Η  ΛΑΤΡΕΙΑ  ΤΟΥ  ΑΓΙΟΥ  ΛΑΖΑΡΟΥ  ΣΤΗ  ΔΥΣΗ 

ΚΑΙ  ΟΙ  ΣΧΕΤΙΚΕΣ  ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ

Πηγή: http://www.ayioslazaros.org/

 

Ήδη κατά το 16ο αιώνα κάποιοι Δυτικοευρωπαίοι περιηγητές (Villamont, Pococke, Baillet) εξέφραζαν είτε απορία, είτε αμφιβολία για τον τάφο του αγίου Λαζάρου στη Λάρνακα, δεδομένου ότι η λατρεία του Aγίου ήταν διαδεδομένη και στη Γαλλία, όπου είχαν τεθεί τα Lείψανά του σέ προσκύνηση.

Σύμφωνα με τη Gαλλική παράδοση, η οποία πρωτοεμφανίζεται μόλις το 12ο αιώνα, οι Εβραίοι έβαλαν σε μία βάρκα χωρίς πανιά και κουπιά το Λάζαρο, τις αδελφές του Μαρία Μαγδαληνή και Μάρθα και τους φίλους τους Μαξιμ;iνο, Μαρία του Ιακώβου, Μαρία Σαλώμη, την υπηρέτρια Μαρκέλλα, τη Σάρα, τον Σινδώνιο και τον εκ γενετής τυφλό. Κατά θαυματουργικό τρόπο η βάρκα αυτή προσορμίσθηκε στη σημερινή περιοχη "Μαρίες της Θαλάσσης" (Saintes-Maries de la Mer) της Gαλλικής Προβηγκίας (Provence). Αφού χωρίσθηκαν για να εκχριστιανίσουν τους κατοίκους, ο Λάζαρος έφθασε και κήρυξε στη Μασαλλία, όπου και τιμάται ως πρώτος Eπίσκοπος της πόλης. Κατά τους διωγμούς του Νέρωνος κρύφθηκε σε μία υπόγεια κρύπτη, υπεράνω της οποίας κτίσθηκε κατά τον πέμπτο αιώνα το Aββαείο του αγίου Βίκτωρος (Abbaye St. Victor). Στην ίδια αυτή κρύπτη ετάφη αργότερα ο Άγιος, αφού υπέστη μαρτυρικό θάνατο. Αυτό συνέβη κατά τους διωγμούς του Δομητιανού (81-96), κατ΄ άλλους του Κλαύδιου (41-54), οπότε και ο Λάζαρος φυλακίσθηκε και αποκεφαλίσθηκε στο σημείο που είναι σήμερα γνωστό ως "ειρκτη του αγίου Λαζάρου". Σύμφωνα με την μεταγενέστερη αυτή παράδοση το σκήνωμά του ανακομίσθηκε και ενταφιάσθηκε αργότερα στον Kαθεδρικό Nαό του αγίου Ναζάριου της πόλεως Οτάν (Autun) και από εκει το 1146/7 στο νεόδμητο ναό του αγίου Λαζάρου στην Αβαλλόν (Avallυn), πλησίον του Οτάν. Στον Άγιο Βίκτωρα της Μασαλλίας έμεινε η Kάρα του Aγίου και τμήμα της ωλένης του, Λείψανα τα οποία φυλάσσονται μέχρι σήμερα. Η παρουσία αυτή του Λαζάρου στη Μασσαλία συνδέθηκε και με τη λατρεία της αγίας Μαγδαληνής, στη μνήμη της οποίας τιμάται μέχρι σήμερα ναός στο Βεζλέ (Vυzόlάy) της Βουργουνδίας.

