ἥν λαβών συνῆψεν, Ἀγγέλων καί Ἁγίων τοῖς χοροῖς, τρυφᾶν ἀεί φῶς τό ἄδυτον, Τρισηλίου λάμψεως.
Δίκαιος ὡς φοίνιξ ἀνθήσει.λλος ὤφθης ἥλιος ἐν Βασιλεῦσιν, ὦ Ἄναξ, ἀθλητά Βλαδίμηρε, ἐν τῶ στερεώματι θείας Πίστεως, νέμων φῶς τῆς χάριτος, τοῖς προσερχομένοις ὁλοψύχως ἐν τῆ σκέπῃ σου. Σέ γάρ ἐν θαύμασι, ζῶντα καί θανόντα ἐδόξασε καί ἰατῆρα ἔδειξε τοῖς προσκαλουμένοις σόν ὄνομα, τῶν πάντων ὁ Ἄναξ ταχέως εἰσακούων καί διδούς, ἑνί ἑκάστῳ τό αἴτημα, θείαις σου ἐντεύξεσιν.
Εὐφρανθήσεται δίκαιος ἐν Κυρίῳ.Δεῦτε προσκυνήσωμεν λαός ἐν οἴκῳ Κυρίου, ὅπου τό πανάγιον σκῆνος τεθησαύρισται τοῦ Παμμάκαρος. Ὧ τερπνοῖς ἄσμασι καί φαιδραῖς λαμπάσι λιτανεύοντες βοήσωμεν, Ἅγιε πρόφθασον καί τούς ἐν ἀνάγκαις ἐλέησον καί κλύδωνος ἐξάρπασον καί τῆς καταιγίδος τῶν θλίψεων. Ἵνα τήν τερπνήν σου καί πάντιμον δοξάζωμεν σορόν, ὦ Ἰωάννη Βλαδίμηρε, ρύστα ἑτοιμότατε.
Δόξα. Ἦχος πλ. β’.δαμάντινε τήν ψυχήν, ἀθλητικώτατε ἄναξ, Ἰλλυρικοῦ τό κλέος καί Βουλγαρίας τό ἐγκαλώπισμα. Ἡ βρύσις τῶν θαυμάτων καί τῶν πιστῶν ἀντιλήπτωρ ὁ μέγιστος. Σύ γάρ τό κραταιότατον ὅπλον τοῦ Σταυροῦ παρά Θεοῦ εἰληφῶς, τῶν αἱρετικῶν τάς φάλαγγας γενναίως συνέτριψας καί τήν Ὀρθόδοξον Πίστιν ἐν γῆ Βουλγάρων ἐπηύξησας. Διό ὡς ἡμῶν φρουρός καί προστάτης θερμότατος, πρόφθασον ταῖς λιταῖς σου, Παμμακάριστε Ἰωάννη Βλαδίμηρε, καί ἐξελοῦ ἡμᾶς τῆς ἐνεστώσης ἀνάγκης, ὡς παρρησίαν ἔχων πρός Χριστόν τόν σέ δοξάσαντα.
Καί νῦν. Θεοτοκίον. Ὁ ποιητής καί λυτρωτής.
Νῦν Ἀπολύεις. Τό Τρισάγιον.
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος δ’. Ὁ Μάρτυς σου Κύριε.
Σταυρόν τόν ὀφθέντα σοι ἐξ οὐρανοῦ τηλαυγῶς, τοῖς πᾶσιν ἐκήρυξας, φωτίσας ἔθνη τρανῶς, Βλαδίμηρε ἔνδοξε. Ρύθροις τῶν σῶν αἱμάτων φαιδρυνθείς ἠξιώθης, βραβείων τῶν ἀκηράτων, παρεστώς τῆ Τριάδι. Διό ἐν παρρησίᾳ Χριστῶ πρέσβευε σωθῆναι ἡμᾶς.

ΕΙΣ ΤΟΝ ΟΡΘΡΟΝ
Μετά τήν α’ Στιχολογίαν Καθίσματα.
Ἦχος α’. Τόν τάφον Σου Σωτήρ.
κ τόπου θαυμαστῶς τῶν Βουλγάρων ἐξῆλθες, τοῦ Πνεύματος ὀφθείς καθαρώτατον σκεῦος, Μαρτύρων τό καύχημα καί στεφάνων ἀξίωμα. Ὅθεν αἴτησαι τόν σόν Δεσπότην φωτίσαι τάς ψυχάς ἡμῶν τῶν σέ ὑμνούντων, Παμμάκαρ Ἰωάννη, Πανθαύμαστε.
Δόξα. Τό αὐτό.
Καί νῦν. Θεοτοκίον. Ὁ αὐτός.
Μητέρα Σε Θεοῦ, ἱκετεύομεν πάντες, Παρθένον ἀληθῶς, ἐν οἰκτιρμοῖς Σοι βοῶμεν, οἱ πόθῳ καταφεύγοντες πρός τήν Σήν ἀγαθότητα. Σέ γάρ ἔχομεν, ἁμαρτωλοί σωτηρίαν, Σέ κεκτήμεθα ἐν πειρασμοῖς σωτηρίαν, τήν Μόνην Πανάμωμον.
Μετά τήν β’ Στιχολογίαν Καθίσματα.
Ἦχος πλ. δ’. Τήν Σοφίαν καί Λόγον.
Τόν Σταυρόν τοῦ Κυρίου, Μάκαρ, φορῶν ἐν κρυπτῶ, ὡς ἐπόθης μαρτυρικῶ στεφάνῳ κεκόσμησαι, Βασιλεῦ Παναοίδημε, τοῦ Οὐρανίου Ἄνακτος, Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν. Ὅθεν παρρησίαν πρός Αὐτόν κεκτημένος, ἀπαύστως, Βλαδίμηρε Ἰωάννη Πανθαύμαστε, πρέσβευε Αὐτῶ ὡς Θεῶ, τῶν πταισμάτων ἄφεσιν δωρήσασθαι, τοῖς ἑορτάζουσι πόθῳ τήν ἁγίαν μνήμην σου.
Δόξα. Τό αὐτό.
Καί νῦν. Θεοτοκίον. Ὁ αὐτός.
Τήν ψυχήν μου, Παρθένε, τήν ταπεινήν, τήν ἐν ζάλῃ τοῦ βίου τῶν πειρασμῶν, νῦν ὡς ἀκυβέρνητον ποντουμένην τῶ κλύδωνι, ἁμαρτιῶν τῶ φόρτῳ φανεῖσαν ὑπέραντλον καί εἰς πυθμένα Ἅδου ἐλθεῖν κινδυνεύουσαν, φθάσον, Θεοτόκε, τῆ θερμῆ Σου πρεσβείᾳ, γαλήνην παρέχουσα, εἰς λιμένα Σου ἔδραμον, Θεοτόκε βοήθει μοι, πρέσβευε τῶ Σῶ Υἱῶ καί Θεῶ, τῶν πταισμάτων ἄφεσιν δοθῆναί μοι. Σέ γάρ ἔχω ἐλπίδα ὁ ἀνάξιος δοῦλος Σου.
Μετά τόν Πολυέλαιον Καθίσματα.
Ἦχος πλ. δ’. Τήν Σοφίαν καί Λόγον.
Τά ἐπίγεια πάντα καταλιπών, Βασιλείαν ποθῶν τήν τῶν Οὐρανῶν, Χριστῶ ἠκολούθησας, τῶν Μαρτύρων συμμέτοχε. Τά γάρ παρόντα πάθη νεκρώσας τοῦ σώματος καί τόν Σταυρόν ἐπάρας, ὁπλίτα Μακάριε, νόσους θεραπεύεις ἀνιάτους νοσούντων, Σταυροῦ τῆ δυνάμει γάρ ἀπελαύνεις καί χάριτι, Ἰωάννη Μακάριε. Πρέσβευε Χριστῶ τῶ Θεῶ, τῶν πταισμάτων ἄφεσιν δωρήσασθαι, τοῖς ἑορτάζουσι πόθῳ τήν ἁγίαν μνήμην σου.
Δόξα. Τό αὐτό.
Καί νῦν. Θεοτοκίον. Ὁ αὐτός.
Χαριστήριον αἶνον χρεωστικῶς, ὡς ἡ χήρα ἐκείνη δύο λεπτά προσφέρω Σοι, Δέσποινα, ὑπέρ πασῶν τῶν χαρίτων Σου. Σύ γάρ ὤφθης σκέπη ὁμοῦ καί ἀντίληψις, πειρασμῶν καί θλίψεων ἀεί με ἐξαίρουσα. Ὅθεν ὡς ἐκ μέσου φλογιζούσης καμίνου, ρυσθείς τῶν θλιβόντων με, ἐκ καρδίας κραυγάζω Σοι, Θεοτόκε βοήθει μοι, πρεσβεύουσα τῶ Σῶ Υἱῶ καί Θεῶ, τῶν πταισμάτων ἄφεσιν δοθῆναι μοι. Σέ γάρ ἔχω ἐλπίδα ὁ ἀνάξιος δοῦλος Σου.
Εἶτα οἱ Ἀναβαθμοί. Τό α’ Ἀντίφωνον τοῦ δ’ Ἤχου.
Προκείμενον. Ἦχος δ’. Δίκαιος ὡς φοίνιξ.
Στίχος. Εὐφρανθήσεται δίκαιος.
Τό Πᾶσα Πνοή. Εὐαγγέλιον. Ὁ Ν’ Ψαλμός.
Δόξα. Ταῖς τοῦ Ἀθλοφόρου.
Καί νῦν. Ταῖς τῆς Θεοτόκου.
Στίχος. Ἐλέησόν με ὁ Θεός. Ἦχος β’.
Παμμάκαρ Ἰωάννη, Μαρτύρων τό κλέος καί καύχημα Βασιλέων, μιμητής ἐγένου τοῦ Βαπτιστοῦ, Πανένδοξε. Διά φθόνον τῆς σῆς συζύγου, τήν κεφαλήν σου ἔτεμον οἱ ἀπηνεῖς σου συγγενεῖς καί ἀναίσχυντοι. Καί τήν κάραν σου δεχθείς ἰδίαις χερσίν, εἰς τόπον εἰσῆλθες ἐν ὧ τόν θησαυρόν εὗρες ἐν κρυπτῶ τῆς αἰωνίου βασιλείας. Καί νύν αἴτησαι ὑπέρ τῶν πόθῳ τιμώντων σε.

Κανών τοῦ Ἁγίου, οὗ ἡ ἀκροστιχίς
«ΤΟΝ ΔΙΚΑΙΟΝ ΥΜΝΩ ΙΩΑΝΝΗΝ ΔΕΣΠΟΤΗΝ. ΔΑΝΙΗΛ».
Ὠδή α’. Ἦχος δ’. Θαλάσσης τό ἐρυθραῖον.Τόν θεῖον καί ἀθλοφόρον σήμερον, ὕμνοις τιμήσωμεν, τόν Ἰωάννην ἅπαντες πιστοί, συνελθόντες δοξάσωμεν. Ὅτι Χριστῶ δεδούλευκεν, ὡς καθαρός καί φίλος γνήσιος.
πάσας τάς ἀρετάς προβλέπων σου Θεός τό πρίν ἐν κρυπτῶ, ἅς ἐκτελῶν, Θεόφρων Ἀθλητά, τοῖς χοροῖς τῶν Δικαίων σε συγκατατάττει, Ἔνδοξε, μετά Ἁγίων εὐφραινόμενον.
Νυμφῶνα τόν ἐπί γῆς, Μακάριε, ἀποσειόμενος, μαρτυρικήν ὑπέφερες πληγήν, Ἰωάννη Βλαδίμηρε. Διό ἡμεῖς οἱ δοῦλοι σου ἀνευφημοῦμεν σε, Πανάριστε.
Θεοτοκίον.Δεήσεις ἱκετηρίας, Ἄχραντε, νῦν Σοι προσάγωμεν. Δίδου ἡμῖν ἐξ ὕψους, Ἀγαθή, τά ἐλέη Σου, Πάναγνε, ἱκετευτικῶς δεόμεθα, Θεομακάριστε Ἀνύμφευτε.
Ὠδή γ’. Εὐφραίνεται ἐπί σοί.άτρευσας τούς πιστῶς ἐν τῶν τεμένει σου, Σοφέ, σπεύδοντας, κινδύνων αὐτούς καί θλίψεων, τῶν προσερχομένων λυτρούμενος.
Καλῶς καί θεοσεβῶς, σύ βασιλεύσας ἐπί γῆς, ἔμπλεως θείου φωτός γεγένησαι, οὗ νῦν ἀπολαύεις γηθόμενος.
γίοις ἐν οὐρανοῖς συναυλιζόμενος, Χριστῶ πρέσβευε, νέμειν ἡμῖν τήν ἄφεσιν καί τῶν πειρασμῶν ἀπολύτρωσιν.
Θεοτοκίον.Ἰδόντες Σου οἱ λαοί τάς τῶν θαυμάτων δαψιλεῖς χάριτας, Μήτερ Θεοῦ Θεόνυμφε, πόθῳ Σε δοξάζομεν, Ἄχραντε.

Κάθισμα. Ἦχος α’. Τόν τάφον Σου Σωτήρ.ξέλαμψεν ἡμῖν τοῦ Δικαίου ἡ μνήμη, ὡς ἥλιος ἐν γῆ, τάς ἀκτῖνας ἁπλοῦσα, τοῖς πέρασι καί ἅπαντας Ὀρθοδόξους συνήγειρεν, ἐκτενῶς αὐτῶ ἐν κατανύξει καρδίας ἀνακράζοντας, Ἄναξ Ἀνάκτων τό κλέος, πιστῶς σε μακαρίζομεν.
Δόξα. Τό αὐτό. Καί νῦν. Θεοτοκίον.Τόν πάντων ποιητήν καί Υἱόν Σου καί κτίστην, Πανάμωμε Ἁγνῆ, διά Πνεύματος Θείου, ἐν μήτρᾳ συνέλαβες καί φθορᾶς δίχα τέτοκας. Ὅν δοξάζοντες, Σέ ἀνυμνοῦμεν Παρθένε, ὡς παλάτιον τοῦ Βασιλέως τῆς Δόξης καί κόσμου προσφύγιον.
Ὠδή δ’. Ἐπαρθέντα σε. τά πάντα σου προβλέπων Θεός, Παμμάκαρ, ἅ ἐν κρυπτῶ προσηύχου, Ἰωάννη Θεόφρων, Χριστός σε ἐδόξασε, σύν πᾶσιν Ἁγίοις τε συγκαταριθμῶν ὁ Φιλάνθρωπος.
Νῦν σε ἅπαντες δοξάζομεν, Θεοφόρε, ὦ Ἰωάννη Ἔνδοξε. Χριστῶ γάρ ἐδούλευσας, γένους περιφανείαν καί δόξαν ἐπίκηρον, Μάρτυς, εἰς οὐδέν λογισάμενος.
μνοις ἅπαντες συμφώνως σέ ἀνυμνοῦμεν, ὡς τούς λιμένας φθάσαντα τούς ἐπουρανίους, ἱστίοις πτερούμενος τοῦ Σταυροῦ τῆς χάριτος, Μάρτυς Χαριτώνυμε Ἔνδοξε.
Θεοτοκίον.Μήτηρ Ἄχραντε, Παρθένε Θεογεννῆτορ, Σέ ἀνυμνοῦμεν πᾶσαι γενεαί τῶν ἀνθρώπων, διά Σοῦ σωζόμεναι καί Σέ ἱκετεύομεν, λύτρωσαι ἡμᾶς ταῖς πρεσβείαις Σου.

