Η ΘΑΥΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΓ. ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΑ
ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΑΓ. ΦΙΛΟΘΕΟ ΤΟΝ ΚΟΚΚΙΝΟ
ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΑΓ. ΦΙΛΟΘΕΟ ΤΟΝ ΚΟΚΚΙΝΟ
Καθηγητοῦ Ἀντωνίου Μάρκου
Κείμενο ὁμιλίας πού ἐκφωνήθηκε κατά τήν ἑσπερινή ἐκδήλωση τῆς Β' Κυριακῆς τῶν Νηστειῶν 2002, πρός τιμήν τοῦ ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, στόν Ἱ. Μητροπ. Ναό ἁγ. Αἰκατερίνης Στρογγύλης Κορωπίου, κατόπιν προσκλήσεως καί παρουσίᾳ τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Μεσογαίας καί Λαυρεωτικῆς κ. Κηρύκου.
Προλεγόμενα
Τήν Β' Κυριακή τῶν Νηστειῶν τοῦ 2000 (13η/26η Μαρτίου), ἀπό αὐτό ἐδῶ τό βῆμα, κατά τήν διάρκεια ἐκδηλώσεως πρός τιμήν τοῦ ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, εἴχαμε τονίσει, ὅτι "ἕναν Ἅγιο, μόνον ἕνας ἄλλος Ἅγιος μπορεῖ νά τόν παρουσιάσει, διότι "οἱ Ἅγιοι ἀντιλαμβάνονται τούς Ἁγίους, ὅπως οἱ μαθηματικοί ἀντιλαμβάνονται τούς μαθηματικούς, οἱ ἰατροί τούς ἰατρούς, οἱ νομικοί τούς νομικούς, κ.λ.π." (Μητροπ. Ναυπάκτου Ἱεροθέου, "Τό τί καί τό πῶς τῆς Ὀρθοδόξου Θεολογίας", σελ. 10)· ὁ ἅγ. Ἀναθάσιος λ.χ. βιογραφεῖ τόν Μεγάλο Ἀντώνιο καί - στήν περίπτωσή μας - ὁ ἅγ. Φιλόθεος ὁ Κόκκινος, Πατριάρχης ΚΠόλεως, βιογραφεῖ τόν ἅγ. Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ" ("Διακονία", Ἐπετηρίδα Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γ.Ο.Χ. Μεσογαίας καί Λαυρεωτικῆς, τ. 2000, σελ. 15). Αὐτό εἶναι φυσικό, διότι οἱ Ἁγιοπνευματικές ἐμπειρίες τῶν Ἁγίων εἶναι κοινές καί οἱ ἁγιαστικές μέθοδοι ἴδιες, ἀνεξάρτητα ἀπό τήν ἐποχή.
Σήμερα - μέ τήν βοήθεια τοῦ Θεοῦ, τίς πρεσβείες τοῦ ἁγ. Παλαμᾶ καί τίς εὐχές σας, Σεβασμιώτατε, Σεβαστοί Πατέρες καί ἀγαπητοί τιμηταί τῆς μνήμης τοῦ Ἁγίου - θά ἐπιχειρήσουμε μία προσέγγιση τοῦ μεγάλου αὐτοῦ Πατέρα τῆς Ἐκκλησίας, τοῦ τέταρτου Ἱεράρχη καί Θεολόγου Της, τοῦ Θεολόγου τῆς β' μ.Χ. χιλιετίας, μέ τήν βοήθεια τοῦ ἁγιολογικοῦ ἔργου τοῦ μαθητή του ἁγ. Φιλοθέου τοῦ Κόκκινου, Πατριάρχη ΚΠόλεως.
Μέρος Πρῶτο
Σύντομος
Βίος τοῦ ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ
Ὁ Ἱερός Παλαμᾶς γεννήθηκε στήν ΚΠολη τό 1296, ἀπό γονεῖς εὐγενεῖς· ὁ πατέρας του Κωνσταντῖνος ἦταν Συγκλητικός τοῦ Αὐτοκράτορα Ἀνδρονίκου Β' Παλαιολόγου (1282 - 1328), ἀλλά "πρωτίστως καί προηγουμένως" ἕνας ἐργάτης τῆς καρδιακῆς προσευχῆς μέσα στόν κόσμο. Ὁ Γρηγόριος ἦταν μόλις ἑπτά ἐτῶν ὅταν κοιμήθηκε ὁ πατέρας του καί τήν ἀνατροφή καί παιδεία του ἀνέλαβε ὁ ἴδιος ὁ Αὐτοκράτορας. Παρακολούθησε ἀνώτερες σπουδές Γραμματικῆς, Ρητορικῆς, Φυσικῆς καί Λογικῆς (μέ εἰδίκευση στόν Ἀριστοτέλη), ἀλλά ἀντί νά ἀκολουθήσει τό πολιτικό στάδιο καί νά διαπρέψει στόν στίβο τῶν κρατικῶν ὑποθέσεων, μόνασε σέ ἡλικία 20 ἐτῶν, μέ ὅλη του τήν οἰκογένεια.
Τήν Ἄνοιξη τοῦ 1317 ἔφθασε στό Ἅγιο Ὄρος καί ὑποτάχθηκε στόν ἀσκητή Νικόδημο, ἀπό τόν ὁποῖο διδάχθηκε τήν νοερή προσευχή. Ἀσκούμενος δέχθηκε τό δῶρο τῆς θεολογίας καί ἀξιώθηκε Ἁγιοπνευματικῶν καταστάσεων. Γιά ἕνα διάστημα ἡγουμένευσε στή Μονή Ἐσφιγμένου.
Ἀναδείχθηκε Πρόμαχος τῆς Ὀρθοδοξίας, ὅταν ὁ αἱρετικός Βαρλαάμ ὁ Καλαβρός, μέ τήν πολεμική του κατά τοῦ Ἡσυχασμοῦ, προσπάθησε νά νοθεύσει τήν Πίστη μέ Παπικές δοξασίες. Γιά τίς Ὀρθόδοξες θέσεις του διώχθηκε ἀπό ἀθεολόγιτους Πατριάρχες καί Ἐπισκόπους, "καταδικάσθηκε" ἀπό "Σύνοδο" καί φυλακίσθηκε (γιά τόν διώκτη του Πατριάρχη Ἰωλάννη ΙΔ' Καλέκα, 1334 - 1347, γράφει: "Πᾶς ὁ περί τοῦ δόγματος λόγος, σκήψίς ἐστιν, ἐξευρημένη πρός ἐπίκρυψιν τοῦ μισεῖν τούς τήν εἰρήνην ποθοῦντας"· Ἐπιστολή πρός Φιλόθεο, φ. 172 β). Ὅταν ἀναγνωρίσθηκε ἡ ὀρθοδοξία τῶν θέσεών του, ἀποκαταστάθηκε καί χειροτονήθηκε Ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης. Κατέλειπε σημαντικό θεολογικό συγγραφικό ἔργο, τό ὁποῖο τόν κατατάσει στήν χορεία τῶν Μεγάλων τῆς Ἐκκλησίας Ἱεραρχῶν καί Θεολόγων.
Κοιμήθηκε εἰρηνικά τό 1359, ἀφοῦ ἀξιώθηκε ἐμφανίσεως τοῦ Ἱεροῦ Χρυσοστόμου, ὁ ὁποῖος τόν κάλεσε "πρός αὐτόν, ὡς ὁμότροπον καί ἀγαπητόν καί συγκάτοικον". Ἡ ἁγιότητά του διακηρύχθηκε Συνοδικά ἐπί πατριαρχείας τοῦ μαθητή του ἁγ. Φιλοθέου τοῦ Κόκκινου (1354 - 55, 1364 - 1376), ἑννέα μόλις χρόνια μετά τήν ὁσιακή του κοίμηση. Τά Λείψανά του φυλάσσονται στόν πρός τιμή του Μητροπολιτικό Ναό τῆς Θεσσαλονίκης.
Τά ὑμνογραφικά τοῦ ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ
Ἡ πρώτη ἔκδοση τῆς Ἀκολουθίας τοῦ ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, ποίημα τοῦ ἁγ. Φιλοθέου Πατριάρχου ΚΠόλεως, ἔγινε στή Βιέννη τῆς Αὐστρίας, τό 1784, ἀπό τόν ὅσ. Ἀθανάσιο τόν Πάριο ("σχολαρχοῦντος ἐν Θεσσαλονίκῃ"), μέ δαπάνη τοῦ Θεσσαλονικέως Ἰωάννη Γούτα Καυτατζόγλου. Ἡ "τύποις" ἔκδοση τῆς Ἀκολουθίας βασίσθηκε σέ χειρόγραφο τῆς Μονῆς Ἐσφιγμένου (ὅπου - ὅπως εἶναι γνωστό - ἡγουμένευσε ὁ Ἱερός Γρηγόριος).
