Ο ΚΑΝΩΝ ΕΙΣ ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΠΝΕΥΜΑ ΤΟΥ ΑΓ. ΜΑΞΙΜΟΥ ΤΟΥ ΓΡΑΙΚΟΥ, Βλ. Σαββίδη

          Ἔχω τήν ὑψηλήν τιμήν  τῆς  συγγραφῆς τοῦ Εἰσαγωγικοῦ Σημειώματος  τῆς  τύποις ἐκδόσεως εἰς τήν ἑλληνικήν γλῶσσαν τοῦ Παρακλητικοῦ  Κανόνος  εἰς  τό  Ἅγιον Πνεῦμα, ποιηθέντος μέν ὑπό  τοῦ  ἐν  Ἁγίοις  Πατρός  ἡμῶν Μαξίμου  τοῦ Γραικοῦ, τοῦ Φωτιστοῦ τῶν Ρώσων, τοῦ  ἐξ Ἄρτης  καταγομένου  καί  ἐν τῇ ἐν Ἄθῳ Ἱερᾷ Μεγίστῃ Μονῇ Βατοπεδίου  ἀσκηθέντος, ἐν  τῇ  Λαύρᾳ  δέ  τῆς  Ἁγίας Τριάδος - ἁγ. Σεργίου, Σεργκίεβ Ποσάντ Μόσχας, ὁσιακῶς  τελειωθέντος, ἐν  ἔτει 1556, εἰς τήν ἐν χρήσει δέ ἀρχαιοελληνικήν  ὑμνογραφικήν γλῶσσαν μετενεχθέντος  ὑπό  τοῦ  Καθηγητοῦ κ. Ἀντωνίου  Μάρκου.

Σύντομος Βίος  τοῦ  ἁγ. Μαξίμου[1]

Ὁ ἅγ. Μάξιμος ἀποτελεῖ μίαν τῶν μεγαλυτέρων προσωπικοτήτων τοῦ Ἑλληνισμοῦ διαχρονικῶς, κορυφαῖα δέ μορφή τοῦ τε Ἑλληνισμοῦ  καί  τῆς Ρωσικῆς  ἐθνικῆς  καί  ἐκκλησιαστικῆς  Ἱστορίας  κατά  τόν  16^ον αἰ. Λόγιος μοναχός  εἰς  τήν  πλήρη  σημασίαν  τοῦ  ὅρου, σπουδάσας ἱκανῶς εἰς Ἰταλίαν, Πνευματοφόρος  δι’ ἀσκήσεως σωματικῆς  τε  καί πνευματικῆς  εἰς  τόν  ἁγιοτόκον  καί ἁγιοδίδακτον Ἄθωνα, προεκρίθη ὑπό τοῦ τε Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου  πρός  ἱκανοποίησιν  τοῦ  αἰτήματος  τοῦ  Μεγάλου  Ἡγεμόνος  τῆς  Μόσχας Βασιλείου Γ’, αἰτήσαντος τήν  ἀποστολήν προσώπου ἱκανοῦ ὅπως ἀναλάβῃ τήν μετάφρασιν καί διόρθωσιν τῶν Ρωσικῶν ἐκκλησιαστικῶν βιβλίων.

Ὁ κατά  κόσμον Μιχαήλ ἦτο γόνος τῆς ἀρχοντικῆς Βυζαντινῆς  οἰκογενείας Τριβώλη, καταγωμένης ἀπό τήν Λακωνίαν (ὁ Ἅγιος ὑπέγραφε ὡς Μάξιμος ὁ Γραικός, ὁ Λακεδαιμόνιος), συγγενούς  τοῦ  Αὐτοκρατορικοῦ  Οἴκου  τῶν  Παλαιολόγων. Ἡ οἰκογένεια ἀνῆκε εἰς τήν χορείαν τῶν λογίων οἱ  ὁποῖοι  ἐσυνόδευσαν τόν Δεσπότην  Θωμᾶν Παλαιολόγον, κατά  τήν  ἔξοδόν  του  ἀπό  τόν Μυστρᾶν, πρό τῆς ἁλώσεώς  του ὑπό τῶν Ὀθωμανῶν.

Ἐγεννήθη  εἰς  Ἄρταν  πρό  τοῦ  ἔτους  1470, ὑπό γονέων εὐσεβῶν, τοῦ Μανουήλ καί τῆς Εἰρήνης. Ἡ οἰκονομική  εὐχέρεια  τῆς  οἰκογενείας του, τοῦ  ἐπέτρεψε  νά  σπουδάσῃ, ἀρχικῶς εἰς Κέρκυραν (πλησίον τοῦ λογίου θείου του Δημητρίου Τριβώλη  καί  τοῦ ἐπιφανούς Διδασκάλου Ἰωάννου Μόσχου) καί ἐν συνεχείᾳ εἰς Ἰταλίαν. Εἰς Φλωρεντίαν (1489), εἶχεν διδασκάλους ἐπιφανεῖς  Ἕλληνας  καί  ἄλλους  λογίους, ὡς  τόν βιβλιοθηκάριον  τοῦ Λαυρεντίου  τῶν  Μεδίκων  καί  Πατέρα  τῆς  Γαλλικῆς  Ἀναγεννήσεως Ἰανόν/ Ἰωάννην  Λάσκαρην (1445 – 1535), τόν Πολιτσιάνο  Σκιπίωνα, κ.ἄ., ἤκουσε δέ  τά ὑπέρ  τῆς  ἐσωτερικῆς  μεταρρυθμίσεως  τῆς  Ρωμαιοκαθολικῆς  Ἐκκλησίας κηρύγματα  τοῦ Δομηνικανοῦ Ἡγουμένου Ἱερωνύμου Σαβαναρόλα (1452 – 1498), βασανισθέντος  δημόσιᾳ  καί καέντος τελικῶς ὡς αἱρετικοῦ (1498), εἰς  τήν  Πλατείαν della Signoria τῆς Φλωρεντίας!  Τό  ἔτος  1495 μετέβη  εἰς Μπολόνιαν, ὅπου  συνεδέθη  μετά  τοῦ  Οὐμανιστοῦ  καί  Ἑλληνιστοῦ λογίου Ἀντωνίου Οὐρτσέο Κόντρο  καί  τό  1496  εἰς  Βενετίαν, ὅπου  συνεδέθη  μετά  τοῦ Κρητός  λογίου  Μάρκου  Μουσούρου  καί  ἐνετάχθη  εἰς  τήν Καρτουσιανήν  (O. Cart.) Μονήν  τοῦ  ἁγ. Μάρκου (τῆς  ὁποίας  οἱ  μοναχοί  ἐτήρουν αὐστηράν  σιωπήν), μέ  σκοπόν  τήν  μελέτην  τῆς  ἐκεῖσε  λαμπρᾶς  βιβλιοθήκης. Εἰς Ἰταλίαν ὁ Μιχαήλ ἐσπούδασε Ἱστορίαν, Φιλολογίαν, Φιλοσοφίαν καί Θεολογίαν  καί  ἔγινε κάτοχος τῆς ἀρχαῖας Ἑλληνικῆς, τῆς ΛΑτινικῆς, τῆς Γαλλικῆς  καί τῆς  Ἰταλικῆς γλώσσης. Τέλος  τό  1505, εἰς τήν  ὥριμον  ἡλικίαν  τῶν  35  ἐτῶν,   ἦλθεν  εἰς  Ἅγιον  Ὄρος  καί  ἐνετάγη  εἰς  τήν  Ἱεράν  Μονήν  Βατοπεδίου.

