ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΑΙΡΕΣΙΑΡΧΩΝ ΠΕΤΡΟΥ ΛΥΚΟΠΕΤΡΟΥ ΚΑΙ  ΣΕΡΓΙΟΥ

Η ιστορία αυτή βρίσκεται σε προσθήκη αναθεμάτων στο Συνοδικό της Ορθοδοξίας. Δεν υπάρχει σε όλους τους κώδικες, αλλά μόνο σε μια οικογένεια πέντε κωδίκων οι οποίοι προέρχονται από την ευρύτερη περιοχή των Αθηνών. Δεν περιέχεται στο κείμενο του Συνοδικού της Κωνσταντινουπόλεως. Έχουν εκδοθεί από τον J. Gouillard («Le Synodikon d' Οrthodoxie», Travaux et Memoires 2 (1967), σελ. 1 - 313).

«Στον Πέτρο, τον αρχηγό της αίρεσης των Μεσσαλιανών ή Λυκοπετριανών, Φουνδαϊτών ή Βογομίλων, που υποσχέθηκε ότι θα αναστηθεί από τους νεκρούς και γι' αυτό τον λόγο ονομάζεται Λυκοπέτρος, επειδή όταν ετάφη κανονικά κάτω από πέτρες, μέσω μαγείας και μιαρών πράξεων, υποσχέθηκε στους κακόμοιρους οπαδούς του ότι θ' αναστηθεί μετά από τρεις μέρες,˙ καθώς είχαν συγκετρωθεί στα βδελυρά λείψανά του, μετά τρεις μέρες εμφανίστηκε ως λύκος που αναδύονταν από την σωρό με τις πέτρες, Ανάθεμα». (Αγγλική μετάφραση B. Hamilton, «Christian Dualist Heresies in the Byzantine World (650 – 1450)», Selected Sources, Manchester Medieval Studies 1998, σελ. 136 - 137).

Μια άλλη εκδοχή του μύθου βρίσκεται στη Στηλιτευτική Συγγραφή του Ευθύμιου Ακμονίας. Το απόσπασμα δεν διατίθεται στην έκδοση του Migne, διότι δεν ελήφθησαν υπόψη όλα τα χειρόγραφα. Υπάρχει στην έκδοση του G. Ficker («Die Phundagiagiten», Ληψεία 1908), ο οποίος έλαβε υπόψη του τους κώδικες Vindob. 307 (=Ficker A) & Vindob. 193 (=Ficker B).

«Θα αποκαλύψω εν μέρει την συμπεριφορά... του Πέτρου του ανάξιου... αυτού του ανθρωπάριου, ο οποίος αν και αιρετικός, δεν έγινε αντιληπτός στους Ορθοδόξους εξαιτίας της υποκριτικής ταπείνωσης και της ψευτιάς του και επίσης επειδή η τρέλα και η αίρεσή του ήταν συγκεκαλυμένες. Έτσι εν αγνοία τον εξέλεξαν Αρχιεπίσκοπο και αναξίως, αυτός που ήταν λύκος, αντί ποιμένας, ανέβηκε σε Αποστολικό Θρόνο. Στο τέλος ο ασεβής δεν διέφυγε, αλλά η τρέλα του αναγνωρίστηκε σε Σύνοδο. Όταν ο Αυτοκράτορας [Α Μαρκιανός καί Πουλχερία] άκουσε για την ασέβειά του, εξοργίσθηκε μαζί του κι έστειλε ανθρώπους να τον συλλάβουν. Ο άθλιος, μαθαίνοντας για την οργή του Αυτοκράτορα και ότι βρισκόταν στην κόψη του ξυραφιού, κατέφυγε γρήγορα σ' ένα μάγο, τεχνίτη του διαβόλου, αγαπημένο συγγενή του και του είπε για τον θυμό του Αυτοκράτορα εναντίον του και για τον κίνδυνο που διέτρεχε και ζήτησε ό,τι βοήθεια μπορούσε να του προσφέρει.