Ἡ δεύτερη ἔκδοση ἔγινε τό 1867 στήν Θεσσαλονίκη, "ἐκ τοῦ Τυπογραφείου τοῦ Βαγλαμαλῆ, προνοίᾳ τοῦ ἀοιδήμου Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης τότε κυροῦ Νεοφύτου τοῦ Βυζαντίου", ἀπό τόν Φίλιππο Μεγαβούλη. Στήν ἔκδοση αὐτή εἶχε συμπεριληφθεῖ καί ἡ Ἀκολουθία τοῦ ἁγ. Ἀποστόλου Φιλίππου, ὁ ὁποῖος συνεορτάζεται μέ τόν ἅγ. Παλαμᾶ, τήν 14η Νοεμβρίου.
Τρίτη ἔκδοση τῆς Ἀκολουθίας ἔγινε τό 1932, ἀπό τόν Σύγκελλο Παρθένιο Κάρδαρη (ἐφημέριο τοῦ Ἱ. Ν. Ἁγίων Κωνσταντίνου καί Ἑλένης), Ζακύνθιο στήν καταγωγή. "Ὁ σκοπός τῆς ἐκδόσεως - ἔγραψε στό Ἀντί Προλόγου Σημειώμά του - εἶναι διπλοῦς· εἷς μέν νά συμπληρωθῆ ἕν κενόν, καθ' ὅτι εἰς τήν ἡμέραν τῆς κοιμήσεώς του δέν ἑορτάζεται καί ἡ Ἀκολουθία τῆς Β' Κυριακῆς τῶν Νηστειῶν εἶναι ἐλλιπής· ἕτερος δέ, ὅπως φανῶ ἀρωγός εἰς τό ταμεῖον τῶν πτωχῶν τῆς ἐνορίας μου, εἰς τήν πραγματικήν μου οἰκογένειαν, ἡ ὁποία μέ ἔχει ἀπό τήν 9ην Ἀπριλίου 1905 τακτικόν ἐφημέριόν της".
Στήν ἔκδοση τοῦ 1932 περιλαμβάνονται:
· "Βίος καί Πολιτεία τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρός ἡμῶν Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, Ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, τοῦ θαυματουργοῦ" (τοῦ Οἰκονόμου Κ. Βλάμου, ὅπως δημοσιεύθηκε στό Περιοδικό τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης "Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς")·
· "Ἀκολουθία Παρακλητική ψαλλομένη εἰς τόν ἐν Ἱεράρχαις θεῖον Γρηγόριον, τόν τῆς Θεσσαλονίκης Ἀρχιποίμενα, τόν Θαυματουργόν, ἐν τῇ μνήμῃ αὐτοῦ, γινομένης λιτανείας περί τόν θεῖον Ναόν μετά τοῦ Ἱεροῦ αὐτοῦ Λειψάνου" (τοῦ ἔργου αὐτοῦ δέν σώζεται ὁ ποιητής)·
· "Ἀκολουθία τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρός ἡμῶν Γρηγορίου, Ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης τοῦ καί Παλαμᾶ, τοῦ Θαυματουργοῦ" (οἱ δύο Κανόνες τοῦ Ἁγίου εἶναι ποιήματα τοῦ ἁγ. Φιλοθέου ΚΠόλεως)·
· "Ἑτέρα Παρακλητική Ἀκολουθία κατά πάσαν χρείαν, ψαλλομένη εἰς τόν αὐτόν ἅγ. Γρηγόριον Θεσσαλονίκης, τόν Θαυματουργόν" ("μετ' εὐλαβείας ποίημα Μανασσῆ Μοναχοῦ")·
· "Δεκάλογος τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρός ἡμῶν Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, τῆς κατά Χριστόν νομοθεσίας, ἤτοι τῆς Νέας Διαθήκης"·
· "Ὁμολογία τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως τοῦ αὐτοῦ θείου ἡμῶν Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ"·
· "Εὐχή εἰς τήν Ὑπεραγίαν Θεοτόκον, ἧν ὡς λέγουσι τινές ηὔχετο ὁ Μέγας τῆς Θεσσαλονίκης Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς"·
· "Διάφορα Θαύματα μετά τήν μακαρίαν κοίμησιν τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρός ἡμῶν Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ"· καί
· "Κανόνα Παρακλητικόν εἰς τόν ἅγ. Δημήτριον, ἐνώπιον τῆς ἁγίας εἰκόνος, ὅταν εἰς τό μέσον τοῦ Ναοῦ μεταφερομένη ἱδρύεται" (ποίημα ἀνωνύμου).
Μέρος Δεύτερο
Θαύματα τοῦ ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ
Ὁ ἅγ. Φιλόθεος μνημονεύει 16 θαύματα τοῦ Ἱεροῦ Γρηγορίου· ἐπειδή ὅλα ἀναφέρονται στό διάστημα ἀμέσως μετά τήν κοίμησή του, μᾶλλον πρόκειται γιά τά θαύματα τά ὁποῖα περιλαμβάνονταν στήν "ἀκριβῆ περί τοῦ Ἁγίου Ἔκθεσιν", τήν ὁποία εἶχε ζητήσει ὁ ἅγ. Κάλλιστος Πατριάρχης ΚΠόλεως (1355 - 1363). Ἡ ἔκθεση συντάχθηκε στή Θεσσαλονίκη, μετά ἀπό κοινή σύσκεψη ἐκκλησιαστικῶν καί πολιτειακῶν παραγόντων, στήν ὁποία προήδρευσε ἡ Βασιλομήτωρ Ἄννα τῆς Σαβοϊας.
Πάρεδρος μιᾶς οὐρανίας Συνόδου!
"Ἕνα θαῦμα τοῦ Μεγάλου τούτου θέλω διηγηθῶ - γράφει ὁ ἅγ. Φιλόθεος - διά νά τό βάλω ὡσάν μίαν χρυσῆν κορωνίδα". Ἕνας ἀπό τούς μοναχούς τῆς Μεγίστης Λαύρας, ἔγκλειστος σέ ὅλη του τήν ζωή, "ἔξω ἀπό ἕνα ἤ δύο, εἰς ὅλους τούς ἄλλους πάντοτε σχεδόν ὤντας ἀθεώρητος", ζητοῦσε στήν προσευχή του νά τοῦ ἀποκαλύψει ὁ Θεός "περί τοῦ θείου Γρηγορίου, εἰς ποίαν κατάστασιν εὑρίσκεται ἐν οὐρανοῖς καί μέ ποίους ἀπό τούς θεράποντάς Του τόν ἐσυναρίθμησεν". Φάνηκε τότε στόν μοναχό, ὅτι βρέθηκε στή Μεγάλη Ἐκκλησία τῆς Ἁγίας Σοφίας ΚΠόλεως (ἐνῶ δέν εἶχε πάει ποτέ στή Βασιλεύουσσα, οὔτε εἶχε ἐπισκεφθεῖ τόν Ναό), κατά τήν διάρκεια συγκλήσεως "Συνόδου Ἁγίων Πατέρων· καί οἱ Πατέρες ἦσαν ὁ Μέγας Ἀθανάσιος, ὁ Οὐρανοφάντωρ Βασίλειος, ὁ Θεολόγος Γρηγόριος, Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὁ Νύσσης Γρηγόριος, ὁ Ἀλεξανδρείας Κύριλλος καί ἀντάμα μέ αὐτούς καί ὅλη ἡ λοιπή τῶν Θεολόγων ἁγία πληθύς".
Στόν ἔγκλειστο μοναχό φάνηκε, ὅτι παρακολουθοῦσε τίς συζητήσεις. Ἄκουσε τότε τούς παριστάμενες Πατέρες νά λέγουν, ὅτι δέν μποροῦν νά βγάλουν ἀπόφασι, "ἄν δέν εἶναι παρών εἰς τήν Σύνοδον καί τήν ἀπόφασιν αὐτῆς καί Γρηγόριος ὁ τῆς Θεσσαλονίκης Πρόεδρος". Ἔστειλαν τότε ἕνα Διάκονο γιά νά τόν καλέσει, ἐκεῖνος ὅμως ἐπιστρέφοντας τούς εἶπε, ὅτι "εἶναι ἀδύνατον νά πλησιάσει τινάς εἰς αὐτόν, διότι στέκει κοντά εἰς τόν Βασιλικόν Θρόνον καί λαλεῖ μόνος μέ μόνον τόν Βασιλέα"! Οἱ Πατέρες τῆς Συνόδου ἔστειλαν τότε τόν Διάκονο γιά δεύτερη φορά καί τοῦ εἶπαν νά περιμένει τό τέλος τῆς συνομιλίας καί μετά νά τοῦ μεταφέρει "τό ἀπό τῆς Συνόδου κάλεσμα".