Ὁ  μ. Μάξιμος  ἠσκήθη  ἐπί  δεκαετίαν  εἰς  Ἄθωνα, ὅπου  ἐσπούδασεν τήν  Ὀρθόδοξον Πατερικήν  Παράδοσιν, τήν  νοεράν προσευχήν  καί  τόν  κοινοβιακόν  Μοναχισμόν. Κατά  τήν  ἐποχήν αὐτήν ἐφησύχαζε  εἰς  τήν  Μονήν Βατοπεδίου,  ὁ  ἐν  ἐξορίᾳ   Πατριάρχης  ΚΠόλεως  ἅγ. Νήφων (1486 – 1489, 1497 – 1498), τοῦ  ὁποίου  ἡ  ἐπιρροή  ἐπί  τοῦ  μ. Μαξίμου  ὑπῆρξε  καθοριστική. Τήν περίοδον αὐτήν συνέθεσε τόν περίφημον Παρακλητικόν  του Κανόνα  εἰς τόν Τίμιον Πρόδρομον, καθώς  καί  ἄλλες Ἀκολουθίες, ἔγραψε δέ  καί Βίους  Ἁγίων.

Ἡ προσωπικότης  του ἀνεδείχθη ὅτε  ὁ  Μέγας  Ἡγεμών  τῆς  Μόσχας  Βασίλειος  Γ’ Ἰβάνοβιτς ἐζήτησε  ἀπό τόν  Πατριάρχην  ΚΠόλεως Θεόληπτον Α’ (1513 – 1522), ἀφ’ ἑνός  μέν τήν  εὐλογίαν  διά  τήν  διόρθωσιν  τῶν  λανθασμένων  μεταφράσεων  τῶν  Ρωσικῶν  ἐκκλησιαστικῶν  βιβλίων, ἀφ’ ἑτέρου  δέ  τήν  ἀποστολήν  διά  τόν  σκοπόν  αὐτόν  τοῦ  περιφήμου  μεταφραστοῦ  μ. Σάββα  τοῦ  Βατοπεδινοῦ. Ἡ  ἀδυναμία τοῦ  μ.  Σάββα  νά  ἀνταποκριθεῖ  εἰς τήν  ἀποστολή  αὐτήν,  ὡδήγησε   εἰς τήν  ὑπόδειξη  ὑπό τῆς  Μονῆς  Βατοπεδίου  τοῦ  μ.  Μαξίμου, τήν  ὁποία  ἐνέκρινε  ὁ  Πατριάρχης.

                Ἡ  Ἁγιορειτική  ἀντιπροσωπεία  ἀνεχώρησε  διά  τήν  Ρωσία  μέσῳ  ΚΠόλεως  τόν Ἰούλιον  τοῦ  1516  καί  ἔφθασε  εἰς  Μόσχαν  τήν  Ἄνοιξην  τοῦ  1518  (εἰς τήν  ΚΠολην  ὁ  Πατριάρχης  πρόσθεσε   εἰς τήν  ἀντιπροσωπείαν  τόν  Μητροπολίτην  Ζιχνῶν  Γρηγόριον  καί  τόν  Διάκονον  Διονύσιον). Ἡ  ὑποδοχή  τῆς  ἀντιπροσωπείας  εἰς τήν  Μόσχαν  ὑπῆρξεν  ἐντυπωσιακή. Ὁ  Μεγ. Ἡγεμών  Βασίλειος  καί  ὁ  Μητροπολίτης  Ρωσίας  Βαρλαάμ  τήν ὑπεδέχθησαν μέ  μεγάλας  τιμάς  καί  τῆς  παραχώρησαν  εἰς  διαμονήν  τήν  Μονήν  Τσουντώφ. 

Ἡ παρουσία  τοῦ  ἁγ. Μαξίμου  εἰς τήν Ρωσίαν (1518 – 1556), συνέπεσε μέ  τήν βασιλείαν  τοῦ Μεγ. Ἡγεμόνος Βασιλείου Γ’ Ἰβάνοβιτς, (υἱοῦ τοῦ Μεγάλου Ἡγεμόνος Ἰβάν Γ’ τοῦ Μεγάλου [1462 – 1505] καί τῆς Βυζαντινῆς Πριγκιπίσσης Ζωῆς –Σοφίας ἀνεψιᾶς τοῦ τελευταίου Αὐτοκράτορος Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, βασιλεύσαντος μεταξύ τῶν ἐτῶν 1505 καί 1533)  καί  τοῦ  υἱοῦ του Τσάρου Ἰβάν Δ’ τοῦ  Τρομεροῦ (1533 – 1584)  καί  τήν  ἀρχιερατεία  τῶν Μητροπολιτῶν Ρωσίας Βαρλαάμ (1511 – 1521), Δανιήλ (1521 – 1539), ἁγ. Ἰωάσαφ (1539 – 1542)  καί  ἁγ. Μακαρίου (1542 -1563).

            Ὁ  μ.  Μάξιμος  ἠσχολήθη  ἀρχικῶς  μέ  τήν  μετάφρασιν  τοῦ  Ψαλτηρίου  καί  εἰς τήν    συνέχειαν  μέ  τήν  μετάφρασιν  τῶν  Πράξεων, τῶν  Κανόνων  τῶν  Οἰκουμενικῶν  καί  Τοπικῶν  Συνόδων  ἐκ τοῦ  Συντάγματος  Ματθαίου  τοῦ Βλάσταρη, ὁμιλιῶν  τοῦ  Ἱεροῦ  Χρυσοστόμου, ἁγιολογικῶν  ἔργων  τοῦ ἁγ. Συμεών  τοῦ  Μεταφραστοῦ, κ.ἄ., καθώς  καί  μέ  τήν  διόρθωσιν  λειτουργικῶν  κειμένων. Αἱ  μεταφράσεις  ἐσυνοδεύοντο  ἀπό  τόν  ἀντίστοιχον  σχολιασμόν  Ἑλλήνων  Πατέρων.

            Ὅταν  ἡ  μετάφρασις  τοῦ  Ψαλτηρίου  ὁλοκληρώθηκε, ὁ  Ἡγεμών  Βασίλειος  ἐπέτρεψε  εἰς τήν  συνοδείαν  τοῦ  μ.  Μαξίμου  νά  ἐπιστρέψῃ  εἰς  Ἅγιον  Ὄρος,  τόν  ἴδιον  ὅμως  ἐκράτησε  εἰς  Μόσχαν,  διά  νά  συνεχίσῃ  τό  ἔργον  του.  Ἡ  παραμονή  αὐτή  ὁδήγησε  τόν  Ἕλληνα  μοναχόν  εἰς  σύγκρουσιν  μετά τοῦ   νοσηροῦ  ἐκκλησιαστικοῦ  κατεστημένου  τῆς  Ρωσίας  καί  κυρίως  μέ  τό  μοναστικόν  ρεῦμα  τῶν  Κατόχων  ἤ  Ἰωσηφιτῶν,  τοῦ  ὁποίου  ὁ  ἐκπρόσωπος  Μητροπολίτης  Ρωσίας  Δανιήλ  ἐξελίχθη  εἰς  μεγάλον  ἐχθρόν  καί  διώκτην  τοῦ  μ. Μαξίμου.  Αἰτία  τῆς  ἐχθρότητας  ἦσαν:  Ἡ  ἀρνητική  στάσις  τοῦ  μ. Μαξίμου  ἔναντι τῆς  ἀποπομπῆς  ὑπό τοῦ  Ἡγεμόνος  τῆς  συζύγου  του  (μέ  τό  αἰτιολογικόν  τῆς  μή  τεκνογονίας)·  ἡ  κριτική  τῆς  τυπολατρείας  Κλήρου  καί  λαοῦ, εἰς  βάρος  τῆς  οὐσίας  τῆς  Πίστεως·  καί  ἡ  ἀντίδρασις  αὐτοῦ κατά  τοῦ  πλουτισμοῦ  τῶν  Κατόχων  καί τῶν  μονῶν  των, εἰς  βάρος  τῆς  πνευματικῆς  ζωῆς  καί  τῆς  οὐσίας  τοῦ  Μοναχισμοῦ.

