ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΣΤΑΝΑ ΤΩΝ ΑΓΡΑΦΩΝ

Σειρά: Ἑλληνικές Εἰκόνες τῆς Παναγίας

Εἶναι γνωστό, ὅτι κατά τήν περίοδο τῆς Εἰκονομαχίας ἡ κεντρική Ἑλλάδα δέν ὑπάκουσε στίς αὐτοκρατορικές διαταγές γιά καταστροφή τῶν Ἁγίων Εἰκόνων (ἀπό τήν ἄρνηση αὐτή ἡ περιοχή καί τά συγκεκριμένα βουνά ὀνομάσθηκαν Ἄγραφα). Ἔτσι διασώθηκαν ἐκεῖ γνωστές καί ἄγνωστες εἰκόνες τῆς Παναγίας. Στίς γνωστές ἀσφαλῶς ἀνήκουν ἡ Παναγία ἡ Προυσιώτισσα καί ἡ Παναγία τῆς Τατάρνας. Στίς ἄγνωστες ἀνῆκει καί ἡ Παναγία ἡ Στάνα.
Σύμφωνα μέ μία παράδοση μεταφέρθηκε στά Ἄγραφα ἀπό τό χωριό Στάνα τῆς Ἀμφιλοχίας κατά τήν Εἰκονομαχία γιά νά διασωθεῖ. Ἐκεῖ βρέθηκε ἀπό βοσκούς τῆς περιοχῆς, στά βάθος μιᾶς σπηλιᾶς, ἐκεῖ πού σήμερα βρίσκεται ὁ ναός, στά μέσα τοῦ 12ου αἰ. (Σύμφωνα μέ ἄλλη παράδοση, ἡ εἰκόνα πῆρε τό ὄνομά της ἀπό τίς πολλές στάνες πού ὑπάρχουν στήν περιοχή). Ἡ Εἰκόνα ἔχει μορφή διπτύχου καί φέρει ἀσημένιο κάλλυμα.
Ὁ πρῶτος ναός κτίσθηκε ἀπό τούς βοσκούς πού βρῆκαν τήν εἰκόνα μέσα στό σπήλαιο. Ὁ ναός πού σώζεται εἶναι κτίσμα τοῦ 15ου ἤ 16ου αἰ. Εἶναι τύπου Βυζαντινοῦ καί μέρος του ἀποτελεῖται ἀπό τό σπήλαιο τῆς Εὑρέσεως. Κοσμεῖται μέ ἐξαιρετικῆς τέχνης ξυλόγλυπτο τέμπλο καί φέρει ἀξιόλογες μεταβυζαντινές φορητές εἰκόνες καί τοιχογραφίες ντόπιων ἁγιογράφων (τοῦ Θεοφάνη, τοῦ Διονυσίου καί τοῦ Ἰωάννη). Ἡ καμπάνα πού σώζεται φέρει χρονολογία 1865.
Σταδιακά γύρω ἀπό τόν ναό δημιουργήθηκε μοναστήρι, τό ὁποῖο ἀποτέλεσε πνευματικό κέντρο τῆς περιοχῆς κατά τήν Τουρκοκρατία. Σήμερα τό μοναστήρι εἶναι διαλυμένο καί ὑπάγεται στήν ἐνορία ἁγ. Γεωργίου Ἐπινιανῶν Εὑρυτανίας. Οἱ κάτοικοι τοῦ χωριοῦ καί τῆς περιοχῆς σέβονται καί ἀγαποῦν ἰδιαίτερα τό προσκύνημα αὐτό, τό ἔχουν περιποιημένο καί κατά τήν πανήγυρι (7η καί 8η Σεπτεμβρίου), τελοῦν ἐκεῖ πολλές βαπτίσεις παιδιῶν πού ἔχουν τάξει στήν χάρη τῆς Παναγίας.

Τιμᾶται κατά τήν ἑορτή τῆς Γεννήσεως τῆς Θεοτόκου, τήν 8η Σεπτεμβρίου.