Ὼδή ε’. Σύ Κύριε μου φῶς.Νίκην σοι ὁ Χριστός, ἐκ τῶν ἄνωθεν δέδωκε, Θεόσοφε Ἰωάννη, κατά τῶν ἀντιπάλων ἰσχύν τε, Παμμακάριστε.
Μάκαρ Ἀθλητά, Ἀθλοφόρων ὁμόσκηνε, ἡ δόξα τῶν Δικαίων καί ἡμῶν τῶν ὑμνούντων, προστάτης καί ὑπέρμαχος.
δόντες οἱ πιστοί τῶν θαυμάτων τάς χάριτας, Βλα-δίμηρε Ἰωάννη, ἐκ τῆς θείας σοροῦ σου, ἀντλοῦμεν τά ἰάματα.
Θεοτοκίον. Δέσποινα Ἁγνή, Θεοτόκε Πανύμνητε, ἐπίβλεψον ἐφ’ ἡμᾶς νῦν, τούς οἰκτρούς Σου ἱκέτας, τούς πίστει ἀνυμνοῦντας Σε.
Ὠδή στ’. Θύσω σοι μετά φωνῆς.νωθεν ὁ Χριστός σοι τό στέφος χαρίζεται, ὦ Ἰωάννη Παμμάκαρ, διά προσευχῆς σου καί ἀγρυπνίας, ἥν ἐτέλεις ἐν κρυπτῶ Θεῶ, Χαριτώνυμε.
Νίκην σοι ὁ Θεός ὁ τῶν ὅλων δεδώρηται, ὦ Ἰωάννη Θεόφρον, καί ἡμεῖς ἀντλοῦμεν ἐκ τοῦ ἁγίου σου λειψάνου, ἰαμάτων χαρίσματα ἔνδοξε.
Νυμφῶνος τοῦ προσκαίρου διέφυγες, Ἔνδοξε, τήν ἁμαρτίαν καί ταύτης ὁμιλίας πάσας τάς γυναικείας, διά πόθου τοῦ Σταυροῦ καί τήν κάραν σου ἐτέτμησο.
Θεοτοκίον. μόνη διά λόγου τόν Λόγον κηύσασα, τόν ἀλογίας ἁπάσης τούς βροτούς ρυσάμενον καί τῆς ἄνω Βασιλείας τῆς Αὐτοῦ, κοινωνούς ἀναδείξαντα.
Κοντάκιον. Ἦχος πλ. α’. Τῆ Ὑπερμάχῳ.ς θησαυρόν πολυτελῆ καί κρύνην βρύουσαν, τοῖς ἐπί γῆς ἡμῖν κρουνούς νόσους καθαίροντας, ὁ Δεσπότης παρέσχε σκῆνος σου τό θεῖον, ἀρρωστημάτων ὡς Ἀγαθός λύσιν παντοδαπῶν καί χάριν θείαν βραβεῦον πᾶσιν ἡμῖντοῖς τῆ σῆ λάρνακι σπεύδοντας. Διό κράζωμεν, χαῖρε Ἄναξ Βλαδίμηρε.
Ὁ Οἶκος.Ἄνωθεν σοι ἐδόθη βασιλείας τό κράτος, Πανθαύμαστε Σοφέ Ἰωάννη. Καί ταῖς τῶν ἀσωμάτων φωναῖς Ἰλλυριούς τήν πίστιν διδάσκων, ἅπαντας ἐφώτισας καί ἤγειρας βοᾶν σοι μετά πόθου ταῦτα:
Χαῖρε πιστῶν Βασιλέων κλέος, χαῖρε σεπτῶν Ἀθλοφόρων δόξα.
Χαῖρε τῶν παγίδων ἐχθροῦ τό κατάλυμα, χαῖρε τῶν δογμάτων Χριστοῦ τό κραταίωμα.
Χαῖρε ὕψος ἐνδοξότατον βασιλείας εὐσεβοῦς, χαῖρε βάθος ταπεινώσεως, τό ὑπέρ τούς οὐρανούς.
Χαῖρε, ὅτι ἐκτήσω τοῦ Προδρόμου τόν ζῆλον, χαῖρε, ὅτι κατέχεις ταῖς χερσί σου τούς κλήρους.
Χαῖρε ἀστήρ ἐμφαίνων τοῖς πέρασι, χαῖρε πηγή ἐνθέου ἀφέσεως.
Χαῖρε δι’ οὗ ἀπεσβέσθη ἡ πλάνη, χαῖρε δι’ οὗ ἐκυρώθη ἡ Πίστις.
Χαῖρε Ἄναξ Βλαδίμηρε.
ΣυναξάριονΤῆ 22α τοῦ αὐτοῦ μηνός μνήμη τοῦ Ἁγίου Ἐνδόξου, Σημειοφόρου, Μεγαλομάρτυρος, Ἰσαποστόλου καί Μυροβλύτου Ἰωάννου τοῦ Βλαδιμήρου, τοῦ Θαυματουργοῦ.
Χείρ συγγενοῦς τέμνει σε ἡ μιαιφόνος,
χείρ Κυρίου νέμει σοι ἀξίως στέφος.
Εἰκάδι δευτερίῃ ἄορ πέφνεν ἄνακτα Ἰωάννην.
ἐν Μάρτυσι Θαυματουργός καί ἐν Ἡγεμόσι Ἅγιος Ἰωάννης ὁ τοῦ Βλαδιμήρου, ἦτο Βουλγαρικῆς (ἤ τό ἐπικρατέστερον Σερβικῆς καταγωγῆς) καί ἐβασίλευεν θεοφρόνως εἰς τά δυτικά μέρη τῶν Βαλκανίων, παρά τήν Ἀδριατικήν, ὅπου σήμερον ἡ Ἀλβανία καί τό Μαυροβούνιον. Αἰχμαλωτισθείς δέ ὑπό Σαμουήλ τοῦ τῶν Βουλγάρων Ἡγεμόνος, ἐνυμφεύθη τῆ θυγατρί αὐτοῦ, κατά τά τότε κρατοῦντα, καί ὡς αὐτῶ ὑποκείμενος ἐπέτρεψε τῆ πατρίδι αὐτοῦ. Ὑπέρ τῆς Ὀρθοδοξίας ἀγωνιζόμενος ὁ μακάριος καί τῆς σωτηρίας τῆς αὐτοῦ ψυχῆς κηδόμενος μᾶλλον ἤ τῶν κοσμικῶν τέρψεων καί ἡδονῶν, παρθενίαν καί σωφροσύνην ἐτήρησεν καί ὡς μοναχός ἔζη ἐν τω παλατίῳ, νηστεύων, προσευχόμενος καί εὐεργετῶν τούς ἐνδεεῖς. Διό καί ἐφάνη αὐτῶ, ὡς ἄλλῳ Εὐσταθίῳ τῶ Πλακίδᾳ, Ἄγγελος δίκην ἀετοῦ φέρων τόν Τίμιον Σταυρόν! Διά τήν παρθενίαν αὐτοῦ καί σωφροσύνην ἐφονεύθη ὁ δίκαιος, ἀποκεφαλισθείς ὑπό τοῦ ἀδελφοῦ τῆς συζύγου του, τῆ ταύτης ὑποκινήσει, ἐν ἔτει 1016. Κρατήσας δέ εἰς χεῖρας τήν τιμίαν αὐτοῦ κεφαλήν, ἦλθεν εἰς τόν τόπον τῆς θεοσημείας τοῦ Σταυροῦ καί ἐκεῖ ἀπέλειπε τοῦ ζῆν. Τό τίμιον αὐτοῦ Λείψανον ἀνακομισθέν εὑρέθη ἀδιάφθορον καί κεχαριτωμένον ὑπό τοῦ Θεοῦ διά τοῦ χαρίσματος τῶν ἰαμάτων, διεσώζεται δέ τά νῦν ἐν τῆ Ἱερᾶ Ἀρχιεπισκοπῆ Ἀλβανίας.
Αὐτοῦ ἁγίαις πρεσβείαις Χριστέ ὁ Θεός, ἐλέησον καί σῶσον ἡμᾶς. ΑΜΗΝ.
Ὠδή ζ’. Ἐν τῆ καμίνῳ.Νῦν εἰς τά ἄνω κατοικεῖς τοῦ Χριστοῦ βασίλεια, Μάκαρ, ὡς εὐσεβῶς λατρεύσας τῶ Θεῶ καί πιστῶς ἀνακράζων, εὐλογητός εἶ ὁ Θεός ὁ τῶν Πατέρων ἡμῶν.
Δεσπόζεις ἐπί πᾶσαν τήν Ἰλλυριῶν γῆν, Πανένδοξε. Σύ γάρ βασιλεύσας, ἐπ’ αὐτῆς, ὡς πιστός δοῦλος καί γνήσιος, εὐλογημένος εἶ ὁ Θεός μου ἀνέκραζες καί Κύριος.
ξ οὐρανοῦ ὁ Χριστός σε δοξάζει, Βλαδίμηρε. Διό πόθῳ καί ἡμεῖς δοξάζομεν τήν πανέορτόν σου ἄθλησιν, εὐλογημένος ὁ Θεός ἡμῶν κραυγάζοντες καί Κύριος.
Θεοτοκίον.Σέ ἀνυμνοῦμεν, Θεοτόκε Θεόνυμφε Δέσποινα. Σύ γάρ τόν τῶν ὅλων Κτίστην τε καί Θεόν, ἐν ἀγκάλαις Σου ἐβάστασας. Εὐλογημένη σύ ἐν γυναιξίν, Πανάμωμε Δέσποινα.
Ὠδή η’. Χεῖρας ἐκπετάσας.Ποθήσας Σταυρόν τόν τοῦ Χριστοῦ, Παμμάκαρ Ἔνδοξε, τήν χάριν δέδεξαι τοῦ ἰᾶσθαι τούς προστρέχοντας σοί μετά πίστεως θερμῆς καί εὐσεβοφρόνως βοῶντας, πάντα τά ἔργα ὑμνεῖτε τόν Κύριον.
πάντων προβλέπων σου Θεός τάς πράξεις, Ἔνδοξε, νῦν σοι δεδώρηται τῶν θαυμάτων τά παράδοξα, ἐκ τῆς Αὑτοῦ θείας χειρός. Ὅν ἀνυμνοῦντες πιστῶς βοῶμεν, πάντα τά ἔργα ὑμνεῖτε τόν Κύριον.
Τήν μνήμην σου ἅπαντες πιστοί ὕμνοις δοξάζοντες, Θεόφρον Πάνσοφε, καί τήν ἁγίαν σου κοίμησιν, θεοφρόνως ἀναμέλπομεν τῶ ἐκ Παρθένου δι’ ἡμᾶς σεσαρκωμένῳ Θεῶ, πάντα τά ἔργα ὑμνεῖτε τόν Κύριον.
μᾶς τούς ὑμνοῦντας σε πιστῶς καί σοί προστρέχοντας, Θεόφρον, ἐλέησον ἐν πᾶσιν, Ἅγιε, τούς τήν σήν χάριν ἱκετεύοντας ἀπαντλῆσαι ἐκ τοῦ λειψάνου σου καί βοῶντας, πάντα τά ἔργα ὑμνεῖτε τόν Κύριον.
Θεοτοκίον.
Νύμφην καί Παρθένον ἀληθῶς, Κυρίαν Ἄχραντον, Μητέρα Ἄνανδρον, πάντες σέ δοξάζομεν λέγοντες, Παναγία Πανάμωμητε, μή ὑπερείδῃς τούς πιστῶς ἀνακράζοντας καί βοῶντας, πάντα τά ἔργα ὑμνεῖτε τόν Κύριον.
Ὠδή θ’. Λίθος ἀχειρότμητος ὄρους.Δέχου τάς δεήσεις, Παμμάκαρ, τῶν σέ ὑμνούντων μετά πόθου, δίδου τήν σήν χάριν, Θεόφρων, ἡμῖν τοῖς πίστει ἀνευφημοῦσι σε. Διό ἡμεῖς οἱ δοῦλοι σου σέ, Ἰωάννη, μεγαλύνομεν.
ναξ Ἰωάννη Θεόφρον, ἡμῖν τοῖς πίστει προσιοῦσι, λύσιν ἁμαρτιῶν παράσχου καί θείας δόξης τυχεῖν ἱκέτευε, τούς πόθῳ ἀνυμνοῦντας σε καί μεγαλύνοντας, Τρισόλβιε.
Νίκην σοι ὁ πάντων Δεσπότης νέμει ἐξ ὕψους, Ἀθλοφόρε, σοῦ τό καρτερόν καί γενναῖον, κατά τῆς πλάνης βραβεύων νικητικοῖς βραβείοις καί ὡς νικητήν ὄντως ἐδόξασε.