 

Ἀκτήμονες  καί Κάτοχοι.

                Ἐπιβάλλεται  εἰς  τό  σημεῖον  αὐτό  ἡ  δι’ ὀλίγων  παρουσίασις  τοῦ  θέματος  τῶν  Ἀκτη-μόνων  καί  Κατόχων, διότι ὁ  ἅγ. Μάξιμος  ὡς  γνήσιος  Ὀρθόδοξος  μοναχός  καί  δή  Ἁγιορείτης  πρέσβευε  τάς  ἀπόψεις  τῶν  Ἀκτημόνων, μέ  ἀποτέλεσμα  νά  διωχθῇ ὑπό  τῶν  κατεχόντων  τήν  ἐκκλησιαστικήν  διοίκησιν Κατόχων.

Κατά  τήν  περίοδον  τῆς Μοσχοβίτικης Τσαροκρατίας,  διεμορφώθησαν  τά  δύο  γνωστά  ρεύματα  τοῦ  Ρωσικοῦ  Μοναχισμοῦ, οἱ  Κάτοχοι  καί  οἱ  Ἀκτήμονες.

                Ἀρχικῶς  τό  Ρωσικόν  μοναχικόν  ἰδεῶδες  ἐξεφράζετο    ὑπό  τοῦ ὅσ. Κυρίλλου  τῆς  Λευκῆς  Λίμνης  (+ 1429)  καί  ὑπό τοῦ  συνεχιστοῦ  του  ὅσ.  Διονυσίου  τοῦ  Γκλουσέτσκ  (+ 1437) καί  συνίστατο   εἰς τήν  πνευματικήν  ἐργασίαν,  μέ  τήν  ταυτόχρονον  εὐποιΐαν  καί  θεραπείαν  τῶν  ἀναγκῶν  τῶν  ἀνθρώπων. Τήν  πρακτικήν  αὐτήν  ἐτήρουν  κυρίως  αἱ  Μοναί  τῆς  Θηβαΐδος  τοῦ  Βορρᾶ.  Εἰς τήν  συνέχειαν,  μέ  τήν  εἴσοδον  εἰς τάς  Μονάς  πολλῶν  μοναχῶν  καί  μοναζουσῶν  εὐγενοῦς  καταγωγῆς  καί  τήν  ἵδρυσιν  Ἡγεμονικῶν  Μονῶν, ἐπεκράτησε  τό  πνεῦμα  τῆς  ἀποκτήσεως  περιουσίας  ὑπό τῶν Μονῶν, μέ  τήν  δικαιολογίαν τῆς στηρίξεως  τοῦ  φιλανθρωπικοῦ  ἔργου  τῆς  Ἐκκλησίας.  Κύριοι  ἐκφρασταί  τοῦ  πνεύματος  αὐτοῦ  ἦσαν  ὁ  ὅσ.  Παφνούτιος  τοῦ  Μπορόβσκ  (+ 1447)  καί  ὁ  ὅσ. Ἰωσήφ  τοῦ  Βολοκολάμσκ  (+ 1515).

Οἱ  ὀπαδοί  τοῦ  δευτέρου  αὐτοῦ  ρεύματος  ὀνομάσθησαν  Κάτοχοι  καί  αἱ  Μοναί  τους  εὐρίσκοντο  κυρίως  εἰς τήν   Μόσχαν  καί  τήν  περιφέρειάν  της. Οἱ  Κάτοχοι  ἔδιδαν  ἔμφασιν   εἰς τήν  ἑνότητα  τῆς  Ἐκκλησίας  καί  τοῦ  Ἔθνους  καί  δι' αὐτό  ἐστήριζαν  τήν  "ἐλέῳ  Θεοῦ"  ἀπολυταρχίαν  τῶν  Μεγ. Ἡγεμόνων  - Τσάρων (μέρος  αὐτῆς  τῆς  ἀπολυταρχίας  ἦταν  καί  τό  δικαί-ωμα  τοῦ  Μονάρχου  νά  ἐπεμβαίνῃ   εἰς τά  ἐσωτερικά  τῆς  Ἐκκλησίας). Ἐπειδή, ὅπως  πίστευαν,  ἡ  ἑνότητα  ἐκινδύνευε  ἀπό  τήν  "ἄλλην  γνώμη", ὑπεστήριζαν  τόν  διωγμόν  τῶν  αἱρετικῶν! Ἔτσι, ἀντιγράφωντες  τήν  Ἱεράν  Ἐξέτασιν[2]  τῶν  Παπικῶν, ἀντιμετώπισαν  τούς  αἱρετικούς  μέ  διωγμούς, βασανιστήρια  καί  τόν  διά  πυρᾶς  θάνατον! 

                Ἦσαν  καλοί  διοικηταί  καί  κατεῖχον  πλουσίας  μονάς - παρά  τήν καταδίκην  τοῦ  μοναστηριακοῦ  πλούτου  ὑπό τοῦ  Μητροπ. Ρωσίας  Κυπριανοῦ  (+ 1406)  καί  ὑπό τῆς  Συνόδου  τοῦ  1503 - ὑποστηρίζοντας,  ὅτι  ἡ  περιουσία  εἰς τήν  Ἐκκλησίαν  καί  τάς  μονάς  εἶναι  ἀπαραίτητος, διά  τήν  ἐπιτέλεσιν  τοῦ  ποιμαντικοῦ  καί  κοινωνικοῦ  των  ἔργου. Οἱ σπουδαιότεροι  ἐκπρόσωποι  τῶν  Κατόχων  κατά  τόν  15^ον   καί  16^ον   αἰ.  ἐκτός  ἀπό  τόν  ὅσ. Ἰωσήφ  Ἡγούμενον  τοῦ  Βολοκολάμσκ  (1439 - 1515), ἦσαν ὁ  Μητροπολίτης  Ρωσίας  Δανιήλ  (1521 - 1539)  καί  ὁ  Ἀρχιεπίσκοπος  Νόβγκοροντ  Γεννάδιος  (+ 1505). 

Ἀπό  ἀντίδρασιν  πρός  τούς  Κατόχους ἐδημιουργήθη  τό  μοναχικόν  ρεῦμα  τῶν  Ἀκτημόνων, οἱ  ὁποῖοι  ἐκήρυττον  τήν  νηπτικήν  ἐργασίαν  καί  τήν  ἀκτημοσύνην. Οἱ  Ἀκτήμονες  ἦσαν  λόγιοι  καί  μυστικισταί    φιλελεύθερων  ἀντιλήψεων.  Ἐδέχοντο, ὅτι  οἱ  μοναχοί  ἔπρεπε  νά  ἐξαρτῶνται  ἀπό  τήν  προσωπικήν  των  ἐργασίαν, διά  νά  διατηροῦν  τήν  πνευματικήν  των  ἀνεξαρτησίαν.  Ἄν  οἱ  περιστάσεις  τό ἐπέβαλον, δέν  ἐδίσταζαν  νά  ἐλέγξουν  ἀκόμη  καί  τόν  Μονάρχην, ὅταν  παρεβίαζε  τάς  ἀρχάς  τῆς  Χριστιανικῆς  Πίστεως. Καταδίκαζαν  ἀκόμη  τόν  διωγμόν  τῶν  αἱρετικῶν.  Οἱ  σπουδαιότεροι  ἐκπρόσωποι  τῶν  Ἀκτημόνων  ὑπῆρξαν  οἱ  Ὅσιοι Νεῖλος  τῆς  Σόρας  (1433 - 1508), Μακάριος  τοῦ  Κολυαζίν  (+ 1483), Ἀλέξανδρος  τοῦ Σβίρ  (+ 1533), Κορνήλιος  τοῦ  Κόμελ  (+ 1537), Δανιήλ  τοῦ  Περεγιασλάβλ (+ 1540), Ἀντώνιος  τοῦ  Σίγια  (+ 1556), Νεῖλος  τοῦ  Στολμπένσκ  (+1554)  καί Νίκανδρος  τοῦ  Πσκώφ  (+ 1581)  καί  ὁ  Πρίγκιπος  Βασσιανός  Πατρίκιεφ[3]  (+ 1532), μέ  τόν  ὁποῖο  συνεδέθη  ὁ  Φωτιστής  τῶν  Ρώσων  ὅσ. Μάξιμος  ὁ  Γραικός, ὁ  ὁποῖος  ἐδέχετο τάς  ἀπόψεις  τῶν  Ἀκτημόνων. 