Ὅταν ὁ μοναχός εἶδε τόν θεῖο Γρηγόριο νά ἔρχεται στή Σύνοδο, οἱ Πατέρες "ἐπροσηκώθηκαν ὅλοι καί τόν ὑπεδέχθησαν φιλοφρόνως καί μέ χαράν... καί τόν ἐκάθισαν ἀνάμεσα εἰς τούς κορυφαίους καί ἱσοτίμους Ἁγίους Τρεῖς Ἱεράρχας καί Θεολόγους, μεταξύ δηλαδή Βασιλείου καί Γρηγορίου καί Χρυσοστόμου, ὡς ἰσότιμον μέ αὐτούς"!
Τό θαῦμα αὐτό ἐπιφραγίζει τήν συνείδηση τῆς Ἐκκλησίας, ὅτι ὁ Ἱερός Γρηγόριος εἶναι ὁ Τέταρτος Ἱεράρχης καί Θεολόγος Της, συνείδηση ἡ ὁποία ἐκφράζεται τόσο στήν ὑμνογραφία ("τῶν Θεολόγων τῶν Τριῶν σύμπουν τε καί συνωδόν", τόν ἀποκαλεῖ ὁ ἅγ. Φιλόθεος στήν Ἀκολουθία του), ὅσο καί στήν ἁγιογραφία (στήν κόγχη τῆς τράπεζας τῆς Μονῆς Μεγίστης Λαύρας καί στά Βημόθυρα τοῦ Καθολικοῦ τῆς Μονῆς Βλατάδων Θεσσαλονίκης, εἰκονίζεται μαζί μέ τούς ἄλλους Τρεῖς Ἱεράρχες· καί στό θόλο τοῦ Παρεκκλησίου τῆς ἴδιας Μονῆς Βλατάδων, μαζί μέ τούς ἄλλους Τρεῖς Θεολόγους - Ἰωάννη τόν Εὐαγγελιστή, Γρηγόριο τόν Θεολόγο καί Συμεών τόν Νέο Θεολόγο).
Ἡ θεραπεία τοῦ Θεσσαλονικέως Ἱερομονάχου
Ὁ ἅγ. Φιλόθεος θέτει πρῶτο στά "μετά θάνατον" θαύματα τοῦ Ἱεροῦ Παλαμᾶ, τήν θεραπεία ἑνός Ἱερομονάχου Μονῆς τῆς Θεσσαλονίκης, ὁ ὁποῖος ἔπασχε ἀπό δεινή κεφαλαλγία. Τό πρόβλημα στή σύγχρονη ἰατρική γλῶσσα ἦταν νευρολογικό ἤ ὀγκολογικό· διότι, ὁ πόνος ἦταν ὀξύς καί ἐνῶ στήν ἀρχή τῆς νόσου (ἡ ὁποία κράτησε ἑπτά χρόνια!), ἐμφανιζόταν 2 ἤ 3 φορές τόν μῆνα, στήν πορεία ἔγινε καθημερινός καί ἔκανε τόν πάσχοντα "νά φαίνεται εἰς τούς ἄλλους ἔξω φρενῶν καί ἀναίσθητος, ἀπό τάς ἀλλοκότους βοάς καί φωνάς".
Ἀπελπισμένος ὁ ἀσθενής ἀπό τήν πορεία τῆς ἀσθενείας του, ἄρχισε νά σκέπτεται τόν θάνατο καί νά προετοιμάζεται "διά τήν ἔξοδον, ὡσάν ὅπου ἦταν ἐπάνω εἰς τήν κεφαλήν του". Ἐπειδή ὅμως εἶχε γνωρίσει τόν ἅγ. Γρηγόριο, "ἐταλάνιζε τόν ἑαυτόν του, διότι δέν ἔλαχε παρών, ὅταν πρός τόν Θεόν ἐξεδήμει ὁ μακάριος". "Διατί βέβαια - ἔλεγε στόν ἑαυτό του - ἄν ἤθελα εὑρεθῶ τότε παρών, νά ἀκούσω τά τελευταῖα του θεῖα λόγια καί νά λάβω τάς ἱεράς του εὐχάς, ἤθελα τάς ἔχω τώρα ἕνα ἱσχυρότατον φυλακτήριον καί ὅπλον σωτηρίας".
Αὐτή ἡ πίστις τοῦ ἀσθενούς Ἱερομονάχου, προκάλεσε τήν ἐπέμβαση τοῦ θαυματουργοῦ χάριτος τοῦ Ἱεροῦ Παλαμᾶ. Βρέθηκε "ἐν ὁράματι" στό Ναό τοῦ ἁγ. Δημητρίου, σέ ὥρα Θείας Λειτουργίας, μέ ἱερουργό τόν θεῖο Γρηγόριο· γονάτισε λοιπόν καί ζήτησε τήν εὐλογία του· καί ὅταν ὁ Ἅγιος ἄγγιξε μέ τό χέρι του τό μέτωπό του καί τόν σταύρωσε, αἰσθάνθηκε "πῶς ἔρρευσε παραδόξως κάποιον ἔλαιον" καί τοῦ ἔχρισε τό πρόσωπο! Ὅταν ὁ ἀσθενής συνῆλθε ἀπό τό ὅραμα, βρέθηκε θεραπευμένος!
Θεραπείες ὀξέων καταστάσεων καί χρονίων νοσημάτων
Δύο θαύματα τοῦ ἁγ. Γρηγορίου ἀναφέρονται σέ θεραπεία ἀσθενειῶν τοῦ γαστρεντερικοῦ συστήματος.
Στήν πρώτη περίπτωση, "ἄλλος Θεσσαλονικεύς, ἄνθρωπος ὀνομαστός καί εὐγενής τῆς Πόλεως, ἐκυριεύετο ἀπό χρονικόν πάθος τό ὁποῖον ὀνομάζουσιν οἱ ἰατροί κωλικόν, ἐπειδή οἱ φυσικοί πόροι τοῦ ἀνθρώπου ἐφράχθησαν μονομιᾶς καί κατ' οὐδένα τρόπον δέν ἄφηναν τά περιτώματα τῆς κοιλίας νά ἐξέλθουν". Ὅταν κατά τήν ἕκτη ἡμέρα ὁ ἀσθενής ἔφθασε στόν θάνατο, ἄκουσε τούς συγγενεῖς καί τούς φίλους πού ἦσαν κοντά του νά συζητοῦν μεταξύ τους τά θαύματα τοῦ Ἱεροῦ Γρηγορίου καί γεννήθηκε μέσα του ἡ ἐλπίδα τῆς ἀπαλλαγῆς ἀπό τήν νόσο. Ἄρχισε τότε, "μέ λόγια ἐλεεινά καί δάκρυα νά παρακαλῆ τόν Ἅγιον νά τόν ἐλεήση λέγοντας, "δύνασαι, δοῦλε τοῦ Θεοῦ, ὡς Χριστοῦ μιμητής ἀκριβέστατος, ἄν καί εἰς τόν τάφον σου δέν ἠμπορῶ νά ἔλθω καί ἐγώ καθώς οἱ ἄλλοι - μέ τό νά ἐμποδίζωμαι ἀπό τό πάθος μου καί ἀπό τήν ὥραν, ὅπου εἶναι παράκαιρος - ὅμως δύνασαι, λέγω, νά μέ θεραπεύσης καί νά μέ λυτρώσης ἀπό τήν πικράν τούτην ἀνάγκην καί τόν ἐλπιζόμενον θάνατον".
Προσευχόμενος ἀποκοιμήθηκε ὁ ἀσθενής νά βλέπει "κατ' ὄναρ τόν μέγαν Γρηγόριον, ἐν σχήματι Ἱερομονάχου" νά τόν εὐλογεῖ καί νά θέτει στό λεγόμενο ἱερόν ὀστοῦν ἕνα σταυρό ἀπό κερί. Ἀμέσως αἰσθάνθηκε τόν πόνο τοῦ κωλικοῦ νά ὑποχωρεῖ καί τήν λειτουργία τοῦ συστήματος νά ἀποκαθίσταται.