δες Κωνσταντῖνος ὡς ἄλλος, Μάκαρ, Σταυρόν τόν τοῦ Κυρίου, ὑφ’ οὗ ὁδηγούμενος ἀνῆλθες εἰς τόπον, ἔνθα νῦν οἱ προστρέχοντες λαμβάνουσιν ἰάματα, Σταυροῦ τῆ χάριτι σωζόμενοι.
θλησας νομίμως τῶ πόθῳ, Χριστοῦ τοῦ πάντων Βασιλέως. Ἔλαμψας ἐν κόσμῳ ἀκτῖσι τῶν ἰαμάτων καί τήν σκοτόμαιναν τῆς πλάνης ἀπεδίωξας, Ὀρθοδοξίᾳ καλλυνόμενος.
Θεοτοκίον.Λύτρωσαι ἡμᾶς ἐκ κινδύνων ἐπερχομένων καί τῆς ἄνω θείας Βασιλείας ἀξίους γενέσθαι δεῖξον, Θεοχαρίτωτε, Εὐλογημένη Πάναγνε, Σέ Θεοτόκε μεγαλύνοντες.
Ἐξαποστειλάριον. Γυναῖκες ἀκουτίσθητε.Χριστός σε ἐμεγάλυνε, ἐν θαύμασιν ὁ Κύριος, ὡς Ἑαυτοῦ ὑπηρέτην, Βλαδίμηρε Ἰωάννη. Τοῦτον δοῦναι ἱκέτευε ἁμαρτιῶν τήν ἄφεσιν, ἐν ἄσμασι τήν πάνσεπτον καί παναγίαν σου μνήμην, εὐσεβοφρόνως τελοῦσιν.
Θεοτοκίον. Ὅμοιον.Μαρία καθαρώτατον, χρυσοῦν θυμιατήριον, τῆς ἀχω-ρήτου Τριάδος, δοχεῖον γεγεννημένη, ἐν ὧ Πατήρ ηὐδόκησεν, ὁ δέ Υἱός ἐσκήνωσε καί Πνεῦμα τό Πανάγιον ἐπισκιάσαν σοι, Κόρη, ἀνέδειξε Θεοτόκον.
Εἰς τούς Αἴνους Στιχηρά.
Ἦχος πλ. δ’. Ὤ τοῦ παραδόξου θαύματος.
Δεῦτε ἀθροίσθητε ἅπαντες, ἐν τῶ ἁγίῳ ναῶ τοῦ σοφοῦ καί τρισμάκαρος, Ἰωάννου Ἄνακτος, καί δοξάσωμεν Κύριον, τόν δόντα τούτῳ δόξαν καί χάριν τε καί ἰαμάτων βλύζειν τάς χάριτας. Ὦ Παμμακάριστε, τῶν Ἀγγέλων μέτοχε καί πρεσβευτά, σῶσον τάς ψυχάς ἡμῶν, Θεομακάριστε.
Μάρτυς Ἰωάννη ἔνδοξε, σύ τόν Σταυρόν τοῦ Χριστοῦ, ὁλοψύχως ἀράμενος, τῶ Χριστῶ προσέδραμες ὁπαδός μέχρις αἵματος, ἐχθρούς νικήσας τη καρτερίᾳ σου καί τούτων, Μάκαρ, ξηράνας χείμαρρον, χαίρων τό σῶμα σου, πρός σφαγήν παρέδωκας, ὅθεν τήν σήν κάραν ἐστεφάνωσεν ὁ Μεγαλόδωρος.
Πόθῳ τό πάθος μιμούμενος τό ζωηφόρον Χριστοῦ, παρ’ Αὐτοῦ τήν ἐνέργειαν τῶν θαυμάτων εἴληφας, Ἀθλοφόρε Βλαδίμηρε, καί διασώζεις τούς σοί προστρέχοντας, πολλῶν κινδύνων αὐτούς ρυόμενος, ἔχων εὐάρεστον παρρησίαν, Ἔνδοξε, πρός τόν Χριστόν, Ὧ καί νῦν παρίστασαι, δόξης πληρούμενος.
Ξίφει κεφαλήν τεμνόμενος, ἀπό ζωῆς εἰς ζωήν, ἐκ θνητῆς εἰς ἀθάνατον καί φθαρτῆς πρός ἄφθαρτον, προφανῶς μεταβέβηκας, μή ἀναμείνας φύσεως νέκρωσιν, ἀλλ’ αὐθαιρέτως θανεῖν ἑλόμενος. Ὤ τῶν ἀγώνων σου, Βασιλεῦ Πανένδοξε, δι’ ὧν χοροῖς Ἀθλητῶν ἠρίθμησαι, συναγαλλόμενος.
Δόξα. Ἦχος γ’.Καταλιπών τοῦ κόσμου καί τοῦ βίου τά πρόσκαιρα καί ἐπιποθήσας Σταυρόν τόν πανσεβάσμιον, ἀνῆλθες πρός τά ἄνω Βασίλεια, ὡς ἀετός ὑψιπέτης, Ἰωάννη Πανεύφημε. Διό καί ἡμεῖς ἐκ τοῦ σοῦ Λειψάνου χαρίσματα λαμβάνομεν. Καί μῦρα μυρίζεις προχέων, ἀθλητά τοῦ Χριστοῦ, Μάρτυς Πανθαύμαστε, καί εἰς οὐρανούς χορεύεις μετά Ἀγγέλων. Καί νῦν παρά σοῦ αἰτούμεθα, ἱλασμόν ἁμαρτιῶν καί τό μέγα ἔλεος.
Καί νῦν. Θεοτοκίον οἷον βούλει.
Δοξολογία Μεγάλη καί Ἀπόλυσις.
ΕΙΣ ΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΝ
Τυπικά καί ἐκ τοῦ Κανόνος Ὠδή γ’ καί στ’.
Ὁ Ἀπόστολος. Προκείμενον Ἦχος δ’.
Θαυμαστός ὁ Θεός ἐν τοῖς Ἁγίοις Αὐτοῦ. Στίχ. Ἐν ἐκκλησίαις εὐλογεῖτε τόν Θεόν.
Πρός Ἐφεσίους Ἐπιστολῆς Παύλου τό Ἀνάγνωσμα.δελφοί, ἐνδυναμοῦσθε ἐν Κυρίῳ καί ἐν τῶ κράτει τῆς ἰσχύος αὐτοῦ. Ἐνδύσασθε τήν πανοπλίαν τοῦ Θεοῦ, πρός τό δύνασθαι ὑμᾶς στῆναι πρός τάς μεθοδείας τοῦ διαβόλου. Ὅτι οὐκ ἔστιν ἡ πάλη πρός αἷμα καί σάρκα, ἀλλά πρός τάς ἀρχάς, πρός τάς ἐξουσίας, πρός τούς κοσμο-κράτορας τοῦ σκότους τοῦ ἀιῶνος τούτου, πρός τά πνευματικά τῆς πονηρίας, ἐν τοῖς ἐπουρανίοις. Διά τοῦτο ἀναλάβατε τήν πανοπλίαν τοῦ Θεοῦ, ἵνα δυνηθῆτε ἀντιστῆναι ἐν τῆ ἡμέρᾳ τῆ πονηρᾶ καί ἅπαντα κατεργασάμενοι στῆναι. Στῆτε οὖν περιζωσάμενοι τήν ὀσφύν ὑμῶν ἐν ἀληθείᾳ καί ἐνδυσάμενοι τόν θώρακα τῆς δικαιοσύνης καί ὑποδησάμενοι τούς πόδας, ἐν τῆ ἑτοιμασίᾳ τοῦ Εὐαγγελίου τῆς εἰρήνης. Ἐπί πᾶσιν ἀναλαβόντες τόν θυρεόν τῆς Πίστεως, ἐν ὧ δυνήσεσθε πάντα τά βέλη τοῦ πονηροῦ τά πεπυρωμένα σβέσαι. Καί τήν περικεφαλαίαν τοῦ σωτηρίου δέξασθε καί τήν μάχαιραν τοῦ πνεύματος, ὅ ἔστι ρῆμα Θεοῦ. (Ἐφεσ. 10 – 17).Ἀλληλούϊα. Ἦχος β’.
Ἐπακοῦσαί σου Κύριος ἐν ἡμέρᾳ θλίψεως. Στίχ. Κύριε σῶσον τόν βασιλέα καί ἐπάκουσον ἡμῶν.
Εὐαγγέλιον. Ἐκ τοῦ κατά Ματθαῖον.Εἶπεν ὁ Κύριος τήν παραβολήν ταύτην. Ὡμοιώθη ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν ἀνθρώπῳ οἰκοδεσπότῃ, ὅστις ἐξῆλθεν ἅμα πρωΐ μισθώσασθαι ἐργάτας εἰς τόν ἀμπελῶνα αὐτοῦ. Καί συμφωνήσας μετά τῶν ἐργατῶν ἐκ δηναρίου τήν ἡμέραν, ἀπέστειλεν αὐτούς εἰς τόν ἀμπελῶνα. Οἱ δέ ἀπῆλθον. Πάλιν ἐξελθών περί τήν ἕκτην καί ἑνάτην ὥραν ἐποίησεν ὡσαύτως. Περί δέ τήν ἐνδεκάτην ἐξελθών εὗρεν ἄλλους ἐστῶτας ἀργούς καί λέγει αὐτοῖς: Τί ὧδε ἑστήκατε ὅλην τήν ἡμέραν ἀργοί; Λέγουσιν αὐτῶ, ὅτι οὐδείς ἡμᾶς ἐμισθώσατο. Λέγει αὐτοῖς: Ὑπάγετε καί ὑμεῖς εἰς τόν ἀμπελῶνα καί ὅ ἐάν ἦ δίκαιον λήψεσθε. Ὀψίας δέ γενομένης λέγει ὁ κύριος τοῦ ἀμπελῶνος τῶ ἐπιτρόπῳ αὐτοῦ. Κάλεσον τούς ἐργάτας καί ἀπόδος αὐτοῖς τόν μισθόν, ἀρξάμενοι ἀπό τῶν ἐσχάτων, ἕως τῶν πρώτων. Καί ἐλθόντες οἱ περί τήν ἐνδεκάτην ὥραν, ἔλαβον ἕνα δηνάριον. Ἐλθόντες δέ οἱ πρῶτοι ἐνόμισαν ὅτι πλείονα λήψονται καί ἔλαβον καί αὐτοί ἀνά δηνάριον. Λαβόντες δέ ἐγόγγυζον κατά τοῦ οἰκοδεσπότου λέγοντες, ὅτι οὗτοι οἱ ἔσχατοι μίαν ὥραν ἐποίησαν καί ἴσους ἡμῖν αὐτούς ἐποίησας, τοῖς βαστάσασι τό βάρος τῆς ἡμέρας καί τόν καύσωνα. Ὁ δέ ἀποκριθείς εἶπεν ἑνί αὐτῶν. Ἑταῖρε, οὐκ ἀδικῶ σε. Οὐχί δηναρίου συνεφώνησάς μοι; Ἆρον τό σόν καί ὕπαγε. Θέλω δέ τούτῳ τῶ ἐσχάτῳ δοῦναι ὡς καί σοί. Ἤ οὐκ ἔξεστί μοι ποιῆσαι ὅ θέλω ἐν τοῖς ἐμοῖς, εἰ ὁ ὀφθαλμός σου πονηρός ἐστιν, ὅτι ἐγώ ἀγαθός εἰμι; Οὕτως ἔσονται οἱ ἔσχατοι πρῶτοι καί οἱ πρῶτοι ἔσχατοι. Πολλοί γάρ εἰσι κλητοί, ὀλίγοι δέ ἐκλεκτοί. (Ματθ. κ’, 1 – 16).
Κοινωνικόν. Εἰς μνημόσυνον αἰώνιον.
Μεγαλυνάριον.
Τόν ἀστέρα πάντες τόν φαεινόν, τόν ἐκ Βλαδιμήρου ἀπαστράψαντα νοητῶς, Μαρτύρων τό κλέος καί Βασιλέων δόξαν, τόν θεῖον Ἰωάννην ὕμνοις τιμήσωμεν.
ΤΕΛΟΣ ΚΑΙ ΤΩ ΘΕΩ ΔΟΞΑ
Ο ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΟΥ ΒΛΑΔΙΜΗΡΟΥ (+ 1016)