Ἡ  συνύπαρξις  τῶν  δύο  ρευμάτων  διεκόπη, ὅταν  ὁ  Μεγ. Ἡγεμόνας  Βασίλειος  Γ' ἀπεφάσισε  νά  διαζευχθῇ  τήν  σύζυγόν  του  ὡς ἄτεκνον καί  νά  νυμφευθῇ  ἄλλην. Ὁ  Μητροπολίτης  Βαρλαάμ  (1511 - 1521),  προσκείμενος   εἰς τούς  Ἀκτήμονας, ἠρνήθη  νά  εὐλογήσῃ αὐτόν  τόν  γάμον. Οἱ  Κάτοχοι  ἀντιθέτως  διακήρυξαν, ὅτι  τό  μέλλον  τοῦ  Ἔθνους  εἶναι  μεγαλυτέρα  ὑπόθεσις  ἀπό  τήν  τύχην  μιᾶς  γυναικός!  Τό  ἀποτέλεσμα  ἦτο  ὁ  Βαρλαάμ  νά  ἐκθρονισθῇ  καί  εἰς τήν  θέσιν  του  ἐτοποθετήθη  ὁ  Κατοχικός Δανιήλ  (1521 - 1539), ὁ  ὁποῖος  τό  1522 ηὐλόγησε  τούς  γάμους  τοῦ  Βασιλείου  Γ' μετά τῆς  Λιθουανῆς  Πριγκιπίσσης  Ἑλένης  Glinskaia. Καρπός  αὐτοῦ  τοῦ  γάμου  ἦτο  ὁ  Ἰβάν  Δ' ὁ  Τρομερός.[4]

Αἱ  διώξεις  τοῦ  ἁγ. Μαξίμου.

Ὡς προελέχθη, ἡ  ἀρνητική  στάσις  τοῦ  μ. Μαξίμου  ἔναντι τῆς  ἀποπομπῆς  ὑπό τοῦ  Ἡγεμόνος  τῆς  συζύγου  του  (μέ  τό  αἰτιολογικόν  τῆς  μή  τεκνογονίας),  ἡ  κριτική  τῆς  τυπολατρείας  Κλήρου  καί  λαοῦ, εἰς  βάρος  τῆς  οὐσίας  τῆς  Πίστεως  καί  ἡ  ἀντίδρασις  αὐτοῦ κατά  τοῦ  πλουτισμοῦ  τῶν  Κατόχων  καί τῶν  μονῶν  των, εἰς  βάρος  τῆς  πνευματικῆς  ζωῆς  καί  τῆς  οὐσίας  τοῦ  Μοναχισμοῦ, ἔφερεν  αὐτόν  εἰς  σύγκρουσιν  μετά  τοῦ  Ρωσικοῦ  ἐκκλησιαστικοῦ κατεστημένου, τοῦ  ὁποίου  κύριος  ἐκφραστής  ἦτο  ὁ  Μητροπ. Ρωσίας Δανιήλ.

Ὁ  μ.  Μάξιμος  ἀρχικῶς  ἐσυκοφαντήθη ὡς  διατηρῶν ἐπαφάς  μετά  τοῦ  Τούρκου  Πρέσβεως  ἐν  Μόσχᾳ  καί  ὡς  συνωμοτῶν  κατά  τοῦ  Ἡγεμόνος, ὡς  μή  διακείμενος  θετικῶς  εἰς  τό  θέμα  τῆς  διοικητικῆς  ἀνεξαρτησίας  τῆς  Ρωσικῆς  Ἐκκλησίας  ἐκ  τῆς  Μητρός  Ἐκκλησίας  τῆς  ΚΠόλεως,  ὅτι  εἶχε  εἰσαγάγει  ἐσφαλμένας  μεταφράσεις  εἰς τά  ἱερά  βιβλία, ὅτι  εἶχε  ὑποπέσει  εἰς  αἱρέσεις, κ.ἄ.  Τό  1525  Σύνοδος ὑπό  τήν  προεδρίαν  τοῦ  Μητροπ. Δανιήλ καταδίκασε  τόν  Ἕλληνα  μοναχόν  εἰς ἰσόβιον  κάθειρξιν  εἰς τήν  Μονήν  Βολοκολάμσκ  καί  εἰς  ἐπίσης  ἰσόβιον  στέρησιν  τῆς  Θείας  Κοινωνίας! 

                Εἰς τήν  Μονήν  Βολοκολάμσκ  ὁ  μ.  Μάξιμος  "ἐτηρεῖτο  ἐγκάθειρκτος  ἐν  δεσμοῖς  καί  ἐθανατοῦτο  διά  τοῦ  ψύχους, τοῦ  καπνοῦ  καί  τῆς  πείνης"![5]  

                Τό  1531  τό  θέμα  τοῦ  μ.  Μαξίμου  ἀπησχόλησε  νέαν  Σύνοδον, ἀλλά  ὁ  Ὅσιος  κατεδικάσθη  καί  πάλιν, μετεφέρθη  ὅμως  εἰς τήν   Μονήν  Ὄτροτσυ  τῆς  Ἐπισκοπῆς  Τβέρ, ὅπου  ἀρχιεράτευε  ὁ  μετριοπαθής  Ἰωσηφίτης  ἐπ. Ἀκάκιος.  Ὁ  Ἀκάκιος, ὅπως  σημειώνει  ὁ  Βλ. Φειδᾶς, "ἐφήρμοσε  τήν  συνοδικήν  ποινήν  μέ  μετριοπάθειαν, διότι  ἐξετίμησε  τήν  προσωπικότητα, τήν  μόρφωσιν  καί  τήν  καρτερίαν  εἰς  τά  δεινά  τοῦ  Ἁγιορείτου  Μοναχοῦ. Περιώρισε  τόν  χρόνον  ἐπιβολῆς  τῶν  σιδηρῶν  δεσμῶν, ἀπηγόρευσε  τήν  ἐφαρμογή  σκληρῶν  βασανιστηρίων  ὑπό  τῶν  φρουρῶν  μοναχῶν, ἐπέτρεψε  τήν  παροχήν  βιβλίων  καί  γραφικῆς  ὕλης, διηυκόλυνε  τήν  ἀλληλογραφίαν  μέ  τούς  φίλους  του  καί  τόν  ἐπεσκέπτετο  τακτικῶς  διά  νά  συζητήση  διάφορα  θεολογικά  καί  ἐκκλησιαστικά  ζητήματα"[6]         Ὁ  μ.  Μάξιμος  ἔμεινε  εἰς τήν  Μονήν  Ὄτροτσυ  20  ἔτη  (1531 - 1551).  Μεταξύ  ἄλλων  ἔγραψε  τότε  τήν  "Ὁμολογίαν  τῆς  Ὀρθοδόξου  Πίστεως",  ἀπολογητικούς  λόγους  διά  τήν  διόρθωσιν  τῶν  λειτουργικῶν  βιβλίων,  ἑρμηνευτικάς  πραγματείας, ἐπιστολάς  ἐπί διαφόρων  ἐκκλησιαστικῶν  ζητημάτων, κ.ἄ. 