Στή δεύτερη περίπτωση, "κάποιος ἄνθρωπος ἀπό ἐκείνους ὅπου ὑφαίνουσι τά βασιλικά ἐνδύματα (τά ὁποῖα ἀλουργίδας καί πορφυρᾶς χλαμίδας ὀνομάζουσι), ἔπασχεν ἀπό καιρόν ἀπό ἔμφραξιν τῆς κοιλίας του". Χρησιμοποιῶντας λοιπόν ἕνα φάρμακο τῆς ἐποχῆς, τό ὁποῖο τοῦ ἔδωσε ἕνας τῶν βασιλικῶν ἰατρῶν, ἔφθασε στήν ἀκριβῶς ἀντίθετη κατάσταση τῆς δυσεντερείας. "Χάνωντας, λοιπόν, κάθε ἐλπίδα ἀπό τάς μηχανάς τοῦ ἰατροῦ, καταφεύγει πρός τόν Θεόν καί τόν Ἐκείνου μέγαν θεράποντα, "ἠξεύρω σε - λέγοντας - ἠξεύρω σε, ἄνθρωπε τοῦ Θεοῦ, καί ζῶντα ἐπάνω εἰς τήν γῆν καί τώρα εἰς τούς οὐρανούς μεταστάντα, ὅτι πολλά καί μεγάλα δύνασαι· λοιπόν γενοῦ καί τήν ὥραν ταύτην εἰς ἐμέ βοηθός καί ἐξάρπασόν με ἀπό τόν ἐπικείμενον τοῦτον θάνατον, μέ τήν κραταιάν μεσιτείαν σου".
Φάνηκε τότε στόν ὕπνο του ὁ διακονητής μοναχός τοῦ ἁγ. Γρηγορίου νά τοῦ λέγει, πῶς πρέπει νά ἐπισκεφθεῖ τήν κατοικία τοῦ Ἀρχιερέως καί νά βάλει πάνω στά νεφρά του τό ὠμοφόριό του, γιά νά θεραπευθεῖ. "Ἐφαίνετο, λοιπόν, τοῦ ἀρρώστου, ἐκεῖ ὅπου ἐκοιμᾶτο, πῶς ἐπῆγεν εἰς τόν οἶκον τοῦ Ἀρχιερέως καί ἐζήτει ἐκεῖνο τό ἱερόν ἄμφιον, καθώς τόν ἐπρόσταξεν ὁ φανείς, ἀλλά δέν ἠμπόρεσε νά εὕρη τό ζητούμενον· ὁ δέ μοναχός ἐφάνη πῶς τόν ἐπῆρεν ἀπό τό χέρι καί τόν ἐπῆγεν, ὄχι εἰς τόν οἶκον τοῦ Ἀρχιερέως, ἀλλά εἰς τόν τάφον τοῦ Ἁγίου".
Ὅταν ξύπνησε ὁ ἀσθενής κατάλαβε τήν σημασία τοῦ "κατ' ὄναρ" μηνύματος, ἐπισκέφθηκε τόν χαριτόβρυτο τάφο τοῦ Ἁγίου (στό Ναό τῆς Ἁγίας Σοφίας) καί ἀφοῦ ἀκούμπησε τά νεφρά του στήν ἐπιτάφια πλάκα, θεραπεύθηκε!
Ἄλλα θαύματα τοῦ ἁγ. Γρηγορίου ἀναφέρονται σέ θεραπείες παραλυτικῶν.
Μία περίπτωσις ἀφορᾶ τόν Πρωτοψάλτη τῆς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης, "Δομέστιχον ὀνομάζει τοῦτον ἡ συνήθεια, ἄνθρωπον ὀνομαστόν εἰς τά μουσικά καί κατά τήν συχνήν πρᾶξιν καί κατά τήν φυσικήν ἐπιτηδειότητα καί κατά τήν τεχνικήν μέθοδον". Αὐτός λοιπόν ἔμεινε παράλυτος ἀπό ἄγνωστη αἰτία, "ἀλλά μέ τήν ψυχράν δίαιταν καί μέ τάς ἄλλας ἐπιμελείας τῶν ἰατρῶν", περιορίσθηκε ἡ νόσος μόνον στόν ἀντίχειρα, τόν δείκτη καί τόν μέσο δάκτυλο τοῦ δεξιοῦ χεριοῦ. Ὅμως, "ἐλυπεῖτο κατά πολλά ἐκεῖνος, ἐπειδή δέν ἠδύνατο νά μεταχειρίζεται τήν τέχνην του καθώς καί πρότερον, τόσον εἰς τό γράψιμον δηλαδή, ὅσον καί εἰς τόν σχηματισμόν τῆς μουσικῆς χειρονομίας· διά τοῦτο καί ἀπηλπισμένος ἀπό κάθε τέχνην καί χειρουργικήν βοήθειαν καί ἰατρείαν, καταφεύγει ἀμέσως εἰς τήν θείαν βοήθειαν καί ζητεῖ ἐκεῖθεν τήν θεραπείαν του, πρέσβεις ἰσχυρούς πρός Χριστόν καί μεσίτας τούς Ἐκείνου θεράποντας προβαλλόμενος".
Ὁ Ἱερός Γρηγόριος ἔσπευσε τήν ἴδια νύκτα τῆς προσευχῆς, νά βοηθήσει τόν πάσχοντα· διότι τοῦ φάνηκε πῶς βρέθηκε στόν Ναό τῆς Ἁγίας Σοφίας καί "ὁ μέν Ἅγιος τάχα ἐφαίνετο, ὅτι ἔβαλεν τήν χεῖρα του ἐπάνω εἰς τήν κεφαλήν του καί τόν ἐχάϊδευε πατρικῶς καί φιλικῶς καί τοῦ ὡμιλοῦσε γλυκύτατα καί ἀρεστότατα λέγωντας, "γύρισαι εἰς τήν οἰκίαν σου, φίλε Πρωτοψάλτα, καί εἰς τό ἐξῆς ἔχεις νά γένης καλά".
Μετά τήν ἐμφάνιση αὐτή ὁ Πρωτοψάλτης ἔσπευσε στόν τάφο τοῦ Ἁγίου καί θεραπεύθηκε, ἀφοῦ προηγουμένως μετανοήσε "ἐξομολογούμενος τήν ἁμαρτίαν του καί τήν προπέτιαν τῆς γλώττης του, ὅπου ἔδειξε κατά τοῦ Ἁγίου· ὅτι, καθώς εἶπεν, εἶχε κινήση προτήτερα τήν γλῶσσαν του εἰς κάποιας φλυαρίας κατ' αὐτοῦ"!
Ἄλλη περίπτωσις ἀφορᾶ τήν θεραπεία ἰατροῦ, ὁ ὁποῖος "ἦτον κατάκοιτος πάμπολυν καιρόν, ἐπειδή ἐβασανίζετο ἀπό πολλά καί διάφορα πάθη· τόσον δέ ἐμακροχρόνησε κατάκοιτος, ὥστε ἔκαμε πληγάς καί εἰς τάς πληγάς του ἐγεννήθησαν πλῆθος σκωλήκων"! Ἡ νόσος αὐτή πρέπει νά ἦταν λοιμική, διότι εἶχε μεταδωθεῖ καί στήν οἰκογένειά του, "ὁ δέ οἶκος τοῦ ἰατροῦ δέν ἦτον ἰατρεῖον, ἀλλά μάλιστα νοσοκομεῖον"!
Ὁ Ἅγιος ἐμφανίσθηκε "κάτ' ὄναρ" στήν πάσχουσα κόρη τοῦ ἰατροῦ καί φάνηκε νά πλένει τά ἄκρα τοῦ πατέρα της μέ νερό τῆς λεκάνης τοῦ Ἁγιασμοῦ, τήν ὁποία ὁ ἴδιος χρησιμοποιοῦσε! Μετά ἀπό τήν ἐμφάνιση αὐτή ὁ ἰατρός ἀρχικά καί ἡ οἰκογένειά του στήν συνέχεια, θεραπεύθηκαν!
Σέ ἄλλη περίπτωση θεραπείας παραλύτου χειρός μιᾶς γυναικός, "εὐγενοῦς καί κοσμίας", ὁ Ἅγιος θεράπευσε προηγουμένως τήν ἀπιστία τῆς ἀσθενοῦς· διότι, "ὄχι μόνον δέν ἤθελε νά δώση καμμίαν πίστιν εἰς τά λεγόμενα, ὄχι μόνον τήν πρέπουσαν ὑπόληψιν δέν εἶχεν ἐξ' ἀρχῆς πρός αὐτόν, ἀλλά καί πολλά κακά καί βλάσφημα λόγια ἔλεγε κατ' αὐτοῦ"!