Καθηγητοῦ Ἀντ. Μάρκου

Γιά τόν ἅγ. Ἰωάννη τοῦ Βλαδιμήρου, Ἅγιο πού συνδέει τούς Ὀρθοδόξους λαούς τῆς Βουλγαρίας, τῆς Σερβίας καί τῆς Ἀλβανίας, κοινό στό Σερβικό καί τό Βουλγαρικό Ἁγιολόγιο, ἐπικρατοῦν δύο Συναξαριστικές παραδόσεις, Βουλγαρικῆς καί Σερβικῆς προελεύσεως ἀντιστοίχως.
Σύμφωνα μέ τίς ἀναγνώσεις πού περιλαμβάνονται στά Ὑμνογραφικά του (ἐκδόσεως 1774) καί ἀποτελοῦν μετάφραση παλαιοτέρου Βουλγαρικοῦ κειμένου, ὁ Ἰωάννης Βλαδίμηρος ἦταν Βουλγαρικῆς καταγωγῆς. «Ἡ ἐπίγειος αὐτοῦ πατρίς - γράφει ὁ ἀνώνυμος βιογράφος - ἦτον ἡ προκαθεζομένη ποτέ τῶν Μυσῶν ἡ ὀνομαστή, ἡ ὁποία ὡς εὐθαλές καί κατάκοσμον φυτόν ἔδωκεν εἰς τόν κόσμον τόν Ἰωάννην». Γεννήθηκε, δηλαδή, ὁ Ἅγιος στήν τότε Βουλγαρική πρωτεύουσα, στίς Πρέσπες, καταγόμενος «ἀπό Βασιλικήν φυλήν». Ὁ πατέρας του ὀνομάζοταν Νεεμάν καί ἦταν «Βασιλεύς Τριβαλλῶν» καί ἡ μητέρα του Ἄννα, «τῶ γένει Ρωμαΐς», δηλαδή Ἑλληνίδα. Μάλιστα τό Βουλγαρικό συναξάριο δέχεται, ὅτι ὁ πατέρας του ἦταν γιός τοῦ Τσάρου τῶν Βουλγάρων Συμεών. Αὐτό εἶχε σάν συνέπεια νά λάβει ὁ Ἰωάννης τήν καλύτερη δυνατή γιά τήν ἐποχή του παιδεία (στούς διδασκάλους του μνημονεύεται ὁ λόγιος Ἀρχιεπίσκοπος Ἀχρίδος Νικόλαος, μαθητής τοῦ ἁγ. Κλήμεντος).
Ὁ Ἅγιος ἐπωνομάσθηκε «τοῦ Βλαδιμήρου» ἀπό τόν τόπο γεννήσεώς του, ἕνα χωριό στή σημερινή Δημοκρατία τῶν Σκοπίων, στήν περιοχή τῆς Στρώμνιτσας, τό ὁποῖο ἀπό αἰῶνες ὀνομάζεται Βλαδιμίροβο.
Ὁ Σέρβος Ἁγιολόγος Νικόλαος Βελιμίροβιτς, Ἀρχιεπίσκοπος Ἀχρίδος (+ 1956), στόν Συναξαριστή του («Ὁ Πρόλογος τῆς Ἀχρίδος»), δέχεται ὅτι ὁ ἅγ. Ἰωάννης ἦταν Σερβικῆς καταγωγῆς καί κατάγοταν ἀπό τήν Ἡγεμονική Οἰκογένεια τῆς Ζαχουμίας. Ὁ παππούς του ὀνομάζοταν Χβαλιμίρ καί ὁ πατέρας του Πετρισλάβ. Ἡ ἡγεμονία τοῦ ἁγ. Ἰωάννη ἦταν ἐκείνη τῆς Διοκλείας (Duκlia) καί βρισκόταν στίς ἀκτές τῆς Ἀδριατικῆς (περιλάμβανε τό σημερινό Μαυροβούνιο καί τό μεγαλυτέρο μέρος τῆς Ἀλβανίας).
Καί οἱ δύο συναξαριστικές παραδόσεις δέχοντα τόν Ἅγιο σάν σοφό, ἐλεήμονα καί γενναῖο Ἡγεμόνα, ὁ ὁποῖος ὅμως ἀντιμετώπισε πολλά προβλήματα, ἐσωτερικά (κυρίως ἀπό τήν δραστηριότητα τῶν αἱρετικῶν Βογομίλων καί τῶν Μασσαλιανῶν, τούς ὁποίους καί ἀντιμετώπισε) καί ἐξωτερικά (τόσο ἀπό τούς Βουλγάρους τοῦ Τσάρου Σαμουήλ, ὅσο καί ἀπό τούς Βυζαντινούς τοῦ Αὐτοκράτορα Βασιλείου Β’ τοῦ Βουλγαροκτόνου). {Ἦταν ἡ περίοδος κατά τήν ὁποία ἡ Σερβία ἦταν διηρημένη σέ πολλές μικρές ἡγεμονίες, τίς ζουπανίες. Μετά τόν ἅγ. Βλαδίμηρο, κατά τόν 12ο αἰ. οἱ ζουπανίες ἑνώθηκαν σέ ἕνα κράτος ἀπό τόν Μεγάλο Ζουπάνο Στέφανο Νεμάνια - ὁσ. Συμεών τόν Μυροβλύτη}. Τελικά στήν ἡγεμονία τοῦ ἁγ. Ἰωάννου ἐπικράτησαν οἱ Βούλγαροι καί ὁ ἴδιος συνελήφθη καί φυλακίσθηκε. Κατά τήν συναξαριστική παράδοση ἐνῶ ἦταν στή φυλακή, δέχθηκε τήν ἐπίσκεψη οὐρανίου Ἀγγέλου ὁ ὁποῖος τόν πληροφόρησε γιά τήν ἀπελευθέρωσή του, ἀλλά καί γιά τόν μαρτυρικό του θάνατο. Ὁ Ἅγιος πράγματι ἀπελευθερώθηκε ὅταν ὁ Τσάρος Σαμουήλ τόν νύμφευσε μέ τήν κόρη του Κασάρα, γιά νά ἐξασφαλίσει τήν νομιμοφροσύνη του ἀπέναντί του.
Ὁ ἅγ. Ἰωάννης ἦταν ἄνθρωπος τῆς προσευχῆς καί ἀφιέρωσε στόν Θεό πολλούς ναούς. Μάλιστα τήρησε καί τόν γάμο του ἁγνό καί ζοῦσε μέ ἐγκράτεια καί σωφροσύνη! Ἡ συναξαριστική παράδοσις διασώζει καί γι’ αὐτόν ἕνα περιστατικό θεοφανείας ἀντίστοιχο μέ ἐκεῖνο τοῦ ἁγ. Εὐσταθίου Πλακίδα. Κάποτε κατά τήν διάρκεια κυνηγίου, ὁ Ἡγεμόνας Ἰωάννης καί οἱ μεγιστάνες πού τόν συνόδευαν εἶδαν «ὡσάν ἕναν ἀετόν καί ἐπάνω τῆς κεφαλῆς του ἔλαμπεν ἡλιοειδής καί ὑπέρλαμπρος Σταυρός. Ἀκολουθήσαντες, λοιπόν, μέσα εἰς τό δάσος, ἐσταμάτησεν ὁ Τίμιος Σταυρός εἰς τόν τόπον τοῦτον. Καί ξεκαβαλικεύωντας μετά τῶν μεγιστάνων αὐτοῦ, τῶν ὁμοτρόπων καί εὐσεβεστάτων ἀνδρῶν καί ἀρχόντων, ἔπεσον πρηνεῖς μετά πόθου δακρυρροοῦντες καί προεσκύνησαν τόν πανσεβάσμιον καί Τίμιον Σταυρόν, ὅπου ὡς ἄλλου Κωνσταντίνου σκῆπτρον δυνάμεως τοῦ ἐφάνη παρά Θεοῦ, ἀρραβῶνας τῆς μακαρίας καί ἀθανάτου Βασιλείας, ὅπου ἔμελλε νά κληρονομήση». Στόν τόπο αὐτό τῆς θεοσημείας ὁ μακάριος Ἰωάννης ἔκτισε ναό καί κελλί γιά τόν ἑαυτό του καί πήγαινε καθημερινά νά προσευχηθεῖ.
Ὁ ἅγ. Ἰωάννης τελειώθηκε μαρτυρικά τό 1016, μετά τήν καταστροφή τῶν Βουλγάρων ἀπό τούς Βυζαντινούς στή Μάχη τοῦ Κλειδίου (1014) καί τόν θάνατο τοῦ Τσάρου Σαμουήλ. Τότε τόν Βουλγαρικό Θρόνο διεκδίκησαν οἱ γιοί τοῦ Σαμουήλ Ραδομίρ καί Ἰωάννης Βλαδισλάβ. Ὅταν τελικά ὁ Βλαδισλάβ ἔγινε Τσάρος τῶν Βουλγάρων, μεταξύ ἄλλων θανάτωσε καί τόν ἅγ. Ἰωάννη, διότι τόν θεωροῦσε φίλο καί σύμμαχο τῶν Βυζαντινῶν. Αὐτή, ἐνδεχομένως, εἶναι ἡ πολιτική αἰτία τῆς δολοφονίας, ἀπό τά ὑμνογραφικά τοῦ Ἁγίου ὅμως προκύπτει, ὅτι εἶχε ἀνάμιξη καί ἡ σύζυγος τοῦ Ἰωάννη, ἡ ὁποία πιθανῶς θεωροῦσε τήν ἐγκράτεια τοῦ συζύγου της ὡς ἀπόδειξη συζυγικῆς ἀπιστίας!
Ἡ σφαγή τοῦ ἁγ. Ἰωάννη σύμφωνα μέ μία πηγή, ἔγινε στίς Πρέσπες, στήν εἴσοδο τοῦ Ναοῦ τοῦ ἁγ. Ἀχιλλείου. Τόν ἀποκεφάλισε ὁ ἴδιος προσωπικά ὁ Βλαδισλάβ, μάλιστα τόν κτύπησε μία φορά μέ τό σπαθί του καί ἀπέτυχε καί τότε ὁ Ἅγιος τοῦ ἔδωσε τό δικό του σπαθί γιά νά τόν ἀποκεφαλίσει!
Σχετικά μέ τόν ἐνταφιασμό καί τό Λείψανο τοῦ ἁγ. Ἰωάννη Βλαδιμήρου ἐπικρατοῦν δύο παραδόσεις. Σύμφωνα μέ τήν πρώτη (τήν λεγόμενη Βουλγαρική), τό σκήνωμα τοῦ δολοφονημένου Ἡγεμόνα ἐνταφιάστηκε στίς Πρέσπες, μέσα στό Ναό τοῦ ἁγ. Ἀχιλλείου, ὅπου δολοφονήθηκε. Ἀργότερα ἡ σύζυγός του Κοσάρα ἀνακόμισε τό Λείψανό του (τό ὁποῖο βρέθηκε ἀδιάφθορο) καί τό μετέφερε στήν γεννέτειρά του Κράϊνα (Krajina), κοντά στήν λίμνη τῆς Σκόδρας. Μάλιστα ὅταν ἀπεβίωσε, ἐνταφιάσθηκε κατά τήν ἐπιθυμία της στά πόδια τοῦ Μάρτυρα συζύγου της. Τό Λείψανο μεταφέρθηκε στό Δυρράχιο τό 1215, ἀπό τόν Βυζαντινό Δεσπότη τῆς Ἠπείρου Μιχαήλ Α’. Ἀπό ἐκεῖ τό 1368 ὁ Ἀλβανός Ἡγεμόνας Κάρολος Θεωπίας τό μετέφερε στό σημερινό μοναστήρι τοῦ Ἁγίου, ἔξω ἀπό τό Ἐλβασάν. (Στό Βουλγαρικό συναξαριστικό κείμενο ὁ Κάρολος Θεωπίας ἀναφέρεται σάν ἀνηψιός τοῦ «τότε Βασιλέως Φραγκίας», ὁ ὁποῖος καί ἀνακάινισε τήν μονή, 309 χρόνια μετά τήν ἵδρυσή της).
Σύμφωνα μέ τήν δεύτερη παράδοση (τήν Σερβική, τήν ὁποία Βουλγαρικοί ἐθνικιστικοί κύκλοι τήν θεωροῦν Σερβική προπαγάνδα κατά τῆς Βουλγαρίας), ὁ ἀκέφαλος Ἅγιος Ἡγεμόνας δέν ἔπεσε ἀπό τόν ἠμίονό του, ἀλλά κάλπασε ἀκέφαλος πρός τήν πατρίδα του καί ἀπεβίωσε στό ναό πού ὁ ἴδιος εἶχε κτίσει στό δάσος πού τοῦ φανερώθηκε ὁ ἀετός μέ τόν Τίμιο Σταυρό! Ἡ ἴδια παράδοση δέχεται, ὅτι δύο χρόνια ἀργότερα (τό 1018), ὁ ἅγ. Ἰωάννης ἐκδικήθηκε τόν ἄδικο θάνατό του, φονεύοντας τόν δολοφόνο του ἔξω ἀπό τά τείχη τοῦ Δυρραχίου. Κατά τήν διάρκεια τῆς πολιορκείας τῆς πόλεως ἀπό τούς Βουλγάρους, ὁ ἅγ. Ἰωάννης ἐμφανίσθηκε ἔφιππος ἀνάμεσα στά σύννεφα καί λόγχισε τόν Βλαδισλάβ!
Τό κοινό σημεῖο καί στίς δύο παραδόσεις εἶναι ἡ ἀφθαρσία, ἡ μυροβλυσία καί τό θαυματουργικό χάρισμα τοῦ Λειψάνου τοῦ Βασιλομάρτυρος Ἰωάννου Βλαδιμήρου. Οἱ παραδόσεις μάλιστα ἐπιβεβαιώνονται ἀπό τό ἴδιο τό Λείψανο ( τό ὁποῖο διασώθηκε, παρά τήν πάροδο καί τίς περιπέτειες χιλίων σχεδόν ἐτῶν) καί τό 1995, μετά τήν πτώση τοῦ κομμουνιστικοῦ καθεστώτος τοῦ Ἐμβέρ Χότζα, μεταφέρθηκε στόν Καθεδρικό Ναό τῶν Τιράνων, ὅπου καί σήμερα φυλάσσεται.
Ἡ μνήμη τοῦ ἁγ. Ἰωάννου Βλαδιμήρου τιμᾶται τήν 22α Μαΐου, θεωρεῖται δέ ὁ Ἅγιος «τῆς Βουλγαρίας καύχημα, Ἰλλυρικοῦ καί Μυσίας προστάτης καί Ἀλβανίας φρουρός» (ἀπό τό Δοξαστικό τοῦ Μικροῦ Ἑσπερινοῦ). Μία προσεκτική μελέτη τῶν ὑμνογραφικῶν του ἀποδεικνύει, ὅτι στή συνείδηση τοῦ Ὀρθοδόξου λαοῦ - τόσο τοῦ Σερβικοῦ, ὅσο καί τοῦ Βουλγαρικοῦ - ἡ σφαγή του θεωρήθηκε μαρτύριο ὑπέρ τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως καί τῆς ἐν Χριστῶ ζωῆς, θέση πού ἐνίσχυσε ἡ ἀφθαρσία τοῦ Λειψάνου του, ἡ μυροβλυσία του καί τά θαύματα πού ἐπιτελέστηκαν διά πρεσβειῶν του, κατά τήν πάροδο τῶν αἰώνων.
Μεταξύ τῶν θαυμάτων τοῦ ἁγ. Ἰωάννου χαρακτηριστική εἶναι ἡ ἀποτροπή τῆς ἀρπαγῆς τοῦ ἀδιαφθόρου Λειψάνου του ἀπό τούς Φράγκους. «Μίαν φοράν οἱ Φράγκοι τό ἐπῆραν – γράφει ὁ Βίος του – καί ἔσκασαν τότε ἐκεῖ - ὅσον νά τό κατεβάσουν εἰς τόν τόπον ὅπου ὀνομάζεται Σκουμβί – δεκαέξι μουλάρια, ὥστε ὅπου ῥίχνοντάς το μέσα εἰς τόν ποταμόν τόν λεγόμενον Σκούμβιον, διά νά κατέβῃ εἰς τήν θάλασσαν, ὦ τοῦ θαύματος, ἐγύρισεν ὀπίσω, πλημμυρήσαντος τοῦ ποταμοῦ. Καί γυρίζοντας ἐφάνη εἰς τήν Κούσσιαν, τόν παραπόταμον οὕτω λεγόμενον, ἡ θήκη μέ τό ἅγιόν του Λείψανον, ὅπου πολλάκις ἐφάνη καί ἅγιον φῶς εἰς τούς ἐγχωρίους»!
Ὁ Βίος τοῦ ἁγ. Ἰωάννη Βλαδιμήρου ἐγράφη γιά πρώτη φορά τόν 12ο αἰ. ἀπό τόν Ἀλβανό Ρωμαιοκαθολικό Κληρικό Γρηγόριο Grisobulj (1172 – 1196). Πρόκειται γιά τό λεγόμενο "Χρονικό τοῦ Ἱερέα τῆς Ντούκλιας - Chronicle of the Priest of Duklja").
Τά Ὑμνογραφικά πρός τιμήν τοῦ ἁγ. Ἰωάννου Βλαδιμήρου (διαφόρων ποιητῶν), τυπώθηκαν στή Βενετία τό 1774, «δαπάνῃ τοῦ τιμιωτάτου Κυρίου Ἰωάννου Παπᾶ, τοῦ ἐκ τῆς πόλεως Νεοκάστρου» τῆς Ἀλβανίας, ἐπανεκδόθηκαν δέ τό 1858, «ἐν Βενετίᾳ, ἐκ τοῦ Ἑλληνικοῦ Τυπογραφείου τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, ἀναλώμασι τῶν εὐσεβῶν Κυρίων Ἰωαννικίου Ἀρχιερέως, Γρηγορίου Ἡγουμένου, Ἰωάννου Τζούφκα, Κωνσταντίνου Συμεώνος, Ἀθανασίου Ἰακώβου, Γεωργίου καί υἱοῦ Ἰωάννου Κρούνιτς, τῶν λεγομένων Κορώνα». Στήν ἐπανέκδοση τοῦ 1858 δημοσιεύεται καί ὁ Πρόλογος τῆς ἐκδόσεως τοῦ 1774 (τοῦ Ἰωάννου Παπᾶ), ἀπό τόν ὁποῖο προκύπτει ὅτι τότε τήν Μονή τοῦ Ἁγίου στό Ἐλβασάν διηύθυνε ὁ «Πανιερώτατος καί σοφώτατος πρώην Μητροπολίτης τῆς κατά Κύπρον ἐπαρχίας Κιτιαίων Κύριος Κοσμᾶς».
Σήμερα, ἡ πρός τιμήν τοῦ ἁγ. Ἰωάννη Βλαδιμήρου Μονή στό Ἐλβασάν, ὑπάγεται στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς Ἀλβανίας καί εἶναι ἐπανδρωμένη μέ μοναστική ἀδελφότητα. Ἡ Μονή ὑπήχθηκε στήν δικαιοδοσία τῆς Ἐκκλησίας μετά τήν πτώση τοῦ καθεστώτος Χότζα καί ἀπό τότε βρίσκεται ὑπό ἀνακαίνιση, κάτω ἀπό τήν προσωπική ἐπίβλεψη τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀναστασίου. Στή Μονή φιλοξενοῦνται οἱ θερινές νεανικές κατασκηνώσεις τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Τιράνων.
Ὁ ἅγ. Ἰωάννης τοῦ Βλαδιμήρου θεωρεῖται προστάτης καί βοηθός ὅσον ἀγωνίζονται κατά τῆς πορνείας καί τῆς ἀσελγείας.

Δευτέρα 21 Φεβρουαρίου 2011

Ο ΝΕΟΜΑΡΤΥΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Ο ΝΕΟΣ, ΕΞ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ (+ 1555)

Ἀρχιμ. Θωμᾶ Ἀνδρέου

Σημείωσις: Περί τοῦ συγγραφέως τοῦ κειμένου αὐτοῦ καί τῶν συνθηκῶν συγγραφῆς του, βλέπε τήν σημείωση τῆς προηγουμένης ἀναρτήσεως - Τό κείμενο δημοσιεύεται σέ μονοτονικό σύστημα γιά λόγους τεχνικούς.

