ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΔΑΜΑΣΤΑ ΦΘΙΩΤΙΔΟΣ

Σειρά: Ἑλληνικές Εἰκόνες τῆς Παναγίας

Ἡ θαυματουργή Εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Δαμάστας, βρίσκεται ἀποθησαυρισμένη στήν ὁμώνυμη Μονή τῆς Φθιώτιδος. Σχετικά μέ τήν ὀνομασία τῆς Εἰκόνας καί τῆς Μονῆς ἐπικρατοῦν δύο ἐκδοχές. Σύμφωνα μέ τήν πρώτη ἡ Εἰκόνα ἦρθε στήν Ἑλλάδα ἀπό τήν Δαμασκό τῆς Συρίας κατά τήν περίοδο τῆς Εἰκονομαχίας καί ἀρχικά ὀνομάστηκε «Παναγία ἡ Δαμάσκα», ἀλλά μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου καί τήν παραφθορά τοῦ ὀνόματος ἐπικράτησε τό «Δαμάστα».
Σύμφωνα μέ τήν δεύτερη ἐκδοχή, ἡ λέξη «Δαμάστα» προέρχεται ἀπό τό ρῆμα «δαμάζω», τό ὁποῖο στήν περίπτωση πού ἐξετάζουμε ὑπονοεῖ τήν χάρη τῆς Θεομητορικῆς Εἰκόνας νά δαμάζει τόν ἀνθρώπινο πόνο καί τίς διάφορες ἀσθένειες ὅσων προστρέχουν μέ πίστη στήν δύναμη τῆς Παναγίας.
Κατά τόν Βυζαντινολόγο Π. Λαζαρίδη ἡ Εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Δαμάστας εἶναι ἔργο τοῦ 16ου αἰ. Κοσμεῖται μέ ἀσημένιο κάλυμμα τοῦ 20ου αἰ.
Ἡ Ἱερά Μονή Δαμάστας βρίσκεται στίς βόρεις πλαγιές τοῦ Ὄρους Καλλίδρομο, σέ ὑψόμετρο 740 μέτρων, πρός τήν πλευρά τῆς Λαμίας, ἀπό τήν ὁποία ἀπέχει 23 χιλιόμετρα.
Γιά τόν χρόνο ἱδρύσεως τῆς μονῆς δέν ἔχουν διασωθεῖ γραπτά μνημεῖα. Ὅμως ἀπό τόν τύπο τοῦ Καθολικοῦ τοποθετεῖται στόν 13ο ἤ τόν 14ο αἰ. τῆς Ἀναγεννήσεως τῶν Παλαιολόγων.
Ὁ ρόλος τῆς Μονῆς Δαμάστας ὑπῆρξε πολύ σημαντικός κατά τήν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας καί κυρίως τῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ 1821. Λόγῳ τῆς θέσεώς της ὑπῆρξε καταφύγιο γνωστῶν Ὁπλαρχηγῶν, ὅπως τοῦ Ἀθανασίου Διάκου, τοῦ Πανουργιᾶ καί τοῦ Ἐπισκόπου Σαλώνων Ἠσαΐα. Μάλιστα μετά τήν Μάχη τῆς Ἀλαμάνας ὁ Διάκος κατευθύνθηκε πρός τήν Μονή Δαμάστας, ἀλλά καταδιώχθηκε ἀπό τούς Τούρκους καί συνελήφθη, στό σημεῖο ὅπου σήμερα ὑψώνεται τό Παρεκκλήσιο τῆς ἁγ. Παρασκευῆς.
Ἀκόμη τραυματισμένοι κατέφυγαν στό μοναστήρι τόσο ὁ Πανουργιᾶς, ὅσο καί ὁ Ἐπίσκοπος Ἠσαΐας, ὁ ὁποῖος μάλιστα ἄφησε τήν τελευταῖα του πνοή στή θέση «Χαλκομάτα». Τά τελευταῖα του λόγια ἦταν, «Παναγία μου Δαμάστα, σῶσαι τουλάχιστον τήν Πατρίδα»!
Στή Μάχη τῆς Ἀλαμάνας πολέμησαν στό πλευρό τοῦ Ἀθανασίου Διάκου ὁ Ἡγούμενος τῆς Δαμάστας Νεόφυτος καί 25 μοναχοί της! Ὅταν ἀπελευθρώθηκε ἡ Ἑλλάδα τό 1828, στό μοναστήρι εἶχαν μείνει μόνον 6 πατέρες, οἱ ὑπόλοιποι εἶχαν σκοτωθεῖ στά πεδία τῶν μαχῶν. Αὐτό εἶχε σάν συνέπεια τη διάλυσή της, μέ τό ἀπό 25ης Σεπτεμβρίου 1833 Διάταγμα τοῦ Ὄθωνα.
Ἡ Μονή ἀνασυστήθηκε 100 χρόνια ἀργότερα, μέ τό ἀπό 3ης Αὐγούστου 1934 Διάταγμα τοῦ Προέδρου τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας Ἀλεξάνδρου Ζαΐμη, ἐπί Ὑπουργοῦ Θρησκευμάτων Ἰω. Μακρόπουλου. Πρῶτος Ἠγούμενός της διορίστηκε ἀπό τήν Ἱερά Σύνοδο ὁ ἀρχιμ. Κύριλλος Κωνσταντινιάδης καί τό 1936 ἀνέλαβε ὁ Ἁγιορείτης ἀρχιμ. Εὐλόγιος Μόρφης.
Κατά τήν περίοδο τῆς Κατοχῆς ἡ Μονή Δαμάστας προσέφερε μεγάλες ὑπηρεσίες στήν Ἀντίσταση. Ὁ Ἡγούμενος Εὐλόγιος ἔκρυψε στό μοναστήρι τόν χειμῶνα τοῦ 1941 – 42 δώδεκα Νεοζηλανδούς στρατιώτες, μέχρι τήν φυγάδευσή τους ἀπό τό λιμάνι τῆς Στυλίδας. Γιά τήν στάση του αὐτή ὅμως συνελήφθη τόν Ἰανουάριο τοῦ 1942 - ὅταν οἱ Ἰταλοί βρῆκαν στό μοναστήρι τά ὅπλα καί τά πυρομαχικά τῶν Νεοζηλανδῶν – καί φυλακίσθηκε γιά δύο χρόνια στίς φυλακές Ἀβέρωφ.
Τό ἔτος 1953 ἡ Μονή Δαμάστας μετατράπηκε σέ γυναικεία, μέ τήν ἐγκατάσταση ἀδελφότητος μοναζουσῶν ὑπό τήν Καθηγουμένη γ. Κασσιανή Ἀνδριώτου. Σήμερα – μετά τίς ἐκτεταμένες ἀναστηλώσεις πού ξεκίνησαν τό 2002, μέ χορηγεία τοῦ ζεύγους Δημητρίου καί Ἑλένης Καραγκούνη - ἀκμάζει κτηριακῶς, ἀριθμητικῶς καί πνευματικῶς καί ἀποτελεῖ ἕνα κέντρο πνευματικῆς ζωῆς.
Ἡ Εἰκόνα τιμᾶται τήν 8η Σεπτεμβρίου, ἑορτή τοῦ Γεννεθλίου τῆς Παναγίας, κατά τήν ὁποία πανηγυρίζει ἡ Μονή Δαμάστας.