Στά θαύματα τοῦ ἁγ. Γρηγορίου πού ἀναφέρονται σέ θεραπείες περιλαμβάνονται: Ἡ ἀποκατάσταση τῆς "ξηρᾶς καί ἀγόνου ἀριστερᾶς χειρός κάποιας γυναικός, χήρας, γραίας καί πτωχῆς"· ἡ θεραπεία δύο μοναζουσῶν, τῶν ὁποίων, "ὡς ὀξύς ἰατρός θεραπεύει καί τά δύο πάθη· καί εἰς μέν τήν νέαν χαρίζει τήν εὐηκοϊαν, εἰς δέ τήν γηραιάν τήν ὁρατικήν ἕξιν καί ἐνέργειαν"· ἡ θεραπεία τῆς αἱμοροούσσης Ζωῆς καί τοῦ μοναχοῦ Ἐφραίμ ἀπό τήν Καστοριά (ὁ ὁποῖος εἶχε μολυνθεῖ ἀπό τραυματισμό καί εἶχε πάθει γάγγραινα!)· καί ἡ θεραπεία τοῦ Τσιμισκῆ τοῦ Βεροιαῖος καί τῆς οἰκογενείας του (ὁ ὁποῖος ἦταν πρώην μαθητής τοῦ Ἀκινδύνου καί πολέμιος τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά ἐπανῆλθε στήν εὐσέβεια καί ἔγινε μαθητής τοῦ Ἁγίου).
Ἡ ἀνεύρεση νεροῦ στήν Μονή Ἐσφιγμένου
Ἡ Μονή Ἐσφιγμένου, τῆς ὁποίας χρημάτισε Ἡγούμενος ὁ Ἅγιος, ἐστερεῖτο νεροῦ καί οἱ δυσκολίες τῶν μοναχῶν ἦταν μεγάλες. Αὐτό τό ζωτικό πρόβλημα ἔλυσε "μετά θάνατον" ὁ Ἅγιος μέ τόν ἀκόλουθο τρόπο:
Ἕνας πλούσιος Θεσσαλονικεύς ἑτοιμαζόταν νά ἀποδημήσει στά Ἱεροσόλυμα, ὅπως ἦταν διαδεδομένη συνήθεια στήν ἐποχή του. Σ' αὐτόν λοιπόν ἐμφανίσθηκε "κατ' ὄναρ" ὁ Ἅγιος καί τοῦ εἶπε, ὅτι "καλύτερον θά ἔκαμνες ἄν μετέβαινες εἰς Ἅγιον Ὄρος, εἰς τήν Μονήν Ἐσφιγμένου, καί ἐχρησιμοποιοῦσες τά ἔξοδα ὅπου θά ἔκαμνες διά τό ταξείδιον, διά τήν ἀνεύρεσιν ὕδατος, καθότι ἡ Μονή στερεῖται ποσίμου ὕδατος". Μάλιστα, ἔδωσε ἀκριβεῖς ὁδηγίες στόν ὑποψήφιο δωρητή. "Ὅταν φθάσης εἰς τήν Μονήν, ἀπό τήν κυρίαν εἴσοδον θά βαδίσης ἕως διακόσια βήματα κατ' εὐθείαν, κατόπιν θά στραφῆς ἀνατολικῶς καί θά παρατηρήσης τό μέρος καί ἕως ὅπλου βολήν καί θά εὕρης τό μέρος· νά προσέξης ὅμως νά μήν σκάψης πολύ βαθέως, διότι πιθανόν νά παρουσιασθῆ πολύ ὕδωρ ὡς λίμνης καί ἀντί νά ὠφελήσης θά βλάψης".
Πράγματι ἔγινε ἡ ἐκσκαφή καί βρέθηκε τόσο νερό, ὥστε νά ἔχει αὐτάρκεια πλέον ἡ Μονή· μάλιστα ἡ βρύση μέσα στόν περίβολο, ἀπ' ὅπου ὑδρεύονται οἱ μοναχοί καί οἱ προσκυνητές, ὀνομάζεται μέχρι σήμερα, "τοῦ ἁγ. Γρηγορίου"!
Μέρος Τρίτο
Διατί οἰκονομεῖ ὁ Θεός τά θαύματα τῶν Ἁγίων
Ὁ ἅγ. Φιλόθεος ὁμολογεῖ, ὅτι τά θαύματα πού ἀναφέρει, εἶναι "ὀλίγα ἀπό τό πλῆθος ὅπου ἔγιναν καί γίνονται καί ἔτι ἔχουσι νά γίνωνται" καί τά ἀναφέρει γιά νά δείξει "τό ὅλον ἀπό τό μέρος".
Τά θαύματα αὐτά, τά "τόσον μεγάλα καί πυκνά (τά ὁποῖα) ἡ Θεία Χάρις ὑπέρ φύσιν ἐνεργεῖ", δέν γίνονται "ὡς νομίζει", "διά κέρδος καί αὔξησιν ἐκείνου (τοῦ ἁγ. Παλαμᾶ δηλαδή), ἀλλά τό περισσότερον
· διά νά δείξη καί νά βεβαιώση (ὁ Θεός) τόν ὀρθόν λόγον τῆς εὐσεβείας, ὅπου ἐπολεμήθη μέν καί ἀκόμα σήμερον παρά ποτέ πολεμεῖται, ἀπό τάς κακάς καί πολυκεφάλους ταύτας αἱρέσεις,
· ἐστηρίχθη δέ ἀπό ἐκεῖνον (τόν Ἅγιον) καί ἀνεκηρύχθη πολλάκις καί εἰς τούς πλησίον καί εἰς τούς μακράν, καί εἰς τήν ξηράν καί εἰς τήν θάλασσαν, μέ τήν δύναμιν τοῦ ἐν αὐτῷ κατοικοῦντος θείου Πνεύματος, ὅθεν ἀποστολικῶς καί τούτου ὁ φθόγγος ἐξῆλθεν εἰς πᾶσαν τήν γῆν καί εἰς τά πέρατα τῆς οἰκουμένης τά ρήματα αὐτοῦ".
Τά θαύματα δηλαδή τοῦ ἁγ. Γρηγορίου (ὅπως καί ὅλων τῶν Ἁγίων), οἰκονομοῦνται ἀπό τόν Ἅγιο Θεό, σάν δείγματα καί πιστοποιήσεις τῆς ὀρθῆς Πίστεως καί τῆς καλῆς Ὁμολογίας τῶν συγκεκριμένων ἱερῶν προσώπων.
Τά θαύματα τοῦ Ἱεροῦ Γρηγορίου, ἀναγκάζουν τόν "ὑπ' αὐτοῦ θεραπευθέντα" μοναχό Ἐφραίμ νά ἀναφωνίσει: "Πιστεύω εἰς ἐκεῖνα ὅπου ἤκουσα τρανώτατα· τόν ἀνακηρύττω στύλον τῆς Ἐκκλησίας καί Διδάσκαλον τῆς εὐσεβείας καί πάσης ἁγιωσύνης καί ἀρετῆς κατοικητήριον· καί πρός τούτοις τόν ὁμολογῶ σημείων καί θαυμάτων θείων ἐργάτην καί ἀποστολικῆς δυνάμεως καί χάριτος πεπλουτισμένον".
"Ἐκ τούτου - τοῦ θαύματος τοῦ Ἱεροῦ Γρηγορίου - οἱ θεοφιλέστεροι καί πρώτοι τῆς Καστορίας, καί μάλιστα τό ἱερατικόν τάγμα, εἰς ἕν συνελθόντες καί σκεψάμενοι, ζωγραφίζουσιν ἱεράν εἰκόνα τοῦ Γρηγορίου καί πανύγηριν λαμπράν καί πάνδημον συγκροτοῦσιν, ἑορτάζοντες τήν ἡμέραν τῆς αὐτοῦ τελειώσεως· καί μετά ταῦτα καί Ναόν ἱερόν ἐπ' ὀνόματι αὐτοῦ, ὡς λαμπρῷ μαθητῇ τοῦ Χριστοῦ ἀνεγείρουσι, χωρίς νά καρτερέσουν Συνόδους μεγάλας καί κοινάς ψήφους, διά νά τόν ἀνακηρύξουν καί τόν κανονίσουν ὡς Ἄγιον - εἰς τά ὁποῖα ἀκολουθεῖ πολλάκις καί χρονοτριβή καί ἀμέλεια καί ἀργοπορία καί πολλά ἄλλα ἀνθρώπινα ἐμπόδια - ἀλλά καλῶς καί εὐσεβῶς εὐχαριστήθησαν καί ἠρκέσθησαν εἰς μόνην τήν ψῆφον καί ἀνακήρυξιν τοῦ Οὐρανοῦ καί εἰς τήν λαμπράν καί ἀναμφίβολον τῶν πραγμάτων ὄψιν καί πίστιν, ὅπου εἶναι τά θεῖα θαύματα".