Τόσο η φιλολογική, όσο και η αρχαιολογική έρευνα κατέληξαν πως η παράδοση αυτή που συνδέεται με τον Άγιο Λάζαρο είναι μεταγενέστερη και δε βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα. Η προέλευση της λατρείας του αγίου Λαζάρου βέβαια δεν πρέπει να αναζητηθεί στο Οτάν, αλλά στο Βεζλέ, το οποίο τότε υπήγετο στη δικαιοδοσία της Επισκοπής Οτάν. Επί Γοδεφρείδου (Gυttυίiόι), ηγουμένου της μονής της αγίας Μαγδαληνής του Βεζλέ (β΄ ήμισυ του 11ου αι.), υπήχθη το μοναστήρι του στο καθίδρυμα του Κλουνύ (Cluny). Το Αββαείο του Βεζλέ είχε ανάγκη για να αποκτήσει αίγλη να αφιερωθεί σε έναν επώνυμο Άγιο εξίσου σημαντικό με τον Άγιο Βενέδικτο, της γειτονικής μονής του (Flόuίy-suί-Lυiίό). Επιλέχθηκε λοιπόν η Μαρία Μαγδαληνή, την οποία μάλιστα τιμούσαν ιδιαίτερα οι απελεύθεροι αιχμάλωτοι. Σύντομα βέβαια διατυπώθηκαν οι πρώτες αμφιβολίες σχετικά με την γνησιότητα των Λειψάνων της, αλλά και το πως βρέθηκαν αυτά από την Ανατολή στο Βεζλέ. Τότε λοιπόν πρωτεμφανίσθηκε η παραπάνω παράδοση που εξηγούσε την άφιξή της στη Γαλλία. Την παράδοση αυτή επεδίωξε να επιρρώσει η μαρτυρία ενός μοναχού που ισχυριζόταν ότι του εμφανίσθηκε η αγία Μαγδαληνή σε όραμα στο Βεζλέ. Η ανακομιδή των Λειψάνων της από την Προβηγκία στο Βεζλέ αποδόθηκε στο φόβο των επιδρομών των Σαρακηνών. Για την περίπτωση μάλιστα που κάποιος πιστός γνώριζε ότι η ανακομιδη των Λειψάνων της Μαγδαληνής από την ΄Εφεσο στην Κωνσταντινούπολη είχε λάβει χώρα στην πραγματικότητα το 899 από το Βυζαντινό Αυτοκράτορα Λέοντα Στ΄ το Σοφό, η Γαλλική παράδοση τοποθέτησε την ανακομιδή των Λειψάνων της στο Βεζλέ δεκαπέντε έτη νωρίτερα και ταύτισε μάλιστα τη Μαγδαληνή του Βεζλέ με την αδελφή του αγίου Λαζάρου. Η τελευταία αυτή ταύτιση καθιστούσε αναγκαία και την εμφάνιση μίας αντίστοιχης λατρείας του αγίου Λαζάρου στην περιοχή. Κάτι τέτοιο άλλωστε θα επιβεβαίωνε και θα καθιέρωνε ακόμη πιο έντονα τη λατρεία της Μαγδαληνής στην περιοχή. Η αφορμή δόθηκε, όταν στον προϋπάρχοντα ναό του αγίου Ναζάριου -όνομα ομόηχο με του Λαζάρου- βρέθηκε τάφος ανώνυμου κληρικού, ο οποίος φορούσε Επισκοπικό ωμοφόριο. Αμέσως διαδόθηκε η φήμη της ευρέσεως του Λειψάνου του αγίου Λαζάρου και το 1146/7, όπως σημειώθηκε, ανακομίσθηκε στο νεόδμητο, ομώνυμο ναό στην Αβαλλόν.

Η Γαλλική αυτή παράδοση εμφανίζεται μόλις το 13ο αιώνα, στην "Otiά impόίiάliά" (1212) του Γερβασίου του Τίλλμπερυ (Gόίvάsό υυ Tillέuίy). Η επικαλούμενη -αμφιβόλου γνησιότητος- επιστολή του Πάπα Βενεδίκτου ΙΑ΄ (1040) εξ αφορμής των εγκαινίων του αγίου Βίκτωρος στην οποία γίνεται αναφορά στον Λάζαρο, κάνει λόγο απλώς για Λείψανο ενός ομώνυμου Αγίου, χωρίς να αναφέρεται στον τετραήμερο Λάζαρο, ο οποίος τάχα έγινε Επίσκοπος στη Μασαλλία και παρέμεινε γενικότερα στη Γαλλία. Στην κρύπτη του αγίου Βίκτωρος στη Μασαλλία υπάρχει επιτύμβια στήλη του πέμπτου αιώνος η οποία αναφέρει κάποιον Λάζαρο, Επίσκοπο της πόλεως Αίξ (Aix). O Λάζαρος της Αίξ χειροτονήθηκε Επίσκοπος στη Μασαλλία το 407 και το 411 ανεχώρησε για την Παλαιστίνη, οπου και διέμεινε για αρκετά χρόνια. Λίγο πριν πεθάνει επέστρεψε στη Μασαλλία, όπου και αργότερα τάφηκε. Συνδέοντας τον Λάζαρο της Αίξ με τον εκ Βηθανίας Άγιο Λάζαρο, δημιουργήθηκε μία νέα πλαστή παράδοση γύρω από το Λείψανό του. Αυτό άλλωστε φαίνεται και από το γεγονός πως το Λείψανο του αγίου Λαζάρου βρισκόταν σε ένα ναό που δεν έφερε καν το όνομά του.

Οι παραδόσεις αυτές, τόσο περί του αγίου Λαζάρου, όσο και περί της αγίας Μαγδαληνής εμφανίζονται για πρώτη φορά λοιπόν περι τον 11ο αιώνα αποσκοπώντας στην αναγωγή των δύο μεγάλων Βουργουνδικών καθιδρυμάτων, του Οτάν και του Βεζλέ, στην παλαιοχριστιανική περίοδο. Από την άλλη στο χώρο της Ορθόδοξης Ανατολής η λατρεία του αγίου Λαζάρου υπήρξε αδιάσπαστη ήδη από την παλαιοχριστιανική περίοδο, όπως μας πληροφορουν στα κείμενά τους ο Άγιος Επιφάνιος, ο Ιωάννης Ευβοίας, ο Αρέθας Καισαρείας, ο Συνεχιστής του Γεωργίου Μοναχού, ο Δαμασκηνός Στουδίτης και τα εκκλησιαστικά κείμενα της Ορθοδόξου Εκκλησίας (Συναξάριο, Μηναίο κτλ.). Μετά τη Β΄ Βατικάνειο Σύνοδο η Καθολική εκκλησία διέκρινε τους δύο Λαζάρους εορτάζοντας τον Επίσκοπο του πέμπτου αιώνος την 31η Αυγούστου κατά το Μαρτυρολόγιο της Μασαλλίας και τον Άγιο Λάζαρο τον Τετραήμερο τη 17η Αυγούστου, ημέρα ανακομιδης των Λειψάνων του στην Κωνσταντινούπολη.