Τότε ο μάγος, ακούγοντας αυτά, είπε στον άθλιο: «Μην στεναχωριέσαι, αφέντη, αφού έχεις εμένα φίλο. Μόνο πες μου, πού θέλεις να δραπετεύσεις, κι εγώ θα σε μεταφέρω τάχιστα».

Ο άθλιος απάντησε: «Στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία δεν υπάρχει τόπος για μένα. Θα ήθελα να πάω στη Μεγάλη Αρμενία, εφόσον μιλώ καλά την Αρμένικη γλώσσα».

[Ο μάγος] γέμισε ένα πιάτο με νερό και εκτέλεσε τα μαγικά και διαβολικά ξόρκια του και τότε κάλεσε τον Πέτρο τον ανάξιο και του έδωσε μια γυάλινη φιάλη γεμάτη σατανικό άρωμα... και επίσης μια επωδή σατανική, γραμμένη σε χαρτί, και του είπε: «Πάρε όλα αυτά που σου δίνω, διότι είναι απαραίτητα. Αύριο, νωρίς το πρωί θα βρεθείς στην Μεγάλη Αρμενία. Όταν έρθει η μέρα στείλε τους υπηρέτες σου να προπορευθούν και να κηρύξουν στους κατοίκους της Μεγάλης Αρμενίας τα εξής:˙ «Ένας μεγάλος Απόστολος και διδάσκαλος ήρθε να ζήσει στην χώρα σας. Ελάτε όλοι να τον δείτε και να τον τιμήσετε». Όταν ο λαός έρθει να σε τιμήσει, άλειψε την παλάμη του δεξιού χεριού σου με το άρωμα που έβαλα στην φιάλη που σου έδωσα και στις δυο πλευρές. Πρόσφερε σε αυτούς που έρχονται να σε τιμήσουν, πρώτα την ράχη του χεριού σου για να φιλήσουν, εκεί που απλώθηκε το άρωμα και μετά βάλε το αλειμένο χέρι σου στο κεφάλι τους και απάγγειλε την επωδή σε καθέναν από αυτούς, που έγραψα και σού 'δωσα, σαν να προσεύχεσαι και να τους ευλογείς. Όταν γίνει αυτό ο δαίμονας θα κατοικίσει μέσα τους, διότι το Άγιο Πνεύμα απεχθάνεται το μίασμα και θα τους εγκαταλείψει η Χάρις του Βαπτίσματος.˙ Στο μέλλον θα τους έχεις υποχείρια να πιστεύουν στην διδασκαλία σου και να πράττουν το θέλημά σου».

Ο Μάγος πρόσταξε και οι υπηρέτες πήγαν αμέσως και φέρνουν την φιάλη που ήταν διαβασμένη. Πράττοντας έτσι ο άθλιος αρπάχθηκε από τους δαίμονες και μεταφέρθηκε στη Μεγάλη Αρμενία. Όταν συνέβησαν αυτά κι έπραξε τις οδηγίες του μάγου, ο άθλιος περιφέρονταν διδάσκοντας σε όλη την χώρα της Αρμενίας και κήρυττε όσα ειπωθηκαν προηγουμένως. Πολλοί συγκεντρώθηκαν γύρω του. Παραπλάνησε και κατέστρεψε πολλούς Αρμένιους, όχι μόνο τον απλό λαό, αλλά και τον ίδιο τον Βασιλιά. [Ο Βασιλιάς των Αρμενίων] έγραψε στον Βασιλιά των Ιβήρων αυτά τα λόγια: «Θέλω να γνωρίζεις, άρχοντα και αδερφέ μου, ότι ένας μεγάλος καθοδηγητής και Απόστολος ήρθε να ζήσει αυτή την ημέρα στη χώρα μου. Η άφιξή του με διαφώτισε και με βοήθησε. Αν η μεγαλειότητά σου διατάξει, θα σου στείλω τον άνδρα και θα οφεληθείς από αυτόν».