Πριν ξεκινήσω την καταγραφή του βίου του ενδόξου Νεομάρτυρος Νικολάου του Νέου, θα ήθελα να πω πως ‘’ταλαιπωρήθηκα’’ αρκετά στην αναζήτηση στοιχείων για την ζωή του. Οι Ελληνικές πηγές ήταν ανύπαρκτες, με μοναδική αναφορά για τον Άγιο στο βιβλίο του Καθηγητού Δημητρίου Γόνη [1]. Αντίθετα, υπήρχε πολύ πλούσια βιβλιογραφία στην Βουλγαρική γλώσσα, μιάς και η πρώτη καταγραφή της ζωής και του μαρτυρίου του Αγίου Νεομάρτυρος Νικολάου - εξ Ιωαννίνων λέμε εμείς, από την Σόφια λένε οι Βούλγαροι - θέλοντας να δείξουν την υπερηφάνεια και την τιμή για τον Άγιο της Σόφιας, χωρίς ασφαλώς να αμφισβητούν την Ηπειρωτική του καταγωγή. (Στή φωτογραφία εἰκόνα τοῦ Νεομάρτυρα - τοιχογραφία πάνω ἀπό τήν εἴσοδο τοῦ ναοῦ του στή Σόφια).

Η Ελληνική καταγωγή του Αγίου.
Ο Νεομάρτυρας Νικόλαος γεννήθηκε το 1510 στην πόλη των Ιωαννίνων [2], από ευσεβείς γονείς, τον Μαρτίνο και την Ευφροσύνη. Στον Μέγα Συναξαριστή του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου, δεν αναφέρεται καθόλου ο συγκεκριμένος Νεομάρτυρας. Η ζωή και το μαρτύριο του Αγίου κατεγράφησαν στην Βουλγαρική γλώσσα, όπως ήδη αναφέραμε, από τον Λόγιο Ματθαίο Γραμματικό [3] , Διάκονο και Λαμπαδάριο της Μητροπόλεως Σόφιας, σύγχρονο του Αγίου και το πρωτότυπο χειρόγραφο φυλάσσεται στην βιβλιοθήκη του ομώνυμου Ναού του Νεομάρτυρα, στην Σόφια της Βουλγαρίας.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο βιογράφος του Αγίου Ματθαίος Γραμματικός, ο Νικόλαος ήταν η απάντηση στις προσευχές των γονέων του. Η γέννηση του ήταν ευλογία για το ζευγάρι, το οποίο αφοσιώθηκε με αγάπη στην ανατροφή του και του δίδαξαν την ευσέβεια και την αληθινή Πίστη. Από μικρή ηλικία αφοσιώθηκε στην μελέτη των γραμμάτων, αλλά σύντομα τον κέρδισε η τέχνη του υποδηματοποιού. Σε όλη την διήγηση του ο Ματθαίος Γραμματικός, χρησιμοποιεί χωρία των Ψαλμών του Δαυίδ, αλλά και από την Κ.Δ. και για τον λόγο αυτό θα τα χρησιμοποιήσω αυτούσια όπως τα βρήκα.
Ο Άγιος ήταν πολύ όμορφος, έξυπνος και καλός, θέλησε να φύγει σε κάποια στιγμή από την πατρίδα του και να ακολουθήσει τα λόγια του Χριστού, ’’κανείς προφήτης δεν είναι δεκτός στην πατρίδα του’’ [4]. Όπως ο Θεός είπε τότε στον Αβραάμ «βγες από την πατρίδα σου και από την συγγένεια σου και έλα στην χώρα που θα σου δείξω» [5], έκανε το ίδιο και με τον λαμπρό Νικόλαο. Έτσι αυτός μετέβει στην Σόφια μετά τον θάνατο των γονέων του [6], όπου έγινε γνωστός λόγω της τέχνης του και της ευλαβικής ζωής του, με αποτέλεσμα να γίνει δεκτός στην Σόφια με μεγάλη εγκαρδιότητα από τους Χριστιανούς κατοίκους της. Κατά τον Ματθαίο Γραμματικό ήταν τόσο αγαπητός και καλοσυνάτος, που οι Βούλγαροι της Σόφιας τον αγάπησαν τόσο πολύ, ώστε να τον νυμφεύσουν με μια κοπέλα από την Σόφια, ώστε να παραμείνει για πάντα εκεί.
Αναχωρεί από την ΣόφιαΔεν πέρασε όμως απαρατήρητος από τους Τούρκους που υπήρχαν τότε στην Σόφια, με αποτέλεσμα να εγκαταλείψει για κάποιο διάστημα την Σόφια και να διαφύγει στην Βλαχία, εξ’ αιτίας της παρενόχλησής του από τους Τούρκους, όπου έγινε τσαγκάρης στην Αυλή του πολέμαρχου Μίρτσο Τσομπάν. Στην Σόφια επέστρεψε το 1554, ένα χρόνο δηλαδή προ του μαρτυρικού θανάτου του. Η φυγή του στην Βλαχία (Ρουμανία) οφειλόταν στην ζήλια ενός Τούρκου, με αποτέλεσμα να φύγει κρυφά από όλους, νύχτα χωρίς να αποχαιρετίσει καν ούτε την γυναίκα του, η οποία ζούσε μέσα στην θλίψη λόγο της φυγής του.
Τα πράγματα εξελίχθηκαν εξαιρετικά για τον Νικόλαο, ο οποίος είχε την πρόθεση να κρυφτεί, άγνωστος μεταξύ αγνώστων. Όμως η εργατικότητα και η ικανότητα του στην τέχνη του υποδηματοποιού, τον έκαναν γνωστό σε όλη την περιοχή. Σε αυτόν πήγαιναν όλοι οι πολίτες , από τους αριστοκράτες και τους προύχοντες της περιοχής, μέχρι και τους πιο απλούς και πτωχούς ανθρώπους. Ακόμα και ο ίδιος ο Βασιλιάς βλέποντάς τον τον θαύμασε, διαπίστωσε την σύνεση του και είπε στους άλλους, «νομίζω ότι ο άνθρωπος αυτός είναι πολύτιμος».
Μετά από λίγο, τον έκανε Στρατηγό της Φρουράς, έζησε στην Βασιλική Αυλή, αλλά ποτέ δεν ξέχασε την χάρη (του Θεού) και την προσευχή, αλλά πάντα με την σκέψη του προς τον Θεό προσευχόταν: «Ημέρα και νύκτα έβλεπα και βλέπω τον Κύριο μου πάντοτε εμπρός μου. Τον βλέπω ότι είναι εις τα δεξιά μου, έτοιμος να με προστατεύση, για να μη ταραχθώ από οιονδήποτε φόβο η κίνδυνο» [7]. Επίσης όταν έτυχε να πάρει μέρος σε πολέμους, η πρώτη σκέψη του ήταν πως θα σταθεί στην ουράνια Βασιλεία, απέναντι στον Χριστό. Η σκληρότητα όμως τους πολέμου, τον έκανε να εγκαταλείψει την θέση του αυτή και να αποφασίσει να επιστρέψει πίσω στην γυναίκα και τα παιδιά του. Τότε ήταν 45 ετών. Ο χρόνος της απουσίας του κράτησε 3 χρόνια . Η σύζυγος και οι συγγενείς του είχαν ήδη απελπιστεί.
Από την στιγμή που επέστρεψε στο σπίτι του, όπως είπε [8] όλοι όσοι τον αγάπησαν μαζεύτηκαν γύρω του για να τον αγκαλιάσουν και να τον δεχθούν ξανά πίσω. Και στην συνέχεια έζησε στο σπίτι, μακριά από κάθε είδους σύγχυση και θλίψη, όμως η χαρά δεν κρατάει για πάντα. Ο Νικόλαος ήταν πατέρας δύο παιδιών, αλλά ο θάνατος, με το θέλημα του Θεού, τους τα παίρνει. Και αυτός ο ευσεβής δεν θρήνησε και η σύζυγος του τον παρότρυνε να μην θρηνήσουν, αλλά να πιστεύουν στην Ανάσταση. Και πράγματι αυτή η σπουδαία γυναίκα ούτε έκλαψε, ούτε χτυπήθηκε, ούτε (θρήνησε) τραβώντας τα μαλλιά της. Μίλησε με την φωνή του ευλογημένου Ιώβ, «ο Θεός έδωσε, ο Θεός πήρε, όπως ο Θεός αποφάσισε, ας είναι ευλογημένο το όνομα του Κυρίου» [9].
Οι Τούρκοι θέλησαν να τον παρασύρουν και να τον κάνουν να αλλαξοπιστήσει. Τον κάλεσε ένας Τούρκος σε γεύμα Όλοι έπιναν ένα φλιτζάνι τουρκικού σερμπετιού, αλλά στο ποτό του Νικολάου είχαν ρίξει ένα βότανο και αποκοιμήθηκε με βαθύ ύπνο. Στην συνέχεια τον μετέφεραν στον Χότζα , ο οποίος του έκανε το τελετουργικό της περιτομής των Μουσουλμάνων. Όταν ξύπνησε και κατάλαβε τι του είχε συμβεί, πήγε στο σπίτι του, φώναξε, έκλαψε και για ένα χρόνο έμεινε κλεισμένος μέσα στο σπίτι σε απομόνωση, με ασταμάτητες προσευχές [10]. Μέχρι που τελικά την ημέρα της Αναλήψεως, ο Ιμάμης τον προειδοποίησε ότι από τώρα θα πρέπει να επισκέπτεται το τζαμί τους. Ενισχυμένος από την προσευχή ο Νικόλαος σταθερά απάντησε ότι τίποτα στον κόσμο δεν μπορεί να αλλάξει την Χριστιανική πίστη των γονέων του. Από εκείνη την στιγμή άρχισε το μαρτύριο του.