                Ὅταν  ἀνῆλθε  εἰς τόν Ρωσικόν  Θρόνον  ὁ  Ἰωάννης  Δ' ὁ  Τρομερός  καί  ἐκθρονίστηκε  ὁ  Δανιήλ, οἱ  διάδοχοί  του  Μητροπ. Ρωσίας  ἅγ. Ἰωάσαφ  (1539 - 1542)  καί  ἅγ. Μακάριος  (1542 - 1563),  δέν  ἦσαν  τῶν  ἀπόψεων  τῶν  Κατόχων  (ὁ  Ἰωάσαφ  κατά  τήν  ἐνθρόνισίν  του ἀνεφέρθη  μέτ’  εὐγνωμοσύνης  εἰς τό  Πατριαρχεῖον  ΚΠόλεως  καί  ὁ  Μακάριος   ἐπέτρεψε   εἰς τόν  μ.  Μάξιμον  τήν  κοινωνίαν  τῶν  Ἀχράντων  Μυστηρίων). Τότε  ὁ  Μάξιμος  ἐζήτησε  ἀπό  τόν  Τσάρον  νά  τοῦ  ἐπιτραπῇ  ἡ  ἐπιστροφή  του  εἰς τήν  μονήν  τῆς  μετανοίας  του, χωρίς  ὅμως  ἀποτέλεσμα, ὁπότε ἠναγκάσθη νά  ἀπευθυνθεῇ  εἰς τό  Πατριαρχεῖον.  Διά  τό  θέμα  αὐτό  ἀπευθύνθησαν   εἰς τόν  Τσάρον  ὁ  Πατριάρχης  ΚΠόλεως  Διονύσιος  Β' (ἐκ  μέρους  καί  τοῦ  Ἱεροσολύμων  Γερμανοῦ),  ὁ  Ἀλεξανδρείας  Ἰωακείμ  ὁ  Πάνυ  καί  ἡ  Μονή  Βατοπεδίου, μέ   ἀποτέλεσμα  νά  ἀπελευθερωθῇ  μέν  ὁ  Μάξιμος, ἀλλά  νά  μήν  τοῦ  ἐπιτρεπῇ  ἡ  ἔξοδος  ἀπό  τήν  Ρωσίαν. 

                Εἶναι  χαρκτηριστικόν τό  κείμενον  τῆς  ἐπιστολῆς  τοῦ  Πατριάρχου  Ἰωακείμ  πρός  τόν  Ἰωάννην  Δ’. «Ὑψηλότατε, ἐκλαμπρότατε  καί  ἀξιοτιμότατε  Κύριε  καί  υἱέ  τῆς  μετριοτητάς  μας  Ἰβάν  Βασίλιεβιτς, Μεγάλε  Ρῆγα  τῆς  Μεγάλης  Ρωσίας  (γράφει) …Θέλω  νά  κάνω  μία  μικρή  παράκληση  στή  βασιλεία  σου  καί  παρακαλῶ  νά  μέ  ἀκούσεις  μέ  εὐμένεια. Στό  βασίλειό  σου  βρίσκεται  ἕνας  μοναχός ἀπό  τό  Ἅγιο  Ὄρος  Ἄθω, δάσκαλος  τῆς  Ὀρθοδόξου  Πίστεως, πού  ὀνομάζεται  Μάξιμος. Αὐτός  μέ  τήν  ἐνέργεια  τοῦ διαβόλου  καί  ἀπό  συκοφαντίες  κακῶν  ἀνθρώπων, ἔπεσε  σέ  φοβερή  δυσμένεια  τῆς  Μεγαλειότητάς  σου, γι’ αὐτό  καταδικάσθηκε  σέ  εἰρκτή  καί  ἄλυτα  δεσμά  καί  ἔτσι  δέν  μπορεῖ  καθόλου  νά  κινηθεῖ  καί  νά  διδάσκει  τόν  θεῖο  λόγο, σύμφωνα  μέ  τήν  δωρέα  πού  ἔλαβε  ἀπό  τόν  Θεό. Γι’αὐτόν  πληροφορηθήκαμε  ἀπό  πολλούς  καί  ἀξιόλογους  ἀνθρώπους  τῆς  Ρωσίας  καί  ἀπό  τό  Ἅγιο  Ὄρος  λάβαμε  γράμματα  γι’ αὐτόν, ὅτι  συλλήφθηκε  ἄδικα  ἀπό  τήν  ἐξουσία  σου…

                Δέν φέρονται  ἔτσι  Ὀρθόδοξοι  Χριστιανοί  σέ  πτωχό  καί  μάλιστα  μοναχό, πολύ  λιγώτερο  δέ  Ἡγεμόνες  πού  ἔχουν  ἀξιωθεῖ  μέ  μεγάλη  κατανόηση  καί  ἔχουν  κατασταθεῖ  ἀπό  τόν  Θεό  σάν  δίκαιοι  κριτές…

                Γι’ αὐτό  παρακαλοῦμε  τήν  Μεγαλειότητά  σου, μόλις  λάβει  τήν  ἐπιστολή  αὐτή, νά  δώσει  τήν  ἐλευθερία  στόν  περί  οὗ  μοναχό  τοῦ  Ἁγίου  Ὄρους  Μάξιμο, νά  πάει  ὅπου  θέλει  καί  μάλιστα  στόν  τόπο  τῆς  κουρᾶς  του, τό  Ἅγιο  Ὄρος».[7]

Ὁ Ἅγιος ἔμεινε συνολικῶς εἰς τήν φυλακήν 23 ἔτη. Κάποτε ἐνεφανίσθη εἰς αὐτόν Ἄγγελος Κυρίου  και  τοῦ  συνέστησε ὑπομονήν. «Ὑπομονή, Γέροντα – τοῦ εἶπε – μέ  αὐτά  τά  πρόσκαιρα βάσανα, θάλυτρωθῇς ἀπό τά αἰώνια».

Τά  τελευταῖα  ἔτη  τῆς  ζωῆς  του  ὁ  Μάρτυς Μοναχός  διῆλθε  εἰς τήν  Λαύραν  τῆς  Ἁγίας  Τριάδος  - ἁγ.  Σεργίου,  τιμώμενος ὑφ’ ὅλων.  Περί αὐτόν  ἐδημιουργήθη  ἕνας  κύκλος  πνευματικῶν  ἀνθρώπων  (ὁ  πρ. Μητροπολίτης  Ἰωάσαφ,  ὁ  μοναχός  Νεῖλος    Κουρλιάτεφ - πρ.  Πρίγκιψ - ὁ Πρίγκιψ  Ἀνδρέας  Κούρμπσκυ, κ.ἄ.), πολεμίων  τῶν  Κατοχικῶν  ἀπόψεων. 

                Ὁ  ὅσ.  Μάξιμος  ἐκοιμήθη εἰρηνικῶς  τήν  21^ην   Ἰανουαρίου  1556.  Ἐνεταφιάσθη πλησίον τοῦ Παρεκκλησίου  τοῦ  Ἁγίου Πνεύματος. Πρῶτος  βιογράφος  του  ὑπῆρξεν  ὁ  Πρίγκιπας  Κούρμπσκυ, ὁ  ὁποῖος  τόν  χαρακτηρίζει  Ὁμολογητήν.  Αἱ  ἀπόψεις  του  διά τήν ἐν γένει  ἐκκλησιαστικήν  ζωήν,  προκάλεσαν  πνευματική,  ἀφύπνισιν  καί  ἀναγέννησιν  εἰς τήν  Ρωσικήν  Ἐκκλησίαν,  κάτι  τό ὁποῖον  ἐμφαίνεται  σαφῶς  εἰς τάς  ἀποφάσεις  τῆς  Συνόδου  τῶν  Ἑκατό  Κεφαλαίων  (1551). 

