Η  ΤΑΦΗ, Η  ΕΚΤΑΦΗ  ΚΑΙ  ΤΑ ΑΛΙΩΤΑ  ΣΩΜΑΤΑ

Θεολογική  Προσέγγιση

Aρχιμ. Βασιλείου Μπακογιάννη

Πηγή: www.proskynitis.blogspot.com

Από τους πρώτους χρόνους της Χριστιανωσύνης, υπήρχε συνήθεια να θάβονται οι Χριστιανοί καί μέσα στούς ναούς, σε ειδικούς χώρους, ή καί κάτω από το ΄Αγιο Βήμα. Γι' αυτό ο άγιος Έφραίμ ο Σύρος, ορίζει στην διαθήκη του να μην ταφεί στό ναό ή κάτω από το θυσιαστήριο του ναού. Αυτό γινόταν καί στην πατρίδα μας, ιδίως στα νησιά, μέχρι τελευταία, κατά τα χρόνια της σκλαβιάς, ως μαρτυρεί ό άγιος Νικόδημος ό Αγιορείτης ("Πηδάλιο" έκδ. Αστέρος σελ. 293, ύποσημ.). Σήμερα όμως ό χώρος ενταφιασμού των νεκρών, είναι αποκλειστικά ό ειδικός χώρος του νεκροταφείου.

Μπαίνοντας, λοιπόν, το σώμα στην γη, στον τάφο αρχίζει νά λυώνει. Φθείρεται, γίνεται ένα με την γη, κατά  το «γη εΐ καί εις γήν άπελεύσει». Λέγεται, πώς πρώτα φθείρεται το μάτι, επειδή απ' αυτό το μάτι, την όραση του καρπού, ήρθε ή αμαρτία στον κόσμο. Καί επειδή το σώμα φθείρεται, μυρίζει αναπόφευκτα. Έχει όμως σημασία το πού ακριβώς θά ταφεί ο νεκρός. Ό Τωβίτ λέει στο παιδί του: «Παιδίον, εάν αποθάνω θάψον με, καί με ύπερίδης τήν μητέρα σου... όταν άποθάνη θάψον αυτήν παρ' έμοί εν ένί τάφω» (Τωβίτ, δ'3-5). Ηταν τιμωρία γιά τόν Προφήτη Αχιά τό νά μήν ταφεί στήν γη των πατέρων του (Γ' Βασιλειών, ιγ', στίχ. 22). Ό Μωυσής φεύγοντας από την Αίγυπτο πήρε μαζί του τα οστά του Ιακώβ, εκπληρώνοντας την έπιθυμία του Πάγκαλου Ιωσήφ. (Γένεσ. 50,25). Έπιθυμία τού Ιακώβ ήταν να ταφεί στην γη Χαναάν, ενώ πέθανε στην Αίγυπτο. «Ό πατήρ μου ώρκισέ με λέγων: Έν τώ μνημείω ό ώρυξα έμαυτώ έν γή Χαναάν, εκεί με θάψεις» (Γένεσ. ν' 5). Ό άγιος Ανδρόνικος επιθυμούσε να πεθάνει εκεί πού τάφηκε ή σύζυγος του, αγία Αθανασία. Εκεί πέθανε και ετάφη, καίτοι ο Γέροντας του Δανιήλ, του πρότεινε να τον ακολουθήσει! Ό πρώτος Αρχιεπίσκοπος της Σερβίας, άγιος Σάββας (+1235), μετέφερε τα οστά του πατέρα του αγίου Συμεών από το Άγιο Όρος στην Σερβία, στο μοναστήρι της Στουντένιτσας. Ό άγιος Χρυσόστομος, θαμμένος ως έξόριστος στα Κόμανα της Μ. Ασίας ,αρνιόταν επιμόνως καί κατά τρόπο θαυματουργικό, να μεταφερθούν τα Άγια Λείψανα του, στην Κων/πολη. Ό στρατηγός του Μ. Κων/νου,Λεόντιος, αρρώστησε βαρεία. Καί έγινε καλά από τον άγιο Δημήτριο άφού προσκύνησε τον τάφο του.   Γυρίζοντας για την πατρίδα του, ζήτησε Λείψανα του Αγίου για να φτιάξει εκεί εκκλησία στη μνήμη  του. Του παρουσιάζεται όμως, ό Άγιος καί του λέει: «Να μη με διαχώρισης, αλλά να με άφήσης άκέραιον είς τήν πατρίδα μου» ("Μέγας Συναξαριστής", Όκτώβριος, σελ. 602). Ό νεοφανής άγιος 'Αρσένιος ό Καππαδόκης, είπε σε κάποιο δούλο του Θεού: «Εσύ θα κατεβής εδώ, εγώ θα κατεβώ στην Θεσ/νίκη, διότι εκεί μένω» ("Ό άγιος Αρσένιος ό Καππαδόκης", σελ. 31). Ή δούλη του Θεού Ελευθερία, θαμμένη σε Τούρκικο νεκροταφείο, δεν είχε καθόλου ανάπαυση στην ψυχή της! (αυτόθι σελ. 129). Φαίνεται  πώς και  η Παναγία είχε κάποια σχετική επιθυμία: "Γεθσημανή τω χωρίω κηδεύσατέ μου το σώμα». Αυτά, λοιπόν, δείχνουν πώς οί ψυχές αναπαύονται όταν ενταφιάζονται έκεί πού επιθυμούν.