Ἀκόμη, "ἐπειδή ἡξεύρει (ὁ Ἅγιος) πῶς ἡ ἁπανταχοῦ τῆς γῆς ἐξαπλωμένη Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ εἶναι Μία - τήν Ὁποίαν αὐτός ὅλην ἐξίσου ἐδιαφένδευσε καί τήν ψυχήν του, ἔτι ζῶν, κατά μίμησιν τοῦ Χριστοῦ, ὑπέρ Ἐκείνης ἔδωκε - διά τοῦτο καί ἐκεῖ εἰς τούς μακρυνούς τόπους γίνεται ὁμοίως εἰς τούς καλούντας αὐτόν καί σωτήρ καί ρύστης καί ἰατρός ἀνιάτων παθῶν. Καί μάρτυρες ἀληθέστατοι τοῦ λόγου Θετταλοί καί Σέρβοι καί ὅλοι ἐκεῖνοι ὅπου ἐρχόμενοι ἐκεῖθεν ἀπό τά μακρυνά γένη, διηγοῦνται τά τοῦ Μεγάλου θαύματα.
Καί τί χρεία νά λέγω πολλά; Τόσον καλά τόν ἠξεύρουσιν καί τόσον εἶναι πεπιεσμένοι ἀπό τά πράγματα - εἰς τήν μεγάλην παρρησίαν ὅπου ἔχει εἰς τόν Θεόν - ὥστε καί εἰκόνας του ζωγραφίζουσι καί πυκνά πανηγυρίζουσι τήν μνήμην αὐτοῦ (μέ πίστιν μεγάλην καί μέ θερμότατον πόθον τῆς ψυχῆς των) καί ναούς μετά προθυμίας κτίζουσιν εἰς τό ὄνομά του, ὡσάν εἰςἔνα ἀπό τούς Ἀποστόλους καί τούς Πατέρας· καί ὅλοι μετά πολλοῦ τοῦ θαύματος ἀνακηρύττουσι τόν Μέγαν τοῦτον, ὀνομάζοντές τον καί κήρυκα τῆς εὐσεβείας καί προστάτην τῆς Ἐκκλησίας καί διδάσκαλον καί φύλακα τῶν ὀρθῶν Ταύτης δογμάτων".
Προλεγόμενα
Τήν Β' Κυριακή τῶν Νηστειῶν τοῦ 2000 (13η/26η Μαρτίου), ἀπό αὐτό ἐδῶ τό βῆμα, κατά τήν διάρκεια ἐκδηλώσεως πρός τιμήν τοῦ ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, εἴχαμε τονίσει, ὅτι "ἕναν Ἅγιο, μόνον ἕνας ἄλλος Ἅγιος μπορεῖ νά τόν παρουσιάσει, διότι "οἱ Ἅγιοι ἀντιλαμβάνονται τούς Ἁγίους, ὅπως οἱ μαθηματικοί ἀντιλαμβάνονται τούς μαθηματικούς, οἱ ἰατροί τούς ἰατρούς, οἱ νομικοί τούς νομικούς, κ.λ.π." (Μητροπ. Ναυπάκτου Ἱεροθέου, "Τό τί καί τό πῶς τῆς Ὀρθοδόξου Θεολογίας", σελ. 10)· ὁ ἅγ. Ἀναθάσιος λ.χ. βιογραφεῖ τόν Μεγάλο Ἀντώνιο καί - στήν περίπτωσή μας - ὁ ἅγ. Φιλόθεος ὁ Κόκκινος, Πατριάρχης ΚΠόλεως, βιογραφεῖ τόν ἅγ. Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ" ("Διακονία", Ἐπετηρίδα Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γ.Ο.Χ. Μεσογαίας καί Λαυρεωτικῆς, τ. 2000, σελ. 15). Αὐτό εἶναι φυσικό, διότι οἱ Ἁγιοπνευματικές ἐμπειρίες τῶν Ἁγίων εἶναι κοινές καί οἱ ἁγιαστικές μέθοδοι ἴδιες, ἀνεξάρτητα ἀπό τήν ἐποχή.
Σήμερα - μέ τήν βοήθεια τοῦ Θεοῦ, τίς πρεσβείες τοῦ ἁγ. Παλαμᾶ καί τίς εὐχές σας, Σεβασμιώτατε, Σεβαστοί Πατέρες καί ἀγαπητοί τιμηταί τῆς μνήμης τοῦ Ἁγίου - θά ἐπιχειρήσουμε μία προσέγγιση τοῦ μεγάλου αὐτοῦ Πατέρα τῆς Ἐκκλησίας, τοῦ τέταρτου Ἱεράρχη καί Θεολόγου Της, τοῦ Θεολόγου τῆς β' μ.Χ. χιλιετίας, μέ τήν βοήθεια τοῦ ἁγιολογικοῦ ἔργου τοῦ μαθητή του ἁγ. Φιλοθέου τοῦ Κόκκινου, Πατριάρχη ΚΠόλεως.
Μέρος Πρῶτο
Σύντομος
Βίος τοῦ ἁγ. Γρηγορίου τοῦ ΠαλαμᾶὉ Ἱερός Παλαμᾶς γεννήθηκε στήν ΚΠολη τό 1296, ἀπό γονεῖς εὐγενεῖς· ὁ πατέρας του Κωνσταντῖνος ἦταν Συγκλητικός τοῦ Αὐτοκράτορα Ἀνδρονίκου Β' Παλαιολόγου (1282 - 1328), ἀλλά "πρωτίστως καί προηγουμένως" ἕνας ἐργάτης τῆς καρδιακῆς προσευχῆς μέσα στόν κόσμο. Ὁ Γρηγόριος ἦταν μόλις ἑπτά ἐτῶν ὅταν κοιμήθηκε ὁ πατέρας του καί τήν ἀνατροφή καί παιδεία του ἀνέλαβε ὁ ἴδιος ὁ Αὐτοκράτορας. Παρακολούθησε ἀνώτερες σπουδές Γραμματικῆς, Ρητορικῆς, Φυσικῆς καί Λογικῆς (μέ εἰδίκευση στόν Ἀριστοτέλη), ἀλλά ἀντί νά ἀκολουθήσει τό πολιτικό στάδιο καί νά διαπρέψει στόν στίβο τῶν κρατικῶν ὑποθέσεων, μόνασε σέ ἡλικία 20 ἐτῶν, μέ ὅλη του τήν οἰκογένεια.
Τήν Ἄνοιξη τοῦ 1317 ἔφθασε στό Ἅγιο Ὄρος καί ὑποτάχθηκε στόν ἀσκητή Νικόδημο, ἀπό τόν ὁποῖο διδάχθηκε τήν νοερή προσευχή. Ἀσκούμενος δέχθηκε τό δῶρο τῆς θεολογίας καί ἀξιώθηκε Ἁγιοπνευματικῶν καταστάσεων. Γιά ἕνα διάστημα ἡγουμένευσε στή Μονή Ἐσφιγμένου.
Ἀναδείχθηκε Πρόμαχος τῆς Ὀρθοδοξίας, ὅταν ὁ αἱρετικός Βαρλαάμ ὁ Καλαβρός, μέ τήν πολεμική του κατά τοῦ Ἡσυχασμοῦ, προσπάθησε νά νοθεύσει τήν Πίστη μέ Παπικές δοξασίες. Γιά τίς Ὀρθόδοξες θέσεις του διώχθηκε ἀπό ἀθεολόγιτους Πατριάρχες καί Ἐπισκόπους, "καταδικάσθηκε" ἀπό "Σύνοδο" καί φυλακίσθηκε (γιά τόν διώκτη του Πατριάρχη Ἰωλάννη ΙΔ' Καλέκα, 1334 - 1347, γράφει: "Πᾶς ὁ περί τοῦ δόγματος λόγος, σκήψίς ἐστιν, ἐξευρημένη πρός ἐπίκρυψιν τοῦ μισεῖν τούς τήν εἰρήνην ποθοῦντας"· Ἐπιστολή πρός Φιλόθεο, φ. 172 β). Ὅταν ἀναγνωρίσθηκε ἡ ὀρθοδοξία τῶν θέσεών του, ἀποκαταστάθηκε καί χειροτονήθηκε Ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης. Κατέλειπε σημαντικό θεολογικό συγγραφικό ἔργο, τό ὁποῖο τόν κατατάσει στήν χορεία τῶν Μεγάλων τῆς Ἐκκλησίας Ἱεραρχῶν καί Θεολόγων.
Κοιμήθηκε εἰρηνικά τό 1359, ἀφοῦ ἀξιώθηκε ἐμφανίσεως τοῦ Ἱεροῦ Χρυσοστόμου, ὁ ὁποῖος τόν κάλεσε "πρός αὐτόν, ὡς ὁμότροπον καί ἀγαπητόν καί συγκάτοικον". Ἡ ἁγιότητά του διακηρύχθηκε Συνοδικά ἐπί πατριαρχείας τοῦ μαθητή του ἁγ. Φιλοθέου τοῦ Κόκκινου (1354 - 55, 1364 - 1376), ἑννέα μόλις χρόνια μετά τήν ὁσιακή του κοίμηση. Τά Λείψανά του φυλάσσονται στόν πρός τιμή του Μητροπολιτικό Ναό τῆς Θεσσαλονίκης.