                Ὁ  μακάριος  Μάξιμος  ἐτιμήθη  ὡς  Ἅγιος    ἀπό  τόν  Ὀρθόδοξον  Ρωσικόν  λαόν, ἤδη ἀπό τῆς  κοιμήσεώς  του,  μέ  τήν  ἁγιογράφησιν  εἰκόνων  του, τήν  σύνταξιν  Ἀκολουθιῶν πρός  τιμήν  του  καί  τήν  καταγραφήν  θαυμάτων  του. Τό 1812 ὁ Μητροπ. Μόσχας Πλάτων ἀνήγειρε ἐπί τοῦ τάφου του παρεκκλήσιο, τό  ὁποῖο  συνεπλήρωσε  τό 1833 ὁ  Ἡγούμενος  τῆς  Λαύρας  ἀρχιμ. Ἀντώνιος.

Κατά  τόν  ἑορτασμόν  τῆς  Χιλιετηρίδος  τῆς  Ρωσικῆς  Ὀρθοδοξίας  (1988),  ἡ  ἁγιότητά  του  διεκηρύχθη  Συνοδικῶς  ὑπό  τοῦ  Πατριαρχείου  Μόσχας. Τά τίμια Λείψανά του ἀνεκομίσθησαν τόν Ἰούλιον  τοῦ  1996, ὑπό  τοῦ  Πατριάρχου Μόσχας Ἀλεξίου Β’  καί  ἔκτοτε φυλάσσονται  εἰς  τήν  Λαύραν τῆς Ἁγίας Τριάδος. Ἐξ αὐτῶν ἀποτμήματα  ἐδόθησαν  εἰς  τήν  Ἱεράν Μητρόπολιν Ἄρτης (τήν 21^ην Ἰουλίου 1997  τά παρέλαβε ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ἄρτης κ. Ἰγνάτιος Δ’) καί  εἰς  τήν  Ἱεράν  Μονήν  Βατοπεδίου.

Ἡ  μνήμη  του  τιμᾶται  τήν  21^ην Ἰανουαρίου.

Περί τοῦ  ἁγ. Μαξίμου ἔγραψαν διαπρεπεῖς Ἕλληνες  συγγραφεῖς, ὅπως  ὁ Γρηγόριος Παπαμιχαήλ («Μάξιμος ὁ  Ἕλλην», 1913· «Μάξιμος ὁ Γραικός, ὁ πρῶτος Φωτιστής τῶν Ρώσων», 1951), ὁ  Παναγιώτης Κανελλόπουλος (εἰς τήν Ἱστορίαν  τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ πνεύματος)  καί  ὁ  Κων. Σαρδελῆς («Μάξιμος ὁ Γραικός», μυθιστορηματική βιογραφία).  

 

Ὁ Κανών εἰς τό  Ἅγιον Πνεῦμα  εἰς τήν σημερινήν του μορφήν.

Ὁ Κανών πρός τό Ἅγιον Πνεῦμα  ἐγράφη ἀρχικῶς ὑπό  τοῦ  ἁγ. Μαξίμου, ἐνῶ αὐτός  ἐκρατεῖτο  εἰς  τήν Μονήν Βολοκολάμσκ, κάτω  ἀπό  πολύ  αὐστηράς συνθήκας, μέ  κάρβουνον  εἰς  τόν  τοῖχον  τοῦ  κελλίου  του! Ἀργότερον, μετά  τήν  ἀπελευθέρωσίν  του  καί  ἐνῶ  εἶχεν  ἐκμάθει  τήν Ρωσικήν γλῶσσαν, συνέγραψε  τήν  Ρωσικήν  του  μορφήν, τήν  ὁποίαν καί  ἐπέδωσε  εἰς  τούς  ἀδελφούς  τῆς  Λαύρας  τῆς  Ἁγίας  Τριάδος.[8]

Ἡ μεταφορά τοῦ Κανόνος  εἰς  τήν ἀρχαιοελληνικήν ὑμνογραφικήν γλῶσσαν  ὑπό  τοῦ  ἀγαπητοῦ συναδέλφου, Καθηγητοῦ κ. Ἀντωνίου Μάρκου, ἐγένετο τῇ αἰτήσει  τοῦ  ἐν Ἄρτῃ Αἰδ/του Πρωτοπρεσβυτέρου π. Δημητρίου Ἀθανασίου, Καθηγητοῦ Χημικοῦ, καί τῆς ἀξιοσεβάστου Πρεσβυτέρας αὐτοῦ Χαρούλας, Καθηγητρίας Φιλολόγου.

Προλογίζων   ἐν  ἔτει  2012  τήν  τύποις  ἔκδοσιν  τῆς  μεταπτυχιακῆς  ἐργασίας  τοῦ  Παν/τοῦ π. Θωμᾶ Ἀνδρέου, Ἀρχιμανδρίτου  τοῦ Οἰκουμενικοῦ  Θρόνου  καί  Ἱεροκήρυκος  τῆς  Ἱερᾶς Μητροπόλεως  Ἐλευθερουπόλεως, περί  τῶν  ἐν  Βουλγαρίᾳ  Νεομαρτύρων,[9] εἶχον γράψει, ὅτι «ὁ  ἀγαπητός  συνάδελφος  δέν  προσφέρει  εἰς  ἡμᾶς  τροφήν  πνευματικήν  τοιαύτης  ἀξίας  διά  πρώτην φοράν».[10]

Τό  ὑπό παρουσίασιν νέον ἔργον τοῦ  ἀγαπητοῦ συναδέλφου, ἐδικαίωσεν πλήρως τάς προσδοκίας μας. Πρόκειται περί  ἔργου μεγάλου, διότι  ἐπέτυχεν  εἰς  τήν  προσπάθειαν  τῆς  μετα-φορᾶς  τοῦ  ἀσκητικοῦ πνεύματος, τοῦ μοναχικοῦ ἤθους, τοῦ  γλαφυροῦ ὕφους  καί  τῆς  θεολογικῆς  σκέψεως  τοῦ  πρώτου  ποιητοῦ  του ἁγ. Μαξίμου τοῦ Γραικοῦ. Μάλιστα ὁ Κανών, ἀποτελούμενος  εἰς  τήν  νέαν  του  μορφήν ἀπό  δύο  νέους  Κανόνας, ἀναδυκνείει τόν μεγάλον βαθμόν δυσκολίας τοῦ ἐγχειρήματος.

Τό  ὑμνογραφικόν  ἔργον  τοῦ  συναδέλφου Ἁγιολόγου  καί Ὑμνογράφου, διακρίνεται  γενικῶς διά τήν  κομψότητα  τοῦ  ποιητικοῦ  λόγου, τήν πυκνότητα  τῶν νοημάτων, τήν εὑρηματικότητα  τῶν  ἰδεῶν  καί  τήν  ἐν  συντομίᾳ περιεκτικότητα (ἡ ὁποία εἶναι τό κύριον – κατά  τήν γνώμην μου – χαρακτηριστικόν  του).