Το μαρτύριο του Αγίου.
Τον συνέλαβαν και τον φυλάκισαν. Ενώ ο Άγιος παρέμενε στην φυλακή έψαλλε : «Ο Κύριος είναι φώτιση και λυτρωτής μου, από ποιον να φοβηθώ; Ο Κύριος είναι υπερασπιστής της ζωής μου, από ποιους θα έπρεπε να φοβάμαι; Ενώ με πλησιάζουν ορμητικοί οι κακοί άνθρωποι για να κατασπαράξουν την σάρκα μου, αυτοί που με έθλιβαν και με αυτές τις εχθρικές διαθέσεις έρχονταν εναντίων μου κλονίσθηκαν και έπεσαν κάτω. Εάν λοιπόν και παραταχθεί ολόκληρο στράτευμα εναντίων μου, δεν θα δειλιάσει καθόλου η καρδιά μου. Και εάν εξεγερθεί πόλεμος εναντίων μου, δεν θα πάψω να έχω την ελπίδα μου στον Κύριο» [11]. (Στή φωτογραφία ὁ ναός τοῦ Ἁγίου στή Σόφια). Έξω από την φυλακή είχε μαζευτεί πολύ πλήθος και ο Νικόλαος προσευχόταν για ένα θαύμα. Ο δικαστής διέταξε να φέρουν τον Άγιο από την φυλακή. Ο Νικόλαος έψαλλε συνεχώς τον ψαλμό ως εξής: "Πολλές φορές με πολέμησαν οι εχθροί μου και όμως δεν κατόρθωσαν να μου επιβληθούν και να με εξοντώσουν. Κάθισαν τυραννικά επάνω μου, σφυροκοπούσαν εις την ράχη μου οι ασεβείς και για πολύν χρόνο επεξέτειναν την παράνομο αυτήν συμπεριφορά. Αλλ' ο δίκαιος Κύριος κατέκοψε και ταπείνωσε τους αυχένας των αλαζονικών αμαρτωλών αυτών» [12]. Έτσι στάθηκε και προσευχήθηκε στον Θεό, στον Οποίο είχε αναθέσει όλες τις ελπίδες του. Στάθηκε αμέσως ενώπιον του δικαστηρίου, σαν να στεκόταν ενώπιον του Ουρανίου Κριτή (έχοντας στην σκέψη του μόνο το Ουράνιο δικαστήριο και την Κρίση του Θεού).
Ο δικαστής του πρότεινε να αρνηθεί όλα όσα είπε και πίστευε, για να γλυτώσει τον θάνατο. Ο Άγιος του απάντησε: «Δεν υπάρχει περίπτωση να ακούσω τις απειλές σας και δεν πρόκειται να καταφέρετε να με πείσετε με αυτές". Όταν ο Μάρτυρας είπε αυτά και άλλα παρόμοια πράγματα, πολλοί άνθρωποι τον άκουγαν με προσοχή, γιατί η γλώσσα του καθοδηγούνταν από το Άγιο Πνεύμα και έκανε πολλούς να αναρωτιούνται για το θάρρος του και τις απαντήσεις του. Η δύναμη του πήγαζε από την πίστη του και την αφοσίωση του στον Χριστό. Ο Κύριος μας λέει στο Ευαγγέλιο Του: «Ὀταν σας οδηγήσουν ενώπιων Βασιλέων και Ηγεμόνων για το όνομα μου, μην σκεφτείτε τι θα πείτε και πως θα απαντήσετε, γιατί εκείνη την ώρα θα σας δοθεί τι πρέπει να πείτε. Δεν θα είστε εσείς που θα μιλάτε, αλλά το Πνεύμα του ( Ουρανίου) Πατέρα σας που θα μιλάει μέσα από εσάς» [13]. Και πάλι: « Όποιος με ομολογήσει μπροστά στους ανθρώπους, θα τον ομολογήσω και εγώ μπροστά στον Ουράνιο Πατέρα μου» [14]. Ενώ ο Άγιος είχε αυτά κατά νου και προσευχόταν, ο δικαστής άκουσε από τους ανθρώπους – που ήταν εκεί μαζεμένοι - να φιλονικούν μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να γίνει μεγάλη αναταραχή και ξανά παρότρυνε τον Νικόλαο να αρνηθεί όλα όσα είπε για να γλιτώσει το θάνατο. Και ο Άγιος Νικόλαος του απάντησε:
"Έμαθα από τον Χριστό μου, να μην φοβάμαι τον θάνατο του σώματος μου, αλλά να φοβάμαι περισσότερο τον θάνατο της ψυχής ! Για εμένα ώ δικαστή, ο Χριστός είναι η ζωή και ο Θάνατος για το Χριστό κέρδος [15]. Άλλα την στιγμή που ο λόγος του Θεού ολοκληρωνόταν στα χείλη του Αγίου, ένας άνδρας από το πλήθος του κατάφερε ένα μεγάλο κτύπημα με αποτέλεσμα ο Άγιος να πέσει κάτω και ήταν τόσο σφοδρό το κτύπημα ώστε έσπασε το σαγόνι του και από το βαρύ πλήγμα ξεχύθηκε το ένα μάτι του Μάρτυρος έξω! Όχι μόνο αυτό, αλλά άρπαξε το ραβδί του αμέσως και αφού – είχε πέσει κάτω - τον ποδοπάτησε ανελέητα και του κατάφερε πολλά κτυπήματα στην πλάτη και στην κοιλιά με τα πόδια του. Ένας από το πλήθος γεμάτος λύσσα , έπιασε με το ένα χέρι σταθερά το λαιμό του Μάρτυρα και με το άλλο χέρι έσυρε ένα μεγάλο μαχαίρι για να τον σκοτώσει. Και δεν θα γλίτωνε ο Άγιος αν δεν ήταν κάποιοι από το πλήθος που όρμησαν και άρπαξαν από τα χέρια του αιμοσταγούς δολοφόνου το μαχαίρι.
Το μεγαλείο της ψυχής του Νικολάου φαίνεται από το ότι υπέμεινε τόσο αφόρητο πόνο και ενώ βρισκόταν σε αυτή την επώδυνη κατάσταση δεν έπαψε να προσεύχεται στον Κύριο «Ελέησέ με, ω Θεέ μου, διότι, άνθρωπος με ποδοπάτησε κάτω στο χώμα, σαν να είμαι σκουλήκι. Όλες τις ημέρας με κατέθλιψε με τον πόλεμο, που εξήγειρε εναντίον μου. Με καταπατούν οι εχθροί μου όλες τις ημέρες, διότι οι πολεμούντες με είναι ισχυροί και με πολεμούν από υψηλό, ασφαλές και απρόσβλητο μέρος. Εγώ όμως όλες αυτές τας ημέρας του πολέμου των δεν τους φοβούμαι, διότι εις σε έχω στηρίξει τας ελπίδας μου». [16] Ο Νικόλαος , δεν δείλιασε στιγμή και ούτε για μια στιγμή δεν σκέφτηκε να απαρνηθεί τον Χριστό και μέσα από την τόσο μεγάλη του πίστη, κέρδιζε δύναμη, αντιμετώπιζε τα βασανιστήρια, και αποτελούσε παράδειγμα προς μίμηση για τους ομοθρήσκους του, οι οποίοι αντλούσαν κουράγιο και ελπίδα από αυτόν.
Κατά την διάρκεια του δικαστηρίου, ακούστηκαν βαριές κατηγορίες για τον Νικόλαο. Τον παρουσίασαν ως αρνητή της πίστης του και ανυπάκουο στο θέλημα του Αλλάχ, καθώς είχε ‘’κάνει’’ περιτομή, και τον εμφάνιζαν σαν εχθρό της πίστεως και άλλα πολλά. Όταν ρωτήθηκε τι είχε να πει ,το μόνο που απάντησε ήταν απλά: «Είμαι Χριστιανός». Ο δικαστής όταν άκουσε αυτά τα πράγματα και δεδομένου πως δεν μπορούσε να αποφύγει τις ευθύνες που απέρρεαν από την θέση του είπε: « Ας είναι». Και επειδή τον είχαν σφικτά δεμένο με βαριές αλυσίδες ο δικαστής διέταξε να τον απελευθερώσουν. ‘’Δεν μπορεί να υπάρχει σωστή αντιμετώπιση - είπε – όταν αλυσοδεμένος έρχεται κάποιος να απολογηθεί ενώπιον του δικαστηρίου".
Στην συνέχεια ο δικαστής, διέταξε το συγκεντρωμένο πλήθος να οπισθοχωρήσει και να περιμένει έξω από το δικαστήριο. Όμως πήρε μόνο του τον Άγιο και περπάτησε μαζί του στο εσωτερικό του δικαστηρίου. Ακολούθησαν διάφορες συνομιλίες μεταξύ τους, χωρίς κανείς να μπορεί να γνωρίζει τι ειπώθηκε. Ο δικαστής πήγε αμέσως προς την πόρτα και απευθυνόμενος στο πλήθος ,όπως ο Πιλάτος στους Εβραίους, τους είπε: ‘’Δεν βρήκα αυτόν τον άνθρωπο, άξιο ενοχής και θανάτου’’ και για αυτό δεν ήθελε να επιβάλει καμία ποινή εναντίον του. Ο όχλος ωστόσο δεν υπάκουσε στην ετυμηγορία του δικαστού. Ὁ Ἅγιος λιθοβολήθηκε στις 17 Μαΐου του 1555 στην περιοχή ‘’Γιούτς μπουνάρ’’ ( τρία πηγάδια), που βρισκόταν έξω από την πόλη [17]. (Στη φωτογραφία το σημείο που κατά τήν παράδοση μαρτύρησε ὁ Άγιος).
Οι εχθροί του Αγίου δεν σταματούσαν να τον φτύνουν και να τον κτυπούν. Μία γυναίκα έφερε ξύλα για να ανάψουν φωτιά, ώστε να μην μείνει τίποτα από τα Λείψανα του. Και αφού έβαλαν φωτιά, τέντωσαν τα χέρια και τα πόδια του Αγίου και τον έκαψαν μέχρι που τα οστά του να γίνουν στάχτη [18]. Όταν το σώμα κάηκε, πέταξαν την τέφρα στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, κατ’ επιταγή του Κορανίου.
Λίγο αργότερα, μετά το μαρτύριο του Αγίου Νικολάου, ο τότε Μητροπολίτης της Σόφιας Ιακώβ, ανακοίνωσε την αγιοκατάταξη του Μάρτυρα, συγκαλώντας για το σκοπό αυτό Επαρχιακή Σύνοδο. Ο τάφος του Μάρτυρα Νικολάου της Σόφιας είναι ένας από τους λίγους γνωστούς τάφους των Αγίων της Βουλγαρίας. Σήμερα βρίσκεται στο κέντρο της πόλης στην συνοικία ‘’Τρία πηγάδια’’. Τριακόσια μέτρα από εκεί βρίσκεται ο περικαλλής Ναός του Αγίου Νεομάρτυρα Νικολάου, ο οποίος είναι ένας από τους μεγαλύτερος Ναούς στην Σόφια και κτίσθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα.
Ο Ναός σχεδιάστηκε και κτίσθηκε από τον Αρχιτέκτονα Αντόν Τορνίλοβ και στις 3 Δεκεμβρίου του 1901 εγκαινιάστηκε από τον Επίσκοπο Παρθένιο. Στον Ναό δόθηκε μια Λειψανοθήκη που περιέχει ελάχιστο τμήμα Λειψάνου του Αγίου που σώθηκε και φυλάσσεται εκεί.
Τα Άγια λείψανα εκτίθενται σε προσκύνημα μια φορά το χρόνο, την 16ην και 17ην Μαΐου, στην μνήμη του Αγίου. Την παραμονή της εορτής του Νεομάρτυρος Αγίου, γίνεται Μέγας Εσπερινός και ξεκινά λιτανεία με επικεφαλής τον Επίσκοπο που κρατά το τμήμα του Αγίου Λειψάνου, με προορισμό το Παρεκκλήσι του Αγίου, όπου σύμφωνα με την παράδοση είναι ο τόπος που αποτεφρώθηκε το λείψανο του Νεομάρτυρα στην περιοχή ‘’Ταρνίτσατα’’, όπου και υπάρχει το παλαιό Παρεκκλήσι του Αγίου.
Παραπομπές:[1] Δημητρίου Γόνη, ‘’Ιστορία των Ορθοδόξων Εκκλησιών Βουλγαρίας και Σερβίας ‘’,εκδ. Αρμός, Αθήνα 2001, σελ.111.[2] ПЛАМЕН ПАВЛОВ-ХРИСТО ТЕМЕЛСКИ, ‘’БЪЛГАРИ СВЕТЦИ ‘’ ,СОФИЯ, ТАНГРА, 2010 σελ. 158.[3] Με βάση το πρωτότυπο χειρόγραφο του Ματθαίου Γραμματικού κατέγραψα τον βίο του Νεομάρτυρα Νικολάου, διότι αυτό είναι η αρχαιότερη βιβλιογραφική πηγή. Ευχαριστώ την κα. Γκένκα Παπαδοπούλου, δασκάλα μου στην Βουλγαρική γλώσσα, για την πολύτιμη βοήθεια της και συμβολή της στην επιμέρους μετάφραση του κειμένου.[4] Λουκ.4-24, ’’οὐδεὶς προφήτης δεκτός ἐστιν ἐν τῇ πατρίδι αὐτοῦ’’.[5] Γεν. 12-1: ’’Καὶ εἶπε Κύριος τῷ ¨Αβραμ· ἔξελθε ἐκ τῆς γῆς σου καὶ ἐκ τῆς συγγενείας σου καὶ ἐκ τοῦ οἴκου τοῦ πατρός σου καὶ δεῦρο εἰς τὴν γῆν, ἣν ἄν σοι δείξω’’ .[6] ПЛАМЕН ПАВЛОВ-ХРИСТО ТЕМЕЛСКИ, ‘’БЪЛГАРИ СВЕТЦИ ‘’ ,СОФИЯ, ТАНГРА, 2010 σελ. 158.[7] Ψαλ. 15,8 :"Προωρώμην τὸν Κύριον ἐνώπιόν μου διαπαντός, ὅτι ἐκ δεξιῶν μού ἐστιν, ἵνα μὴ σαλευθῶ".[8] Πάντα κατά το χειρόγραφο του Ματθαίου Γραμματικού.[9] Ιώβ 1-21: «Ο Κύριος έδωκεν, ο Κύριος αφείλετο, ως τω Κυρίω έδοξεν, ούτω και εγένετο, είη το όνομα του Κυρίου ευλογημένον».[10] ПЛАМЕН ПАВЛОВ-ХРИСТО ТЕМЕЛСКИ, ‘’БЪЛГАРИ СВЕТЦИ ‘’ ,СОФИЯ, ТАНГРА, 2010 σελ. 158 .[11] Ψαλμός.26: ‘’Κύριος φωτισμός μου και σωτήρ μου, τίνα φοβηθήσομαι; Κύριος υπερασπιστής της ζωής μου, από τίνος δειλιάσω; Εν τω εγγίζειν επ΄εμέ κακούντας, του φαγείν τας σάρκας μου. Οι θλίβοντες με και οι εχθροί μου, αυτοί ησθένησαν και έπεσον. Εάν παρατάξηται επ΄εμέ παρεμβολή, ού φοβηθήσεται η καρδία μου· εάν επαναστή επ΄εμέ πόλεμος, εν ταύτη εγώ ελπίζω’’.[12] Ψαλ. 128,2: ‘’Πλεονάκις ἐπολέμησάν με ἐκ νεότητός μου, καὶ γὰρ οὐκ ἠδυνήθησάν μοι. ἐπὶ τὸν νῶτόν μου ἐτέκταινον οἱ ἁμαρτωλοί, ἐμάκρυναν τὴν ἀνομίαν αὐτῶν. Κύριος δίκαιος συνέκοψεν αὐχένας ἁμαρτωλῶν.’’[13] Μτθ: 10-19: ’’Ὀταν δὲ παραδώσωσιν ὑμᾶς, μὴ μεριμνήσητε πῶς ἢ τί λαλήσετε· δοθήσεται γὰρ ὑμῖν ἐν ἐκείνῃ τῇ ὥρᾳ τί λαλήσετε. οὐ γὰρ ὑμεῖς ἐστε οἱ λαλοῦντες, ἀλλὰ τὸ Πνεῦμα τοῦ πατρὸς ὑμῶν τὸ λαλοῦν ἐν ὑμῖν’’.[14] Μτθ. 10-32: ’’Πᾶς οὖν ὅστις ὁμολογήσει ἐν ἐμοὶ ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὁμολογήσω κἀγὼ ἐν αὐτῷ ἔμπροσθεν τοῦ πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς’’.[15] Φιλιπ. 1-21: ’’ Ἐμοὶ γὰρ τὸ ζῆν Χριστὸς καὶ τὸ ἀποθανεῖν κέρδος’’ .[16] Ψαλμὸς 55: ‘’Ἐλέησόν με Κύριε ὅτι κατεπάτησέ με ἄνθρωπος ὅλην τὴν ἡμέραν πολεμῶν ἔθλιψέ με κατεπάτησάν με οἱ ἐχθροί μου ὅλην τὴν ἡμέραν ὅτι πολλοὶ οἱ πολεμοῦντές με ἀπὸ ὕψους ἡμέρας φοβηθήσομαι, ἐγὼ δὲ ἐπὶ σοὶ ἐλπιῶ".[17] ПЛАМЕН ПАВЛОВ-ХРИСТО ТЕМЕЛСКИ, ‘’БЪЛГАРИ СВЕТЦИ ‘’ , СОФИЯ, ТАНГРА, 2010 σελ. 158 .[18] Διεσώθη ελάχιστο τμήμα από το Άγιο Λείψανο του Νεομάρτυρα, το οποίο φυλάσσεται στον ομώνυμο Ναό του στην Σόφια. Ο Ματθαίος Γραμματικός στην εκτενή βιογραφία του για τον Άγιο, αναφέρει ότι το ελάχιστο τμήμα του Λειψάνου του Αγίου το διέσωσε κάποιο αγόρι που παρευρισκόταν στο μαρτύριο του Νεομάρτυρα, πριν το σώμα του παραδοθεί στην πυρά.

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΕΣ

'Αρχιμ. Θωμᾶ Ἀνδρέου

Σημείωσις: Ὁ συντάκτης τοῦ παρόντος ἄρθρου π. Θωμᾶς Ἀνδρέου εἶναι Ἀρχιμανδρίτης τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, Ἱεροκήρυξ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἐλευθερουπόλεως καί Πρϊστάμενος τοῦ Ἱεροῦ Προσκυνήματος Παναγίας Νέας Ἡρακλείτσας Καβάλας. Τό κείμενο (τό ὁποῖο καταχωρεῖται στήν συνέχεια σέ μονοτονικό σύστημα γιά λόγους τεχνικούς), προέρχεται ἀπό τό μόλις ἐκδοθέν πόνημά του "Ὁ Νεομάρτυς Νικόλαος ὁ Νέος, ἐξ Ἰωαννίνων".

Ὅπως γράφει ὁ ἴδιος στόν Πρόλογό του, "το παρόν μελέτημα, αποτελεί ένα μέρος της μεταπτυχιακής μου εργασίας με θέμα ‘’ Οι Νεομάρτυρες της Βουλγαρίας’’ και αφορά την παρουσίαση του ενδόξου Νεομάρτυρος Αγίου Νικολάου του Νέου από τα Ιωάννινα.
Ας είναι ευλογημένο το Όνομα του Κυρίου, διότι με αξίωσε να ασχοληθώ και να μελετήσω επισταμένως την ζωή και το μαρτύριο των Αγίων Νεομαρτύρων της Βουλγαρικής Εκκλησίας, εις εκ των οποίων είναι και ο Άγιος Νικόλαος, ο οποίος είναι σχεδόν άγνωστος μέχρι σήμερα στην Ελληνική βιβλιογραφία.
Οφείλω, μέσα από την καρδιά μου να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στον Ελλογιμότατο Καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (του τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας) και Κοσμήτορα αυτής, κ.κ. Μιχαήλ Τρίτον, τον λόγιο Ηπειρώτη, Σύμβουλο Καθηγητή και μέντορα μου στο Πανεπιστήμιο, για την επιλογή του θέματος και την πολύτιμη στήριξη του, καθώς και για την αγάπη του. Επίσης ευχαριστώ τον Ελλογιμότατο Επίκουρο Καθηγητή κ.κ. Βασίλειο Κουκουσά, εις τον οποίον και παρουσίασα το συγκεκριμένο θέμα, καθώς και την Ερίτιμον Κυρία Πέπη Βαφειάδου, Γραμματέα Μεταπτυχιακού του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ. Ένα από καρδίας ευχαριστώ στην Ερίτιμον Κυρία Ελένη Τζούμα, που πίστεψε στην δυνατότητα υλοποίησης της προσπάθειας και με ενθάρρυνε για αυτό.
Είθε ο Θεός, να στηρίξει και να ευλογήσει την ταπεινή μου προσπάθεια, καθώς και το αποτέλεσμα της".