Τά ὑμνογραφικά τοῦ ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ
Ἡ πρώτη ἔκδοση τῆς Ἀκολουθίας τοῦ ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, ποίημα τοῦ ἁγ. Φιλοθέου Πατριάρχου ΚΠόλεως, ἔγινε στή Βιέννη τῆς Αὐστρίας, τό 1784, ἀπό τόν ὅσ. Ἀθανάσιο τόν Πάριο ("σχολαρχοῦντος ἐν Θεσσαλονίκῃ"), μέ δαπάνη τοῦ Θεσσαλονικέως Ἰωάννη Γούτα Καυτατζόγλου. Ἡ "τύποις" ἔκδοση τῆς Ἀκολουθίας βασίσθηκε σέ χειρόγραφο τῆς Μονῆς Ἐσφιγμένου (ὅπου - ὅπως εἶναι γνωστό - ἡγουμένευσε ὁ Ἱερός Γρηγόριος).
Ἡ δεύτερη ἔκδοση ἔγινε τό 1867 στήν Θεσσαλονίκη, "ἐκ τοῦ Τυπογραφείου τοῦ Βαγλαμαλῆ, προνοίᾳ τοῦ ἀοιδήμου Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης τότε κυροῦ Νεοφύτου τοῦ Βυζαντίου", ἀπό τόν Φίλιππο Μεγαβούλη. Στήν ἔκδοση αὐτή εἶχε συμπεριληφθεῖ καί ἡ Ἀκολουθία τοῦ ἁγ. Ἀποστόλου Φιλίππου, ὁ ὁποῖος συνεορτάζεται μέ τόν ἅγ. Παλαμᾶ, τήν 14η Νοεμβρίου.
Τρίτη ἔκδοση τῆς Ἀκολουθίας ἔγινε τό 1932, ἀπό τόν Σύγκελλο Παρθένιο Κάρδαρη (ἐφημέριο τοῦ Ἱ. Ν. Ἁγίων Κωνσταντίνου καί Ἑλένης), Ζακύνθιο στήν καταγωγή. "Ὁ σκοπός τῆς ἐκδόσεως - ἔγραψε στό Ἀντί Προλόγου Σημειώμά του - εἶναι διπλοῦς· εἷς μέν νά συμπληρωθῆ ἕν κενόν, καθ' ὅτι εἰς τήν ἡμέραν τῆς κοιμήσεώς του δέν ἑορτάζεται καί ἡ Ἀκολουθία τῆς Β' Κυριακῆς τῶν Νηστειῶν εἶναι ἐλλιπής· ἕτερος δέ, ὅπως φανῶ ἀρωγός εἰς τό ταμεῖον τῶν πτωχῶν τῆς ἐνορίας μου, εἰς τήν πραγματικήν μου οἰκογένειαν, ἡ ὁποία μέ ἔχει ἀπό τήν 9ην Ἀπριλίου 1905 τακτικόν ἐφημέριόν της".
Στήν ἔκδοση τοῦ 1932 περιλαμβάνονται:
· "Βίος καί Πολιτεία τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρός ἡμῶν Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, Ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, τοῦ θαυματουργοῦ" (τοῦ Οἰκονόμου Κ. Βλάμου, ὅπως δημοσιεύθηκε στό Περιοδικό τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης "Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς")·
· "Ἀκολουθία Παρακλητική ψαλλομένη εἰς τόν ἐν Ἱεράρχαις θεῖον Γρηγόριον, τόν τῆς Θεσσαλονίκης Ἀρχιποίμενα, τόν Θαυματουργόν, ἐν τῇ μνήμῃ αὐτοῦ, γινομένης λιτανείας περί τόν θεῖον Ναόν μετά τοῦ Ἱεροῦ αὐτοῦ Λειψάνου" (τοῦ ἔργου αὐτοῦ δέν σώζεται ὁ ποιητής)·
· "Ἀκολουθία τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρός ἡμῶν Γρηγορίου, Ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης τοῦ καί Παλαμᾶ, τοῦ Θαυματουργοῦ" (οἱ δύο Κανόνες τοῦ Ἁγίου εἶναι ποιήματα τοῦ ἁγ. Φιλοθέου ΚΠόλεως)·
· "Ἑτέρα Παρακλητική Ἀκολουθία κατά πάσαν χρείαν, ψαλλομένη εἰς τόν αὐτόν ἅγ. Γρηγόριον Θεσσαλονίκης, τόν Θαυματουργόν" ("μετ' εὐλαβείας ποίημα Μανασσῆ Μοναχοῦ")·
· "Δεκάλογος τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρός ἡμῶν Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, τῆς κατά Χριστόν νομοθεσίας, ἤτοι τῆς Νέας Διαθήκης"·
· "Ὁμολογία τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως τοῦ αὐτοῦ θείου ἡμῶν Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ"·
· "Εὐχή εἰς τήν Ὑπεραγίαν Θεοτόκον, ἧν ὡς λέγουσι τινές ηὔχετο ὁ Μέγας τῆς Θεσσαλονίκης Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς"·
· "Διάφορα Θαύματα μετά τήν μακαρίαν κοίμησιν τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρός ἡμῶν Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ"· καί
· "Κανόνα Παρακλητικόν εἰς τόν ἅγ. Δημήτριον, ἐνώπιον τῆς ἁγίας εἰκόνος, ὅταν εἰς τό μέσον τοῦ Ναοῦ μεταφερομένη ἱδρύεται" (ποίημα ἀνωνύμου).
Μέρος Δεύτερο
Θαύματα τοῦ ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ
Ὁ ἅγ. Φιλόθεος μνημονεύει 16 θαύματα τοῦ Ἱεροῦ Γρηγορίου· ἐπειδή ὅλα ἀναφέρονται στό διάστημα ἀμέσως μετά τήν κοίμησή του, μᾶλλον πρόκειται γιά τά θαύματα τά ὁποῖα περιλαμβάνονταν στήν "ἀκριβῆ περί τοῦ Ἁγίου Ἔκθεσιν", τήν ὁποία εἶχε ζητήσει ὁ ἅγ. Κάλλιστος Πατριάρχης ΚΠόλεως (1355 - 1363). Ἡ ἔκθεση συντάχθηκε στή Θεσσαλονίκη, μετά ἀπό κοινή σύσκεψη ἐκκλησιαστικῶν καί πολιτειακῶν παραγόντων, στήν ὁποία προήδρευσε ἡ Βασιλομήτωρ Ἄννα τῆς Σαβοϊας.
Πάρεδρος μιᾶς οὐρανίας Συνόδου!
"Ἕνα θαῦμα τοῦ Μεγάλου τούτου θέλω διηγηθῶ - γράφει ὁ ἅγ. Φιλόθεος - διά νά τό βάλω ὡσάν μίαν χρυσῆν κορωνίδα". Ἕνας ἀπό τούς μοναχούς τῆς Μεγίστης Λαύρας, ἔγκλειστος σέ ὅλη του τήν ζωή, "ἔξω ἀπό ἕνα ἤ δύο, εἰς ὅλους τούς ἄλλους πάντοτε σχεδόν ὤντας ἀθεώρητος", ζητοῦσε στήν προσευχή του νά τοῦ ἀποκαλύψει ὁ Θεός "περί τοῦ θείου Γρηγορίου, εἰς ποίαν κατάστασιν εὑρίσκεται ἐν οὐρανοῖς καί μέ ποίους ἀπό τούς θεράποντάς Του τόν ἐσυναρίθμησεν". Φάνηκε τότε στόν μοναχό, ὅτι βρέθηκε στή Μεγάλη Ἐκκλησία τῆς Ἁγίας Σοφίας ΚΠόλεως (ἐνῶ δέν εἶχε πάει ποτέ στή Βασιλεύουσσα, οὔτε εἶχε ἐπισκεφθεῖ τόν Ναό), κατά τήν διάρκεια συγκλήσεως "Συνόδου Ἁγίων Πατέρων· καί οἱ Πατέρες ἦσαν ὁ Μέγας Ἀθανάσιος, ὁ Οὐρανοφάντωρ Βασίλειος, ὁ Θεολόγος Γρηγόριος, Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὁ Νύσσης Γρηγόριος, ὁ Ἀλεξανδρείας Κύριλλος καί ἀντάμα μέ αὐτούς καί ὅλη ἡ λοιπή τῶν Θεολόγων ἁγία πληθύς".