Τά φιλολογικά  στοιχεῖα  εἰς τό  ὅλον ἔργον  (προσφωνήσεις εὐλαβείας,[11] μεταφορικά σχήματα,[12] παρομοιώσεις, ποιητικά ἐπίθετα, εἰκόνες,[13] ἀποστροφές, ἀντιθέσεις, κ.λ.π.) εἶναι  ἐμφανέστατα  καί πυκνά. Κατά τήν μεταφοράν  τοῦ Κανόνος  τοῦ  ἁγ. Μαξίμου εἰς  τούς  δύο  νέους  Κανόνας, ὁ νέος Ὑμνογράφος  ἐπέτυχεν τόν  σεβασμόν  εἰς  τό  ὅλον  πνεῦμα  τοῦ  ἁγίου  Ποιητοῦ.

Ὁ  Κανών  ἀναδεικνύει  συνεχῶς (πέραν τῶν ἐπισημάνσεων τοῦ θεολογικοῦ σχολιασμοῦ τοῦ π. Δημητρίου), τό  ταπεινόν φρόνημα  τοῦ  ἁγ. Μαξίμου, εἰς τό ὁποῖον ἐπιτραπείτω μοι νά ἐπιμείνω, παραθέτων χαρακτηριστικά ἀποσπάσματα τροπαρίων.

Ὁ Ἅγιος ὁμολογεῖ, ὅτι:

Εὐρίσκεται  εἰς ἀπύθμενον βάθος παραλογισμοῦ καί ἀπροσεξίας (Ἱλάσθητι,…τῷ παραλογισμῷ  καί  ἀπροσεξίας κειμένῳ εἰς βάθος ἀπύθμενον… α5).

Ὁ λογισμός  του  εἶναι  ἐσκοτισμένος  καί ἔτσι ὁ  ἴδιος εὐρίσκεται  εἰς  δύνην (Ἐσκότισμαι δεινῶν λογισμῶν ἀνομίας, ὅθεν  καί οἰκτρόν πτῶμα κεῖμαι ἐν δύνῃ…α4). Διά  τοῦτο  δέεται τοῦ Θεοῦ «…καταστόλισον νοῦν τῷ πάθει αἰχμαλώτῳ…» γ2· Οἶμοι  τῷ  ἀθλίῳ, τόν  νοῦν κατειλημμένῳ συγχύ-σεως δεινῆς  καί  πίπτοντι παντοίοις  κακοῖς… στ5).

Ἡ ψυχή του εἶναι γεμάτη βεβήλων παθῶν (Γέμων  τῆς σαρκός  παθῶν τῶν βεβηλούντων ψυχήν τήν  ἐμήν…γ3), ἐσπιλωμένη καί ἐφθαρμένη  (…καθαίρουσα ψυχήν δισαριθμήτου σπιλώσεως… δ6· …τήν φθαρεῖσαν πάθεσι  καί  παναθλίαν  ψυχήν  μου… θ7), ἔτσι  εἶναι  νεκρά  καί  ἀναδύει ὀσμήν  ἀποσυνθέσεως (…ψυχήν ὄζουσαν, …πάθεσι μιαροῖς  νενεκρωμένην…γ6) καί ὁμοιάζει  μέ  ἔρημον γῆν (…ψυχῇ τῇ  ἐμοί δέ, ὡς  γῇ  ἐρημωτάτῃ… η3).

Οἱ  ὀφθαλμοί  τῆς  ψυχῆς  του εἶναι ἐσκοτισμένοι, λόγῳ  τῆς «ἐν ἀνομίαις» μακρύνσεώς  του  ἀπό  τόν  Θεόν (Αὐγασθῆναι τῆς ψυχῆς τά ὄμματα αἰτοῦμαι, ὅτι  διέφθειρα Σοῦ μακρυνθέντος  ἐν  ἀνομίαις…γ5).

Ἡ σάρκα του ταλαιπωρεῖται  ἀπό  ἐνθυμήσεις  ἁμαρτιῶν  καί  σκέψεις  ἀθλιότητος (…φόβῳ  καθήλωσον  σαρκός  μου  τῆς  ἀθλίας, διανοήματα  ἄθλια  καί  ἐνθυμήσεις… δ3· Ἐμπαθεῖς  λογισμούς  καί  σαρκός  μου ἀνόμους  κινήσεις… ζ7).

Ὡς μακράν εὐρισκόμενος ἀπό  τοῦ  Κυρίου εἶναι  ἀπολύτως δυχτυχής (…Κυρίου μακρυν-θέντος τάλαινος  ἐμοῦ, τῷ σκοτασμῶ τῆς πλάνης… δ7) καί βιώνει αἰσχροτάτη καταστροφή (…κἀμοῦ  ἐκαθάρισον καρδίαν ἀνόμων λογισμῶν διώσεως  αἰσχίστης… η1).

Εἶναι  δεσμώτης  καί ἁλυσοφόρος (Ὁ  σκότει  δεσμούμενος ἁμαρτημάτων,…τοῦ βάρους τε τῶν ἁλύσεών μου, ἐλέει Σου κούφισόν με… ε2).

Εἶναι  παραβάτης  τῶν  ἐντολῶν  τοῦ  Θεοῦ  καί  δι’ αὐτό βιώνει  κλονισμόν ψυχῆς (…διά  παντός τοῦ δούλου Σου ψυχήν τήν κλονουμένην, ἐπί τῶν  θείων  ἐντολῶν  τυγχάνω  παραβάτης… ε6).

Ἔχει νικηθεῖ ἀπό τά  σαρκικά  πάθη  καί δι’ αὐτό  ἔχει  κατακριμνησθῇ εἰς  ἐσχάτην ἄβυσσον, ἐπειδή παρέβη τούς πρός Χριστόν ὄρκους τοῦ Ἁγίου Βαπτίσματος  καί  τοῦ Μοναχικοῦ Σχήματος (Νενίκημαι τοῖς πάθεσι τῆς  σαρκός,…βεβυθισμένος ἐνυπάρχων τε ἐσχάτῃ  ἀββύσῳ… στ1· …τῷ πτώσει φοβερᾷ κειμένῳ  καί βιοῦντι, ὄρκους  πρός  Αὐτόν ἀφρόνως  παραβάντα…στ6).

Τελικά ὁμολογεῖ, ὅτι εἶναι ὁ πάντων τῶν ἀνθρώπων πλέον φιλάμαρτος (…τόν φιλάμαρτον ὑπέρ πάντας ἀνθρώπους… η7), ὅτι ἔχει ὑπερβεῖ εἰς τήν ἀνομίαν τήν Πόρνην καί τόν Ἠσαΰ (…τήν Πόρνην ὑπερβάντα  καί  Ἠσαΰ  ἀνομίᾳ… η6) καί  ὅτι ἡ  καρδία  του  ἔχει πορωθεῖ (Ἐλέησον, Σώτερ, ἐμήν καρδίαν, λίθου  ἀρραγούς σιδήρου τε σκληροτέραν… ζ2). Ἔτσι καταφεύγει  πρός  τόν Κύριον ὡς ὁ ἐλάχιστος  τῶν  δούλων  Του (…ὁ δοῦλος  Σου, ὁ  σποδός  ἐνυπάρχων, φόβῳ κείμενος τῶν πάντων ὑποκάτω… θ2) καί  δέεται ὅπως εἰσακουσθῇ ἡ δέησίς του (Ἴδε  δούλου Σου πένητος  δέησιν… θ8)  καί ὡραϊσθῇ τῆς ψυχῆς του ἡ κακία (Ὠράϊσον ψυχῆς  τῆς  ἐμῆς  τήν  κακίαν… θ6), διά τῆς ἀπαλλαγῆς  της  ἀπό  παντός  βεβήλου ἔργου (…δεόμενος  βεβήλου  ἔργου ἀπαλλαγῆναι… ζ4).