Ο όρος Νεομάρτυρες [1] χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά κατά την διάρκεια της Εικονομαχίας [2], για να τους αντιδιαστείλει με τους Μάρτυρες των πρώτων αιώνων. Από την Ἀλωση όμως της Κωνσταντινουπόλεως και μετά, ο όρος αποδίδεται σε όσους βασανίσθηκαν σκληρά από τους Τούρκους για να αλλαξοπιστήσουν [3]. Αυτοί όμως υπέδειξαν σθεναρή αντίσταση και υπέμειναν καρτερικά τα βασανιστήρια μέχρι θανάτου, αντλώντας δύναμη από την πίστη τους . Ο περιορισμός όμως αυτός δημιουργεί επιστημονικά προβλήματα, καθώς περιορίζοντας τους Νεομάρτυρες μόνο σε όσους μαρτύρησαν μετά τη Άλωση, παραγκωνίζονται όσοι μαρτύρησαν για την πίστη τους και πριν από αυτήν. Η εμφάνιση των Σελτζούκων Τούρκων στην Ανατολή και η βαθμιαία κατάληψη των εδαφών της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, επέφερε και τον εξισλαμισμό αρκετών Χριστιανών, αλλά και την ανάδειξη πολλών Μαρτύρων. Το παιδομάζωμα, η βιαία αρπαγή αρρένων παιδιών, ξεκινά από την περίοδο της Αλώσεως [4] με την δημιουργία του τάγματος των Γενίτσαρων, που ήταν εξισλαμισθέντες Χριστιανοί και συνεχίζετε μέχρι και την Επανάσταση του 1821 .
Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι εξισλαμιζόμενοι γίνονταν αμείλικτοι διώκτες των πρώην ομοθρήσκων τους, δημιουργώντας έτσι ευνοϊκές συνθήκες για την επέκταση του Ισλαμισμού. Αλλοιώνονταν με αυτό τον τρόπο τα δεδομένα που αφορούσαν την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ανατολής και την εθνολογική σύνθεση των Βαλκανικών χωρών [5]. Άρα το κριτήριο για να χαρακτηριστεί κάποιος Μάρτυρας ‘’Νεομάρτυρας’’ πρέπει να είναι ο κοινός λόγος του μαρτυρίου, δηλαδή η ομολογία της Πίστης και ο θάνατος υπέρ αυτής [6].
Την ίδια περίοδο, την περίοδο της Τουρκοκρατίας και έπειτα, ενεφανίσθησαν και οι Εθνομάρτυρες [7]. Και οι Εθνομάρτυρες και οι Νεομάρτυρες βασανίσθηκαν σκληρά και θανατώθηκαν από τους Τούρκους. Και οι δύο ήταν Έλληνες και οι δύο ήταν Χριστιανοί. Η διαφορά έγκειται στην συνείδηση τους. Ο Αθανάσιος Διάκος για παράδειγμα, παρακινούμενος από την αγάπη του για την Πατρίδα, αγωνίστηκε και θυσιάστηκε για την ελευθερία. Χαρακτηριστικός είναι ο διάλογος που η λαϊκή μούσα μας μεταφέρει, του Εθνομάρτυρα Αθανασίου Διάκου με τους δημίους του , λίγο πριν το μαρτυρικό του τέλος :
- Γίνεσαι Τούρκος Διάκο μου, την πίστη σου ν’ αλλάξεις, προσκυνάς εις το τζαμί, την Εκκλησιά ν’ αφήσεις ;
- Πάτε κι εσείς κι η πίστης σας, μουρτάτες, να χαθείτε. Εγώ Γραικός γεννήθηκα, Γραικός και θα πεθάνω. [8]
Ο λαός μας προτάσσει την διαφύλαξη της Πίστεως για την διασφάλιση της Εθνικής συνειδήσεως. Οι Νεομάρτυρες από την άλλη θυσιάστηκαν για την πίστη τους στον ένα και μοναδικό Θεό. Η διαφορά αυτή δεν μειώνει σε καμία περίπτωση την σπουδαιότητα της θυσίας του μαρτυρίου κανενός, αφού και οι μεν και οι δε προσέφεραν στην Πατρίδα και στην Πίστη παράλληλα. Η θυσία για την Πατρίδα κρύβει μέσα της και την θυσία για την Πίστη ιδιαιτέρως κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας, καθώς ο εχθρός ήταν αλλόθρησκος. Ο όρος “Νεομάρτυρες” χρησιμοποιήθηκε από της Εκκλησία για να διαχωρισθούν από τους αρχαίους Μάρτυρες της Πίστεως, τους Μάρτυρες των πρώτων κυρίως αιώνων, όταν ο Χριστιανισμός ήταν υπό διωγμό. Ο νέος όρος, ωστόσο, είναι συμβατικός, αφού ότι είναι νέο μετά από κάποιο χρονικό διάστημα παλιώνει. Συμβατικός, λοιπόν, ο όρος Νεομάρτυρες συνδέεται κυρίως με τα σκοτεινά χρόνια Τουρκοκρατίας. Και αυτό γιατί μέσα από την μελέτη των μαρτυρίων τους, ανακαλύπτει κάποιος ομοιότητες με τα μαρτύρια των πρώτων Χριστιανών των πρώτων αιώνων. Μία είναι η Εκκλησία την εποχή του Θεοδώρου του Μεγαλομάρτυρα, η Ἰδια είναι και την εποχή του Θεοδώρου του Νεομάρτυρα [9]. Όπως ένας και ο Ιησούς Χριστός, “χθές και σήμερον ο αυτός και εις τους αιώνας[10]
Χαρακτηριστικό γνώρισμα των Νεομαρτύρων, το οποίο δεν συναντάται στους Μάρτυρες των πρώτων αιώνων, είναι ότι οι περισσότεροι από αυτούς ανήκουν στους εκ μετανοίας Χριστιανούς. Στα δύσκολα και δυσβάσταχτα χρόνια της Τουρκοκρατίας πολλοί Χριστιανοί έχασαν το κουράγιο τους, την ηθική τους αντίσταση και παρέδωσαν τα όπλα της Πίστης. Υπέκυψαν στον πειρασμό μιας καλής και ήρεμης ζωής, προσκύνησαν τον Αλλάχ και απαρνήθηκαν τον Θεό. Με πόνο ψυχής πρόδωσαν τον Χριστό, ο Οποίος τους καλούσε να πορευτούν στον δρόμο του Γολγοθά και υπέκυψαν στις υλικές ανέσεις. Και όμως, ακόμα και τότε στην μακραίωνη δουλεία του Γένους, ο Χριστιανισμός δεν πέθανε. Και αυτό μαρτυρείται από τους Νεομάρτυρες [11].
Εύστοχα και ρεαλιστικά ο μεγάλος λογοτέχνης μας Φώτιος Κόντογλου, παιδί της προσφυγιάς ο ίδιος παρατηρεί: ’’Οι δικοί μας Άγιοι, που μαρτυρήσανε στον καιρό που είμαστε σκλάβοι στους Τούρκους, ήτανε ταπεινοί, απλοί, λιγομίλητοι, με την φωτιά της Πίστης στα στήθια τους, απονήρευτοι και αγράμματοι, αφού το μόνο που γνωρίζανε να λένε μπροστά στον αγριεμένο κριτή ήτανε: «Χριστιανός γεννήθηκα και Χριστιανός θ’ αποθάνω !» Νέοι άνθρωποι παλληκάρια απάνω στ’ άνθος της νιότης τους, πηγαίνανε προθυμερά να παραδοθούνε για τ’ όνομα του Χριστού και αντίς αρραβωνιάσματα και ξεφαντώματα, σφαζόντανε σαν τα’ αρνιά ἠ κρεμαζόντανε με τη θελειά στο λαιμό τους και για να τους τυραγνάνε περισσότερο οι άπιστοι, κόβανε το λαιμό τους σιγά-σιγά με στομωμένα μαχαίρια ἠ τους κρεμάζανε με σάπια σκοινιά που κοβόνταντε, για να τους ξανακρεμάσουνε’’ [12].
Υπάρχουν δε πλείστες όσες περιπτώσεις στις οποίες ο Νεομάρτυρας ‘’προκαλεί ‘’ το μένος των Τούρκων μπαίνοντας μέσα στο τζαμί με μουσουλμανικά ρούχα και κάνοντας το σημείο του Σταυρού, να ομολογεί τον Χριστό (θα το δούμε παρακάτω να συμβαίνει και σε περιπτώσεις Αγίων Νεομαρτύρων Βουλγαρικής καταγωγής, όπως ο Ιωάννης ο Βούλγαρος, ο Ιγνάτιος από την Στάρα Ζαγόρα και ο Ονούφριος από το Gabrovo).
Η εμφάνιση των Νεομαρτύρων δείχνει την ταυτότητα και την ομοιογένεια της Εκκλησίας από την αρχαιότητα με τους μεγάλους διωγμούς κατά των Χριστιανών, μέχρι σήμερα. Η θεληματική προσέλευση στο μαρτύριο δεν ήταν ένα μεμονωμένο, ούτε περιστασιακό φαινόμενο. Από τους πρώτους Μάρτυρες των τριών πρώτων αιώνων, μέχρι τους Νεομάρτυρες το στοιχείο της θυσίας είναι κοινό. Και οι δύο Αυτοκρατορίες, Ρωμαϊκή και Οθωμανική, εξέφραζαν το απολυταρχικό και εξουσιαστικό πνεύμα του ολοκληρωτισμού. Και ενώ στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία υποταγή αποδιδόταν μόνο στον Καίσαρα - Αυτοκράτορα, η Χριστιανική συνείδηση αποδίδει πειθαρχία μόνο στο θέλημα του Θεού. Αυτή ήταν και η κύρια αιτία της εμφανίσεως των Μαρτύρων. Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία από την άλλη, υπήρχε τυφλός θρησκευτικός φανατισμός, ο οποίος σε συνδυασμό πολλές φορές με την απουσία κράτους δικαίου, οδηγούσε σε αυθαιρεσίες εκ μέρους των Τούρκων. Τα χαρακτηριστικά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και οι απόλυτες θεοκρατικές δομές του Ισλάμ, έκαναν αναπόφευκτη την επανεμφάνιση των Μαρτύρων [13].
Με την κατάσταση αυτή, ήταν επόμενο να αναφανούν στην Ορθόδοξη Εκκλησία νέοι Μάρτυρες. Χαρακτηριστική είναι η θέση του Οσίου Νικοδήμου του Αγιορείτου, ο οποίος αναφέρει ότι οι Νεομάρτυρες ευδοκίμησαν γιατί ανακαινίζουν την Ορθόδοξη Πίστη. Οι Μάρτυρες της πρώτης Εκκλησίας είχαν περάσει στην Ιστορία και πιθανώς από την ανάμνηση στην λήθη και κυρίως στην αμφισβήτηση. Ο άνθρωπος έχει την τάση να αμφισβητεί πράγματα τα οποία ο ίδιος δεν έχει δει και έτσι μπορούν να αμφισβητηθούν και οι Μάρτυρες των πρώτων αιώνων της παρουσίας του Χριστιανισμού, πώς άντεξαν δηλαδή τόσα βασανιστήρια. Το παράδειγμα, λοιπόν, των Νεομαρτύρων είναι η καλύτερη απάντηση στην αμφισβήτηση και στην αναζωογόνηση της Πίστης [14]. Επίσης καθιστούν αναπολόγητους τους αλλόπιστους κατά την Κρίση, αφού - όπως παρατηρεί ο Άγ. Νικόδημος - οι λίγοι πιστοί ερχόμενοι σε επαφή με αλλόπιστους, τους μετέφεραν την Ορθόδοξη Πίστη και τους οδήγησαν στην γνώση της αληθείας [15]. Οι Νεομάρτυρες, κατά τον Άγιο Νικόδημο, είναι δόξα και καύχημα της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και έλεγχος των κακοδόξων. Όπως οι αρχαίοι Μάρτυρες αγωνιζόμενοι ενάντια στην πολυθεΐα θυσίασαν την ζωή τους για την Πίστη, έτσι και αυτοί αγωνίστηκαν ενάντια των αλλοπίστων και ετεροδόξων, προσφέροντας στον αγώνα τους αυτόν και την ίδια τους την ζωή [16] .
Οι νέοι αυτοί Μάρτυρες αποτελούν παράδειγμα υπομονής για όλους τους Ορθοδόξους που ζουν κάτω από τον ζυγό των Τούρκων. Αποτελούν τα ζωντανότερα παραδείγματα υπομονής των θλίψεων και των δοκιμασιών και ενσαρκώνουν το αγωνιστικό και ηρωικό πνεύμα των Χριστιανών. Παράδειγμα αφοσιώσεως στον Χριστό και εμμονής μέχρι θανάτου ,κληρονομούν την αιώνια ζωή. Ο Αγ. Νικόδημος παρακινεί και τους υπόλοιπους Χριστιανούς να παραδειγματιστούν και να ακολουθήσουν τα βήματα των Νεομαρτύρων [17]. Τέλος , κατά τον Αγ. Νικόδημο, οι Μάρτυρες αποτελούν παράδειγμα θάρρους και μίμησης του έργου τους και για τους υπολοίπους Χριστιανούς . Η μεγαλύτερη τιμή που τους αποδίδετε δεν είναι μόνο τα τροπάρια και τα εγκώμια για όσα υπέμειναν, αλλά η μίμηση του έργου τους και κατ’ επέκταση η μίμηση της ζωής του Χριστού και η συμμετοχή στο έργο της Θείας Οικονομίας. Έτσι ο πιστός αποδεικνύει ότι διαθέτει ισχυρή ψυχική δύναμη ικανή να αντισταθεί ακόμα και στην αγάπη των προσφιλών προσώπων και των υλικών αγαθών [18], ανταποκρινόμενος έτσι με τον καλύτερο τρόπο στο λόγο του Κυρίου μας Ιησού ‘’ος δ’ αν απολέση την ψυχήν αυτού ένεκεν εμού, ευρήσει αυτήν" [19].
Γενικά οι Νεομάρτυρες διακρίνονται σε τέσσερις ομάδες. Στην πρώτη ομάδα ανήκουν οι Μουσουλμάνοι που ασπάστηκαν τον Χριστιανισμό και μαρτύρησαν. Τέτοιες περιπτώσεις είναι αρκετές, αλλά λίγες παραμένουν γνωστές [20]. Στην δεύτερη ομάδα ανήκουν όσοι μαρτύρησαν με αφορμή κάποια πολιτική εξέγερση, όπως στην εξέγερση του Εθνομάρτυρα Διονυσίου του Φιλοσόφου Μητρ. Λαρίσης και στα Ορλωφικά. [21]. Στην τρίτη ομάδα εντάσσονται οι Χριστιανοί που διακατέχονταν από έντονο πόθο να μαρτυρήσουν για τον Χριστό και προκαλούσαν τους Τούρκους, με αποτέλεσμα να καταδικάζονται σε θάνατο [22]. Τέλος, μια ιδιαίτερη ομάδα αποτελείται από Χριστιανούς που αλλαξοπίστησαν και στην συνέχεια μετάνιωσαν και επέστρεψαν στον Χριστιανισμό. Προκειμένου να εξιλεωθούν από το αμάρτημα τους, έγιναν αυτόκλητοι Μάρτυρες και παρουσιάζονταν αυτοβούλως στους Τούρκους, γιατί πίστευαν πως μόνο με τον τρόπο αυτό θα μπορούσαν να εξιλεωθούν από το αμάρτημα της αρνήσεως της Πίστεως τους [23].
Δεν έσβησε, ούτε θα σβήσει ποτέ, το φως της Εκκλησίας του Χριστού, έστω και αν πέσουν απάνω του όλες οι δυνάμεις του κακού. Αλλαξοπίστησαν, βέβαια, πολλοί. Η διδαχή όμως ότι ο Θεός δέχεται πάλι πίσω τον Χριστιανό που έπεσε και ξανασηκώθηκε, φανερώνει το μεγαλείο της αγάπης Του. Η μετάνοια εξαλείφει το παρελθόν και ανοίγει τον δρόμο για ένα φωτεινό μέλλον. Και αυτή η διδαχή ήταν που παρακίνησε πολλούς ανθρώπους να διαπιστώσουν το λάθος τους, να απαρνηθούν τον εξισλαμισμό - στον οποίον βιαίως είχαν προσφύγει - και να επιστρέψουν πίσω στον δρόμο του Θεού [24].
Κατά τους πρώτους αιώνες η Εκκλησία είχε την ίδια πεποίθηση και ενώ απαγόρευε την θεληματική προσέλευση των πιστών στο μαρτύριο, ειδικά για τους αρνησιχρίστους την ενθάρρυνε [25]. Ο λόγος ήταν ότι θεωρούσε το μαρτύριο ’’κάθαρσιν ένδοξον’’ και το εξομοίωνε με το Βάπτισμα. Η Εκκλησία, δέχτηκε τον πόθο για μαρτύριο ως ένδειξη αγιότητας, όταν όμως από τον τρίτο αιώνα και μετά άρχισε να αυξάνεται ανησυχητικά ο αριθμός των εθελουσίων προσφυγών στο μαρτύριο, για λόγους άμυνας και αποφυγής κινδύνων άρχισε να αποδοκιμάζει την εθελούσια προσέλευση στο μαρτύριο [26] . Η Εκκλησία έχοντας ως βάση τον λόγο του Κυρίου [27] και το παράδειγμά του, όχι μόνον απέτρεπε την παράδοση των πιστών με δική τους πρωτοβουλία στους διώκτες τους, αλλά τους προέτρεπε σε φυγή. Η μοναδική εξαίρεση η οποία βρήκε την τελεία εφαρμογή της στους Νεομάρτυρες, ήταν σε περίπτωση άρνησης της Χριστιανικής Πίστης. Μόνο κατά τον τρόπο αυτό θα ερχόταν η εξιλέωση. Άξιο επισημάνσεως είναι το κείμενο –συμβουλές [28] στους Νεομάρτυρες του Αγ. Νικοδήμου του Αγιορείτου, το οποίο αποτελεί λαμπρό μνημείο στον βωμό των Νεομαρτύρων και από τα σπουδαιότερα κείμενα που έχουν γραφεί για τους Μάρτυρες της Εκκλησίας [29].
Παρ’ όλα ταύτα η προσέλευση των πρώτων Χριστιανών στο μαρτύριο και η αντιμετώπιση των βασανιστηρίων γέμιζε με αισθήματα θαυμασμού, υπερηφάνειας και αγάπης τους πιστούς. Αρκετές μάλιστα είναι οι περιπτώσεις ειδωλολατρών, από την πρώτη Εκκλησία, οι οποίοι προσήλθαν στον Χριστιανισμό εξ’ αιτίας του θαυμασμού τους για τους Μάρτυρες. Είναι εμφανής λοιπόν, η σημασία και η σπουδαιότητα του μαρτυρίου για την ιεραποστολική προσπάθεια της Εκκλησίας προς τους απίστους και για την ενίσχυση των πιστών. Ιδιαίτερα κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας αποτέλεσε αναμφίβολα το πιο εντυπωσιακό και αποτελεσματικό ‘’όπλο’’ κατά του κινδύνου του εξισλαμισμού [30]. Είναι ωστόσο εντυπωσιακό να τονίσουμε τις περιπτώσεις νέων εξισλαμισθέντων οι οποίοι φθάνουν μετανοημένοι στο Άγιον Όρος , λαμβάνουν το Μοναχικό σχήμα και δέχονται την προετοιμασία για το μαρτύριο στο οποίο και οδηγούνται στην συνέχεια [31]. Ωστόσο η εθελουσία προσέλευση στο μαρτύριο ήταν φυσικό να προκαλέσει αντιδράσεις σε κάποιους, οι οποίοι τους θεωρούσαν παράφρονες ή ακόμα περισσότερο κενόδοξους. Για αυτό και στους βίους των Μαρτύρων τονίζεται συχνά η ταπεινότητα της προσωπικότητας τους [32]. Η ύπαρξη των Νεομαρτύρων κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας χαρακτηρίζεται από τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη ‘’θαύμα παρόμοιον ωσάν να βλέπη τινάς μέσα εις την καρδίαν του χειμώνος, εαρινά άνθη και τριαντάφυλλα. Μέσα εις την βαθυτάτην νύκτα, ημέραν και ήλιον. Μέσα εις το ψηλαφητόν σκότος, φώτα λαμπρότατα. Εν καιρώ αιχμαλωσίας, να βλέπη ελευθερίαν. Και εν τω καιρώ της τωρινής ασθενείας υπερφυσικήν δύναμιν" [33]. Οι Νεομάρτυρες με το αγωνιστικό τους πνεύμα και την αληθινή τους πίστη αντιστάθηκαν στον βίαιο εξισλαμισμό των Τούρκων και αποτέλεσαν τους οδοδείκτες του υπόδουλου Γένους το οποίο χρειαζόταν έναν φάρο ενίσχυσης και ελπίδας, προκειμένου να αντιμετωπίσουν την καταπιεστική συμπεριφορά των Τούρκων [34]. Η Ορθόδοξος Εκκλησία δεν προβάλει τους Μάρτυρες μόνο για να λαμπρύνει τις ιστορικές σελίδες αίματος της Ιστορίας Της. Ο λόγος προβολής των Νεομαρτύρων και όλων των Αγίων είναι μόνον παιδαγωγικός και αγιαστικός. Οι πιστοί μέσα από την διδασκαλία της ζωής των Μαρτύρων προετοιμάζονται ώστε αν χρειασθεί να τους μιμηθούν.