Ο Βασιλιάς της Ιβηρίας τον υποδέχθηκε και κάλεσε τους πιο μορφωμένους από τους Επισκόπους του. Όταν εξέτασαν όσα τον αφορούσαν από κοντά και προσεκτικά, δεν τον βρήκαν απλό καί Άγιο, όπως ισχυρίζονταν ο Βασιλιάς της Αρμενίας, αλλά διάβολο, αιρετικό και λαοπλάνο. Αμέσως λιθοβολήθηκε με διαταγή του Βασιλιά της Ιβηρίας, τόσο πολύ ώστε σχηματίστηκε σωρός από πέτρες πάνω από το πτώμα του.

Όταν το έμαθε ο Βασιλιάς της Αρμενίας... ήθελε να εκδικηθεί το αίμα του διδασκάλου του και βάδισε εναντίον του Βασιλιά των Ιβήρων, για να κάνει πόλεμο μαζί του. Όταν το άκουσε ο Βασιλιάς των Ιβήρων, τού έστειλε αγγελιοφόρο, λέγοντας: «Αδελφέ μου, είσαι εξαγριωμένος μαζί μου για το τίποτα, διότι ήταν άθλιος και αιρετικός άνθρωπος, λαοπλάνος. Εμείς οι Χριστιανοί πιστεύουμε... ότι αυτός που πεθαίνει για την αληθινή Ορθόδοξη Πίστη είναι Άγιος και τα Λείψανά του θαυματουργούν και μυροβλύζουν. Έλα εν ειρήνη, ώστε μαζί να σκάψουμε και να βρούμε τα λείψανα αυτού του ανθρώπου. Αν τα βρούμε να είναι όπως ειπώθηκε, θα τα τιμήσουμε με ενότητα και θα πιστέψουμε ότι οι διδασκαλίες του είναι αληθινές και θα τιμωρήσουμε τους Επισκόπους που του επιτέθηκαν ως συκοφάντες. Αλλά αν βρεθεί το αντίθετο, γιατί θυμώνεις μαζί μας για το τίποτα;»

Έτσι το σχέδιο του Ίβηρου Βασιλιά ικανοποίησε [τον Βασιλιά της] Αρμενίας. [Μαζί] το κανόνισαν και έσκαψαν τον σωρό από πέτρες που βρίσκονταν πάνω από το πτώμα του αιρετικού... Βρήκαν το βδελυρό σώμα του μεταμορφωμένο απρόσμενα σε λύκο. Τέλος όταν απομακρύνθηκαν οι πέτρες, ο άθλιος αναπήδησε ως λύκος, όπως παρακολούθησαν όλοι και το έσκασε φυγάς στα βουνά. Όταν οι Αρμένιοι το είδαν, επέστρεψαν καταντροπιασμένοι, μετανοώντας για τα λάθη τους. Παρόλα αυτά ο ακόλουθος του άθλιου, ο Σέργιος ο αιρετικός, δεν τους άφησε να μετανοήσουν εντελώς. [Έκτοτε] αυτός ο αιρετικός δεν αποκαλείται Πέτρος ο ανάξιος, αλλά Λυκοπέτρος. Αυτός είναι ο Πέτρος ο Απόστολος των Φουνδαγιαγιτών και η σατανική επωδή, την οποία έδωσε στον Λυκοπέτρο ο μάγος, είναι αυτή που περιέχεται στην Αποκάλυψη του αγίου Πέτρου του Αποστόλου. Αν οι αιρετικοί βουρλίσουν κάποιον πρώτα, διαβάζοντάς την σε αυτόν, ο διάβολος κατοικεί μέσα του και τον φέρνει σε καταστροφή. Από τότε και στο εξής, κανένα επιχείρημα σχετικά με την γνώση του Θεού δεν αγγίζει την ψυχή του...» (Αγγλική μετάφραση B. Hamilton, «Christian Dualist Heresies in the Byzantine World c.650-1450», Selected Sources, Manchester Medieval Studies 1998, σελ. 155 - 157).