2. Έκταφή-Άλυωτα σώματα.

Σέ τρία περίπου χρόνια το νεκρό σώμα διαλύεται. Υπάρχουν βέβαια καί περιπτώσεις πού καί μετά τα τρία χρόνια, το σώμα παραμένει άλυωτο. Αυτό οφείλεται είτε στη  σύσταση του εδάφους, είτε στην ιδιοσυγκρασία του σώματος. Φυσιολογικά, το σώμα σε 5-7 χρόνια θα διαλυθή. Και άφού διαλυθή γίνεται έκταφή. Παίρνουν τα κόκκαλα, τα πλένουν με κρασί, τα θέτουν σε ειδικό κιβώτιο, τα φέρνουν στην εκκλησία, στό μέσο καί γίνεται κανονικό Μνημόσυνο. Κατόπιν ή τα εναποθέτουν σε ειδικό οικίσκο του ναού ή ξανά στόν τάφο. Αν όμως το σώμα δεν διαλύεται καί επί πλέον έχει παραμορφωθεί, φουσκωμένο ως τύμπανο, τότε αυτό είναι ανησυχητικό. Σημείο πώς ή ψυχή βασανίζεται. Υποφέρει. Διότι σε κάτι είναι «δεμένη». Τί, λοιπόν, συμβαίνει;

α) Να είναι από κάποιον καταραμένη!

β) ΄Η ό ίδιος ό άνθρωπος να καταράσθηκε τον εαυτόν του να τον αναθεμάτισε καί να ορκίσθηκε σ' αυτόν,

γ. ΄Η, νάταν άδικος πολύ (έκλεβε, αδικούσε).

Ή Εκκλησία θέσπισε είδικές συγχωρητικές ευχές, «είς πάσαν άράν καί άφορισμόν είς τεθνεώτα, άναγινωσκόμενα παρ' Άρχιερέως, ή έξ' ανάγκης παρά Πνευματικού Πατρός, εί ου πάρεστιν 'Αρχιερεύς» ("Ή Θεία Λειτουργία", Δ. Σαλιβέρου, σελ. 102). Καί μεταξύ άλλων λένε οί ευχές: "Είτε ύπό κατάραν πατρός ή μητρός, είτε τω ίδίω άναθέματι ύπέπεσεν ό δούλος σου ούτος (δείνα), είτε τίνα των ιερωμένων παρεπίκρανε καί παρ' αύτού δεσμόν άλυτον έδέξατο, είτε υπό Άρχιερέως βαρυτάτω άφορισμώ περιέπεσε καί αμέλεια ή ραθυμία χρησάμενος, ουκ έτυχε συγχωρήσεως, συγχώρησαν αύτώ δι' έμου του αμαρτωλού».