Διατηρῶ τήν ἐλπίδα, ὅτι διά τῆς παρούσης ὑμνογραφικῆς ἐργασίας, ἀφ’ἑνός μέν θά δύνανται εὐχερῶς οἱ φιλακόλουθοι πιστοί  νά  προσφεύγουν ἱκετευτικῶς  καί παρακλητικῶς  πρός  τό  Πανάγιον Πνεῦμα  καί  διά  πρεσβειῶν  τοῦ  ἁγίου  αὐτοῦ  Ποιητοῦ, ὁσ. Μαξίμου  τοῦ  Γραικοῦ, νά λαμβάνουν  τά  πρός  ψυχικήν των σωτηρίαν ἀναγκαῖα, ἀφ’ ἑτέρου δέ  θά  διαδοθῇ ἔτι πλέον  ἡ  μνήμη  τοῦ  Ἱεροῦ  Μαξίμου, τοῦ «νέου τῶν Ἀποστόλων τοῦ χοροῦ ἀστέρος» καί  «ἁπάντων Ὀρθοδόξων ὁδηγοῦ, πατρός τε καί διδασκάλου» (κατά τό νέον αὐτοῦ Ἀπολυτίκιον), τοῦ ὄντος «ὀλβίου Μαξίμου» (κατά τό Θεοτοκίον τοῦ Ἀπολυτικίου), πρός δόξαν  τοῦ  ἐν  Ἁγίοις θαυμαστοῦ  Θεοῦ  ἡμῶν.

 

Μετ’ἀναστασίμου χαιρετισμοῦ πρός πάντας,

Βλάσιος Σαββίδης, Ὁμότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου.

            Θεσσαλονίκη, Ἅγιον Πάσχα 2014.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

[1] Ἐπιλογή  Βιβλιογραφίας:

   R. Ridolfi, "Vita  di  Girolamo", 1939. 

   Γρηγ. Παπαμιχαήλ, "Μάξιμος  ὁ  Γραικός, ὁ  πρῶτος  Φωτιστής  τῶν  Ρώσων", 1951.

   Γρηγ. Παπαμιχαήλ, «Ἡ  ἀνθελληνική  μονορθοδοξία  τῶν  Ρώσων  τοῦ  ΙΕ’ αἰ.  καί  ὁ  Μάξιμος  ὁ  Γραικός», 1947.

   Βλασίου  Φειδᾶ, «Μάξιμος  ὁ  Γραικός». Θ.Η.Ε. τ. 8^ος, σελ. 627 - 632.

   Nina  Sinicena, “Μάξιμος  ὁ  Γραικός  καί  ἡ  Ρωσία», 1977.

   Πρωτ. Εὐαγγέλου  Ματζουνέα, "Ὁ  ἅγ. Μάξιμος ὁ  Γραικός...", Ἐφημερίδα  "Ἐκκλησιαστική  Ἀλήθεια", φ. 16/7, 16/10, 1/11  καί  1/12. 1988).   

   Ἱ. Μ. Γρηγορίου  Ἁγίου  Ὄρους, "Ὁ ἅγ. Μάξιμος  ὁ Γραικός...", 1991.

   Ἀντ. Μάρκου, «Ὁ ἅγ. Μάξιμος ὁ Γραικός»· «Ρωσική Πολιτική  καί Ἐκκλησιαστική Ἡγεσία», 2008. 

 

[2] Ἡ  Ἱερά  Ἐξέτασις  ἐδημιουργήθη  τό  1227 – 1231  ὑπό τοῦ  Πάπα  Γρηγόριο  Θ’,  ἠσκήθη  κυρίως  ἀπό  τούς  Δομηνικανούς  μοναχούς  καί κατηργήθη  μόλις  τό  1834. Βλ. Διονυσίου  Νίκα, «Ἱερά  Ἐξέταση – Τό  ὄνειδος  τοῦ  Εὐρωπαϊκοῦ  Πολιτι-σμοῦ»· Περιοδικόν  «Ἱστορικά  Θέματα», φ. 68/Δεκ. 2007, σελ. 40 – 51.

[3] H. Dewey - M. Matejic, "Ἡ  φιλολογική  κληρονομιά  τοῦ  Βασσιανοῦ  Patrikiev"· "Slavic  and  East  European  History", 1966, σελ. 140  - 152).

[4] Ἐπιλογή  Βιβλιογραφίας  περί  τοῦ Μοναχισμοῦ τῆς Μοσχοβίτικης Τσαροκρατίας:

  Ἀρχιμ. Ἡλία  Μαστρογιαννοπούλου, "Ἅγιοι  τῆς  Ρωσίας", 1973.

"Ἅγιοι  τῆς  Ρωσίας"·  ἔκδοσις  ΤΗΝΟΣ, 1973.

  Ἀνωνύμου  (εἰς τήν  Ρωσικήν),  "Βίοι Ρώσων  Ἁγίων",  1977. 

  Ἀρχιμ. Χαρ. Βασιλοπούλου,  "Ὁ Μοναχισμός καί  τά Ρωσικά  Μοναστήρια", 1980.

"Ἡ  Θηβαϊδα  τοῦ  Βορρᾶ", μετάφρασις - ἔκδοσις Π. Μπότση, 1981.

  Τοῦ  ἰδίου, "Τό  Γεροντικό  τοῦ  Βορρᾶ", 2001.

  Ἀντ. Μάρκου, «Τό Ρωσικό Ἁγιολόγιο», 2005.

 

 

 

[5]  Βλασίου Φειδᾶ, «Ἐκκλησιαστική Ἱστορία τῆς Ρωσίας», σελ.  221. 

[6]  Αὐτ. σελ. 223 - 224. 

[7] Χρυσοστόμου  Παπαδοπούλου, Μητροπ. Καρθαγένης, «Τό  Πατριαρχεῖο  Ἀλεξανδρείας  καί  πάσης  Ἀφρικῆς  στό  χρόνο - Ἀπό  τόν  ἅγ.  Μάρκο  στή  γ’ Χιλιετία», 2000, σελ. 148 – 150.

 

[8] Τά λοιπά περί τῆς  Ρωσικῆς  μορφῆς  τοῦ  Κανόνος, ἀνεπτύχθησαν προηγουμένως ὑπό  τοῦ Πρωτ. Δημ. Ἀθανασίου.

[9] Ἀρχιμανδρίτου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου Θωμᾶ Ἀνδρέου, «Οἱ  Νεομάρτυρες  τῆς  Βουλγαρίας», 2012.

[10] Αὐτ. σελ. 19.

[11] «Οἱ προσφωνήσεις συνιστοῦν βασική  ὑφολογική πτυχή τῆς Βυζαντινῆς ρητορικῆς  καί  ἀξιοποιοῦνται τόσο στή σύνεθση τῶν ὕμνων, ὅσο καί στή σύνθεση τῶν ἐπιστολῶν» (ἀρχιμ. Χερουβείμ Ἀποστόλου αὐτ. σελ. 119). Βλ. γενικά  M. Grunbart, “Former der  Anrele im Byzantinischen Brief vom. 6 bis    zum 12 Jahrundert”, 2005.

[12] «Ἡ μεταφορά ὡς σχῆμα λόγου ἀξιοποιεῖται πληθωρικά στήν Ὑμνογραφία» (ἀρχιμ. Χερουβείμ Ἀποστόλου αὐτ. σελ. 121).

[13] Οἱ εἰκόνες/ἠχητικές ἐντυπώσεις ἀποτελοῦν κύριο χαρακτηριστικό/συστατικό τῆς Ὑμνογραφίας. Κατά τόν Κ. Μητσάκη (αὐτ. σελ. 41), περιλαμβάνουν τήν παρήχηση, παρωνομασία, λογοπαικτική παρωνομασία καί ὁμοιοτέλευτο.