Με το όνομα «Αποκάλυψη Πέτρου» είναι γνωστά τρία κείμενα. Το πρώτο και πιο διαδεδομένο θεωρείται απόκρυφο και αναφέρεται από τον Ευσέβιο Καισαρείας:

«Πέτρου μέν οὖν ἐπιστολή μία, ἡ λεγομένη αὐτοῦ προτέρα, ἀνωμολόγηται, ταύτη δέ καί οἱ πάλαι Πρεσβύτεροι ὡς ἀναμφιλέκτῳ ἐν τοῖς σοφῶν αὐτῶν κατακέχρηνται συγγράμμασιν˙ τήν δέ φερομένην δευτέραν οὐκ ἐνδιάθηκον μέν εἶναι παρειλήφαμεν, ὅμως δέ πολλοῖς χρήσιμος φανεῖσα, μετά τῶν ἄλλων ἐσπουδάσθη γραφῶν. Τό γε μήν τῶν ἐπικεκλημένων αὐτοῦ Πράξεων καί τό κατ' αὐτόν ὠνομασμένον Εὐαγγέλιον, τό τε λεγόμενον αὐτοῦ Κήρυγμα καί τήν καλουμένην Ἀποκάλυψιν, οὐδ' ὅλως ἐν τοῖς καθολικοῖς ἴσμεν παραδεδομένα, ὅτι μήτε ἀρχαίων, μήτε μήν καθ' ἡμᾶς τις ἐκκλησιαστικός συγγραφεύς ταῖς ἐξ αὐτῶν συνεχρήσατο μαρτυρίαις» (Εκκλησιαστική Ιστορία 3.3.2).

Αναφέρεται επίσης και από τον άγ. Ιερώνυμο: «Libri autem e quibus unus Actorum eius inscribitur, alius Evangelii, tertius Praedicationis, quartus Ἀποκαλύψεως quintus Iudicii, inter apocryphas scripturas repudiantur». (De viris illustribus 1: Τα βιβλία όμως, εκ των οποίων το ένα επιγράφεται Πράξεις αυτού, το άλλο Ευαγγέλιο, τρίτο Κήρυγμα, τέταρτο Αποκάλυψις, πέμπτο Κρίσις, απορρίπτονται ως απόκρυφα συγγράμματα).

Το κείμενο χρονολογείται στο δεύτερο μισό του β' αι. (Muratori, 170-200 m.X.). Το ήμισυ περίπου αυτού βρέθηκε στην Πανόπολι της Αιγύπτου το 1886. Εκδόθηκε μαζί με τ' άλλα κείμενα που βρέθηκαν σ' εκείνη την ανασκαφή από τον U. Bouriant («Mémoires publiées par les members de la mission archéologique francaise au Caire», Παρίσι 1892). Το περιεχόμενό του είναι Χριστιανικό και θεωρείται λαϊκό ανάγνωσμα, οπότε δεν πρέπει η αναφορά να σχετίζεται με αυτό το έργο.

Το δεύτερο κείμενο είναι Γνωστικό. Χρονολογείται επίσης στο δεύτερο αι. Βρέθηκε μεταξύ των άλλων κειμένων στη Βιβλιοθήκη Χηνοβοσκίου (codex VII), σε Κοπτική μετάφραση. Δεν υπάρχουν στοιχεία ότι κυκλοφόρησε στην περιοχή της Αρμενίας που μας ενδιαφέρει.

Το τρίτο κείμενο με τίτλο «Αποκάλυψη Πέτρου» γράφτηκε από τον Πέτρο τον Ίβηρα, έναν Μονοφυσίτη που πέθανε το 491 μ.Χ. και μάλλον αυτό είναι το ζητούμενο. Το κείμενο δεν σώζεται. (Σχτ. βλ. J. Gouillard, «L' Hérésie dans l' Empire Byzantine», Travaux et Memoires 1 (1965), σελ. 299 - 324).