Σήμερα εμφανίζονται όλο και περισσότερα εμπόδια στο να ζει κανείς την εν Χριστώ ζωή στην πληρότητα της. Οι πολιτικές ιδεολογίες προσπαθούν να μετατρέψουν τον άνθρωπο από εικόνα και ομοίωμα του Θεού σε πειθήνιο όργανο υποταγής, χωρίς την ελευθέρα βούληση , την οποία χάρισε ο Θεός στον άνθρωπο και αποτελεί το μεγαλύτερο δώρο του Θεού προς εμάς, μετά την αθανασία της ψυχής. Το έργο αυτό ενισχύεται από την υπερκαταναλωτική κοινωνία και τον τεχνοκρατικό πολιτισμό, που προβάλλουν ως ύψιστο αγαθό την απόκτηση όλο και περισσοτέρων υλικών αγαθών, νεκρώνοντας έτσι τις πνευματικές ανάγκες των ανθρώπων. Μπροστά σε αυτές τις απειλές το φωτεινό παράδειγμα των Νεομαρτύρων υπενθυμίζει την αληθινή ελευθερία του Χριστιανού, που αναβλύζει από την κοινωνία του με τον Χριστό, την σωστή αξιολόγηση των αξιών και το νόημα της αγάπης [35] .

Παραπομπές:
[1] "Νέον Μαρτυρολόγιον, ήτοι Μαρτύρια των νεοφανών Μαρτύρων, των μετά την Άλωσιν της Κων/πόλεως κατά διαφόρους καιρούς και τόπους μαρτυρησάντων, συνταχθέντα εκ διαφόρων συγγραφέων και μετ ’επιμελείας ότι πλείστης διορθωθέντα,εν οις και ικαναί Ακολουθίαι προσετέθησαν παρά Νικοδήμου του Αγιορείτου", Εκδ. Αθήναι 1794 β’ 1856 και γ’ 1961.
[2] Δήλωνε εκείνους που μαρτύρησαν επειδή απέδιδαν τιμές στις άγιες εικόνες.
[3] Δημητρίου Τσάμη : ‘’Αγιολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, Οι Νεομάρτυρες’’, Εκδ Πουρναράς , Θεσσ/νικη, σελ 106-107 .
[4] STEVEN RUNCIMAN : ‘’ Η Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως’’ ,Εκδ. Δ. Παπαδήμα Αθήνα 2002 σελ. 231.
[5] Μιχαήλ Τρίτου, Καθηγητού Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, "Ο Μετσοβίτης Νεομάρτυς Νικόλαος’’ ,Ιωάννινα 2005 σελ. 32 .
[6] "Οι Νεομάρτυρες και το Δούλον Γένος" , υπό Στυλιανού Γ. Παπαδόπουλου , Καθηγητού της Πατρολογίας εις την Θεολογικήν Σχολήν του Πανεπιστημίου Αθηνών, Εκκλησιαστικαί Εκδόσεις Εθνικής Εκατονπεντήκονταετηρίδος , εν Αθήναις 1991, σελ,.29 .
[7] Εξέχοντες Εθνομάρτυρες : Αθανάσιος Διάκος , Παπαβλαχάβας, Παπαφλέσσας, Επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας και άλλοι πολλοί που έχυσαν το αίμα τους , για του Χριστού την Πίστη την Αγία και της Πατρίδος την ελευθερία.
[8] Ευθυμίου Χριστόπουλου: ’’Το τέλος του Αθανασίου Διάκου’’ , εκδ. Ι. Μ. Φθιώτιδος, Λαμία 2010, σελ.12.
[9] Αρχιμ. Χρυσοστόμου Αβαγιανού (νυν Σεβ. Μητροπολίτου Ελευθερουπόλεως), ‘’Μελέτες’’, Κεφ. Α. Νεομάρτυρες, Αθήνα, 1987 , σελ 6-7.
[10] Προς Εβρ.13,8-4.
[11] Αρχιμ. Χρυσοστόμου Αβαγιανού, οπ. π. σελ. 8-9.
[12] Φωτίου Κόντογλου : ‘’ Η πονεμένη Ρωμιοσύνη’’ εκδ. Αστήρ, Αθήνα.
[13] Δημητρίου Τσάμη: ‘’Αγιολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, Το Ιστορικό πλαίσιο’’ Εκδ. Πουρναράς , Θεσσαλονίκη, σελ.110
[14] Χρίστου Κρικώνη, Καθηγητού Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης: ’’ Η Ορθόδοξος Εκκλησία πρωταγωνιστής της Εθνεγερσίας του 1821 - Κληρικοί Νεομάρτυρες - Εθνομάρτυρες‘’, University Studio Press, Εκδόσεις Επιστημονικών Βιβλίων και Περιοδικών, Θεσσαλονίκη 1991, σελ 109.
[15] Ιδίου, οπ. π .σελ 110.
[16] Χρίστου Κρικώνη, οπ. π. σελ.111.
[17] Ιδίου, οπ.π. σελ 113.
[18] Οπ. π. σελ 115.
[19] Μτ. 16,25 .
[20] Πχ. 23 εκχριστιανισμένοι Τούρκοι μαρτύρησαν το 1649 στα Θυάτειρα της Μ. Ασίας , ο Αχμέδ ο Κάλφας το 1682 στην Κωνσταντινούπολη, ο Κωνσταντίνος εξ’ Αγαρηνών το 1819 στις Κυδωνίες κ.α. Βλ. σημαντική μελέτη επί του θέματος του Καθηγητού Αντωνίου Μάρκου: "Περί των Αγίων Νεομαρτύρων - Ιστορικο-Θεολογική Εισαγωγή – Κατάλογοι" . Κέντρον Αγιολογικών Μελετών ‘’Όσιος Συμεών ο Μεταφραστής’’, Μάνδρα Αττικής 2009 .
[21] Άγιος Γρηγόριος Ε' Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως το 1821, Άγιος Σεραφείμ Επίσκοπος Φαναρίου και Νεοχωρίου της Καρδίτσας το 1601, κ.α.
[22] Για παράδειγμα ο Αγιορείτης Μοναχός Νήφων, με άδεια του Πατριάρχου Νήφωνος , κήρυξε τον Χριστό σε Τούρκους της Θεσσαλονίκης και προκάλεσε το θάνατο του. Παρόμοιες και οι περιπτώσεις και άλλων Νεομαρτύρων, όπως του Αγιορείτου Μοναχού Κυπριανού και του Ρωμανού. Βλ. Νικοδήμου Αγιορείτου, "Νέον Μαρτυρολόγιο", σελ. 50 ε, 90 ε. Και Ιω. Αναστασίου: ‘’ Σχεδίασμα περί των Νεομαρτύρων’’, Μνήμη 1821 , Θεσ/νικη 1971, σελ. 25 .
[23] Δημητρίου Τσάμη, "Αγιολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας - Ομάδες Νεομαρτύρων", Εκδ. Πουρναράς Θεσ/νικη, σε.λ.111-112.
[24] Αρχιμανδρίτη Χρυσοστόμου Αβαγιανού, οπ.π. σελ. 10.
[25] Ιερων. Κοτσώνη, Αρχιεπισκόπου Αθηνών: ‘’Το ενθουσιαστικόν στοιχείον εις την Εκκλησία των Μαρτύρων ‘’ , Αθήναι 1952, σελ. 21.
[26] Ιερων. Κοτσώνη. οπ. π. σελ 20 ε, 41.
[27]’Όταν δε διώκωσιν υμάς εν τη πόλει ταύτη ,φεύγετε εις ετέραν’’ , Μτ. 10,23.
[28] Αγ. Νικοδήμου του Αγιορείτου, οπ.π. σελ. 19.
[29] Δημητρίου Γ. Τσάμη, οπ. π. σελ 118.
[30] Του ιδίου : ‘’Αγιολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας - Ο Ιεραποστολικός χαρακτήρας του Μαρτυρίου’’, Εκδ. Πουρναρά, Θεσ/νικη, σελ. 118 - 120.
[31] Πχ. Αγαθάγγελος ο Εσφιγμενίτης (1819), Ακάκιος ο Ιβηροσκητιώτης (1816), Γεδεών ο Καρακαλλινός (1818), Δαμασκηνός ο Λαυρεώτης (1681) και άλλοι. Βλ. Ιωάννου Περαντώνη, "Λεξικόν των Νεομαρτύρων", τ. Α' Εκδ. Αποστ. Διακονίας, Αθήναι.
[32] Του ιδίου, ‘’Αγιολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας - Αντιδράσεις κατά των αυτόκλυτων Μαρτύρων ‘’, Εκδ. Πουρναράς , Θεσ/νικη, σελ. 121.
[33] Νικοδήμου του Αγιορείτου, "Νεόν Μαρτυρολόγιον" , οπ. π. σελ 10.
[34] Αθανασόπουλου Ιωάννου, Λυκειάρχου Αρσακείου Πατρών, ‘’ Οι Νεομάρτυρες ‘’, Αθήναι 1997 , σελ . 23.
[35] Δημητρίου Τσάμη, ’’Αγιολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας - Η επικαιρότητα των Μαρτύρων", εκδ. Πουρναράς, Θεσ/νικη, σελ 123-124.