Στό βίο του αγίου Διονυσίου Αρχιεπισκόπου Ζακύνθου, διαβάζαμε: «Ευρισκόμενος ό ΄Αγιος είς την πόλιν, έτυχε να ανοίξουν τάφον εις τον Ναόν του αγίου Νικολάου των Ξένων, ούτω καλούμενον διότι εκεί ένεταφιάζοντο οι ξένοι, είναι δε ο Ναός ούτος και Μητρόπολις της Ζακύνθου. Εις τον τάφον αυτόν επρόκειτο να ενταφιάσουν, άλλο λείψανον και εύρον σώμα γυναικός προ πολλού άποθαμένης, το όποιον ήτο άδιάλυτον με τα ενδύματα του, διότι απέθανεν με δεσμόν αφορισμού η ταλαίπωρος. Ήλθον όθεν οι συγγενείς αυτής και προσέπεσον εις τους πόδας του Αγίου, παρακαλούντες αυτόν με δάκρυα να ύπάγη εις τον Ναόν αυτόν να ανάγνωση ευχήν συγχωρητικήν εις εκείνο το δεδεμένον σώμα, ίσως και ο Κύριος ήθελε εισακούσει. Επήγε ο Άγιος  εις τον Ναόν νύκτα βαθείαν, έχων εις την συνοδείαν του τον Διάκονόν του καί τον Έφημέριον του αυτού Ναού, ιδών το πτώμα εκείνο προοτάσσει να το έκβάλουν έξω από τον τάφον και να το στήσουν ορθόν εις εν στασίδιον της Εκκλησίας. Τότε φορών το επιτραχήλιον του και το ωμοφόριον, κλίνας τα γόνατα και προσευχόμενος ώραν ικανήν, εδέετο του Θεού με θερμά δάκρυα να λύση από τον δεσμόν του αφορισμού το άλυτον εκείνο σώμα. Ενώ δε ο ΄Αγιος άνεγίνωσκεν έπ' αυτού την συγχωρητικήν ευχήν, ω του θαύματος!, ως να ήτο έμψυχον το άπνουν εκείνο σώμα, κλίναν την κεφαλήν με κάποιον σχήμα προσκυνήσεως προς τον ΄Αγιον, ως δι' εύχαριστίαν της μεγάλης χάριτος την οποίαν έλαβεν, έπεσε καταγής και διελύθη παντελώς εις χώμα και οστά... Παρόμοιον θαύμα έκαμε καί εις άλλου ανδρός άφορισμένον λείψανον, εις χωρίον Καταστάριον» ("Μέγας Συναξαριοτής", Δεκέμβριος, σελ. 491).

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ.

Ι.΄Ηδη από την παλαιολιθική εποχή, έχομε σεβασμό στο νεκρό καί ιδέα της μέλλουσας ζωής. (Παν. Τρεμπέλα, "Απολογητικαί Μελέται", τ. Γ. σελ. 364). Εκείνο όμως πού έχει ιδιαίτερη σημασία εδώ, είναι πώς ή ταφή ενός νεκρούς στους πρωτόγονους λαούς "χρωματιζόταν" από την αιώνια ζωή. Γι' αυτό έβαζαν τον πεθαμένο σε φέρετρο, σχήμα βάρκας, σύμβολο πλεύσεως προς την αθανασία. Οι πενθούντες λούζονταν ομαδικά στο κοντινό ποτάμι ή για ένα διάστημα έκαναν αποχή από ορισμένα φαγητά καί από τις συζυγικές σχέσεις καί απομονώνονταν από τον κόσμο. Καί όλα αυτά γινόταν με την πίστη πως ο νεκρός έφυγε από τον παρόντα κόσμο και πάει στον άλλο κόσμο. Γι' αυτό θα πρέπει από δω να βοηθηθεί»(E. O. James, "The origins of religion" , σελ. 68-87).

II. Η κατάρα από λαϊκό είναι αβέβαιο αν «θα πιάσει». Από κληρικό όμως είναι σίγουρο, διότι ο κληρικός έχει Ιερωσύνη. Και Ιερωσύνη σημαίνει εξουσία. Και η κατάρα είναι χρήση εξουσίας. Έχουμε αναρίθμητα και συγκλονιστικά περιστατικά, που δείχνουν την καταπληκτική ενέργεια της κατάρας των κληρικών! Ακόμα και Άγιος και Μάρτυρας να γίνει ο άλλος, αν έχει δεσμό ή κατάρα από Ιερέα, ο δεσμός δεν λύνεται, αν δεν διαβασθή  ειδική συγχωρητική ευχή.