Η ιστορία του Σέργιου συνδέεται με αυτήν του Λυκοπέτρου από τον Ευθύμιο, χωρίς να υπάρχουν τα απαραίτητα ιστορικά στοιχεία που να επιβεβαιώνουν την σύνδεση. Ωστόσο, επειδή εδώ πρόκειται για παράρτημα πηγών, μπορούμε να δώσουμε σε μετάφραση, την ιστορία που αναφέρει ο Ευθύμιος για τον εν λόγω Σέργιο. Το κείμενο υπάρχει μόνο στον κώδικα Α της έκδοσης του Ficker.

«Ας αναφέρουμε και λίγα από τα πολλά που αφορούν τον Σέργιο, τον ακόλουθο του Λυκοπέτρου του ανάξιου. Αυτός ο Σέργιος αντικατέστησε τον Πέτρο στην Αρμενία... Αλλά σχετικά με την νηστεία Αρτζιμπούρτζι που κρατάνε οι Αρμένιοι, [ο Σέργιος] τους έδωσε αυτή την παράδοση. Αυτός ο Σέργιος, που στην Μεγάλη Αρμενία τον είχαν για διδάσκαλο, είχε ένα μικρό σκύλο και τον ονόμαζε Αρτζιμπούρτζι. Όταν πήγαινε σε μια πόλη ή χωριό, ασκούσε την μαγική του τέχνη και ικανότητες και έστελνε τον σκύλο μπροστά. Όταν έφτανε στην πόλη ή το χωριό στο οποίο είχε σταλεί, εισέρχονταν και πήγαινε από πόρτα σε πόρτα γαυγίζοντας, σαν να ανήγγειλε την παρουσία του δασκάλου τους Σεργίου. Οι δύστυχοι εξαπατημένοι το είχαν ως συνηθισμένο σημάδι και συναθροίζονταν να τον χαιρετίσουν και να τον τιμήσουν, να τον καλωσορίσουν και να πουν τα αιτήματά τους... και αυτός τους δίδασκε.

Μια μέρα συνέβη να έρχεται ο σκύλος στο χωριό, στο οποίο τον είχε στείλει ο Σέργιος, όπως πάντα και να συναντήσει ένα λαγό και να τον κυνηγήσει. Καθώς ο σκύλος κηνυγούσε το λαγό, συνάντησε ένα λύκο, ο οποίος άρπαξε τον σκύλο και τον κατασπάραξε. Ένας αγρότης που αροτριούσε, είδε το γεγονός. Όταν ο Σέργιος μπήκε στο χωριό και κανείς δεν βγήκε να τον συναντήσει από τους χωρικούς κατά το συνήθειο, άρχισε να τους μέμφεται και να τους κατηγορεί. Αλλά απάντησαν: «Κανείς δεν μας ειδοποίησε». Ο Σέργιος είπε: «Που είναι ο Αρτζιμπούρτζιος;» Απάντησαν ότι δεν είχε έρθει και κανείς δεν τον είδε. Ο Σέργιος αναστατώθηκε στο άκουσμα. Έγινε έρευνα για τον μικρό σκύλο και μεγάλη κινητοποίηση. Καθώς έψαξαν αρκετή ώρα και δεν τον βρήκαν, τούς κατέλαβε ανησυχία και φόβος και θλίψη, μέχρις ότου έφθασαν στον προαναφερθέντα αγρότη, ο οποίος αροτριούσε την προηγούμενη μέρα και τούς τα είπε όλα, πως ο Αρτζιμπούρτζιος φαγώθηκε από τον λύκο». (Αγγλική μετάφραση B. Hamilton, «Christian Dualist Heresies in the Byzantine World c.650-1450», Selected Sources, Manchester Medieval Studies 1998, σελ. 163 - 4).