Στόν ἔγκλειστο μοναχό φάνηκε, ὅτι παρακολουθοῦσε τίς συζητήσεις. Ἄκουσε τότε τούς παριστάμενες Πατέρες νά λέγουν, ὅτι δέν μποροῦν νά βγάλουν ἀπόφασι, "ἄν δέν εἶναι παρών εἰς τήν Σύνοδον καί τήν ἀπόφασιν αὐτῆς καί Γρηγόριος ὁ τῆς Θεσσαλονίκης Πρόεδρος". Ἔστειλαν τότε ἕνα Διάκονο γιά νά τόν καλέσει, ἐκεῖνος ὅμως ἐπιστρέφοντας τούς εἶπε, ὅτι "εἶναι ἀδύνατον νά πλησιάσει τινάς εἰς αὐτόν, διότι στέκει κοντά εἰς τόν Βασιλικόν Θρόνον καί λαλεῖ μόνος μέ μόνον τόν Βασιλέα"! Οἱ Πατέρες τῆς Συνόδου ἔστειλαν τότε τόν Διάκονο γιά δεύτερη φορά καί τοῦ εἶπαν νά περιμένει τό τέλος τῆς συνομιλίας καί μετά νά τοῦ μεταφέρει "τό ἀπό τῆς Συνόδου κάλεσμα".
Ὅταν ὁ μοναχός εἶδε τόν θεῖο Γρηγόριο νά ἔρχεται στή Σύνοδο, οἱ Πατέρες "ἐπροσηκώθηκαν ὅλοι καί τόν ὑπεδέχθησαν φιλοφρόνως καί μέ χαράν... καί τόν ἐκάθισαν ἀνάμεσα εἰς τούς κορυφαίους καί ἱσοτίμους Ἁγίους Τρεῖς Ἱεράρχας καί Θεολόγους, μεταξύ δηλαδή Βασιλείου καί Γρηγορίου καί Χρυσοστόμου, ὡς ἰσότιμον μέ αὐτούς"!
Τό θαῦμα αὐτό ἐπιφραγίζει τήν συνείδηση τῆς Ἐκκλησίας, ὅτι ὁ Ἱερός Γρηγόριος εἶναι ὁ Τέταρτος Ἱεράρχης καί Θεολόγος Της, συνείδηση ἡ ὁποία ἐκφράζεται τόσο στήν ὑμνογραφία ("τῶν Θεολόγων τῶν Τριῶν σύμπουν τε καί συνωδόν", τόν ἀποκαλεῖ ὁ ἅγ. Φιλόθεος στήν Ἀκολουθία του), ὅσο καί στήν ἁγιογραφία (στήν κόγχη τῆς τράπεζας τῆς Μονῆς Μεγίστης Λαύρας καί στά Βημόθυρα τοῦ Καθολικοῦ τῆς Μονῆς Βλατάδων Θεσσαλονίκης, εἰκονίζεται μαζί μέ τούς ἄλλους Τρεῖς Ἱεράρχες· καί στό θόλο τοῦ Παρεκκλησίου τῆς ἴδιας Μονῆς Βλατάδων, μαζί μέ τούς ἄλλους Τρεῖς Θεολόγους - Ἰωάννη τόν Εὐαγγελιστή, Γρηγόριο τόν Θεολόγο καί Συμεών τόν Νέο Θεολόγο).
Ἡ θεραπεία τοῦ Θεσσαλονικέως Ἱερομονάχου
Ὁ ἅγ. Φιλόθεος θέτει πρῶτο στά "μετά θάνατον" θαύματα τοῦ Ἱεροῦ Παλαμᾶ, τήν θεραπεία ἑνός Ἱερομονάχου Μονῆς τῆς Θεσσαλονίκης, ὁ ὁποῖος ἔπασχε ἀπό δεινή κεφαλαλγία. Τό πρόβλημα στή σύγχρονη ἰατρική γλῶσσα ἦταν νευρολογικό ἤ ὀγκολογικό· διότι, ὁ πόνος ἦταν ὀξύς καί ἐνῶ στήν ἀρχή τῆς νόσου (ἡ ὁποία κράτησε ἑπτά χρόνια!), ἐμφανιζόταν 2 ἤ 3 φορές τόν μῆνα, στήν πορεία ἔγινε καθημερινός καί ἔκανε τόν πάσχοντα "νά φαίνεται εἰς τούς ἄλλους ἔξω φρενῶν καί ἀναίσθητος, ἀπό τάς ἀλλοκότους βοάς καί φωνάς".
Ἀπελπισμένος ὁ ἀσθενής ἀπό τήν πορεία τῆς ἀσθενείας του, ἄρχισε νά σκέπτεται τόν θάνατο καί νά προετοιμάζεται "διά τήν ἔξοδον, ὡσάν ὅπου ἦταν ἐπάνω εἰς τήν κεφαλήν του". Ἐπειδή ὅμως εἶχε γνωρίσει τόν ἅγ. Γρηγόριο, "ἐταλάνιζε τόν ἑαυτόν του, διότι δέν ἔλαχε παρών, ὅταν πρός τόν Θεόν ἐξεδήμει ὁ μακάριος". "Διατί βέβαια - ἔλεγε στόν ἑαυτό του - ἄν ἤθελα εὑρεθῶ τότε παρών, νά ἀκούσω τά τελευταῖα του θεῖα λόγια καί νά λάβω τάς ἱεράς του εὐχάς, ἤθελα τάς ἔχω τώρα ἕνα ἱσχυρότατον φυλακτήριον καί ὅπλον σωτηρίας".
Αὐτή ἡ πίστις τοῦ ἀσθενούς Ἱερομονάχου, προκάλεσε τήν ἐπέμβαση τοῦ θαυματουργοῦ χάριτος τοῦ Ἱεροῦ Παλαμᾶ. Βρέθηκε "ἐν ὁράματι" στό Ναό τοῦ ἁγ. Δημητρίου, σέ ὥρα Θείας Λειτουργίας, μέ ἱερουργό τόν θεῖο Γρηγόριο· γονάτισε λοιπόν καί ζήτησε τήν εὐλογία του· καί ὅταν ὁ Ἅγιος ἄγγιξε μέ τό χέρι του τό μέτωπό του καί τόν σταύρωσε, αἰσθάνθηκε "πῶς ἔρρευσε παραδόξως κάποιον ἔλαιον" καί τοῦ ἔχρισε τό πρόσωπο! Ὅταν ὁ ἀσθενής συνῆλθε ἀπό τό ὅραμα, βρέθηκε θεραπευμένος!
Θεραπείες ὀξέων καταστάσεων καί χρονίων νοσημάτων
Δύο θαύματα τοῦ ἁγ. Γρηγορίου ἀναφέρονται σέ θεραπεία ἀσθενειῶν τοῦ γαστρεντερικοῦ συστήματος.
Στήν πρώτη περίπτωση, "ἄλλος Θεσσαλονικεύς, ἄνθρωπος ὀνομαστός καί εὐγενής τῆς Πόλεως, ἐκυριεύετο ἀπό χρονικόν πάθος τό ὁποῖον ὀνομάζουσιν οἱ ἰατροί κωλικόν, ἐπειδή οἱ φυσικοί πόροι τοῦ ἀνθρώπου ἐφράχθησαν μονομιᾶς καί κατ' οὐδένα τρόπον δέν ἄφηναν τά περιτώματα τῆς κοιλίας νά ἐξέλθουν". Ὅταν κατά τήν ἕκτη ἡμέρα ὁ ἀσθενής ἔφθασε στόν θάνατο, ἄκουσε τούς συγγενεῖς καί τούς φίλους πού ἦσαν κοντά του νά συζητοῦν μεταξύ τους τά θαύματα τοῦ Ἱεροῦ Γρηγορίου καί γεννήθηκε μέσα του ἡ ἐλπίδα τῆς ἀπαλλαγῆς ἀπό τήν νόσο. Ἄρχισε τότε, "μέ λόγια ἐλεεινά καί δάκρυα νά παρακαλῆ τόν Ἅγιον νά τόν ἐλεήση λέγοντας, "δύνασαι, δοῦλε τοῦ Θεοῦ, ὡς Χριστοῦ μιμητής ἀκριβέστατος, ἄν καί εἰς τόν τάφον σου δέν ἠμπορῶ νά ἔλθω καί ἐγώ καθώς οἱ ἄλλοι - μέ τό νά ἐμποδίζωμαι ἀπό τό πάθος μου καί ἀπό τήν ὥραν, ὅπου εἶναι παράκαιρος - ὅμως δύνασαι, λέγω, νά μέ θεραπεύσης καί νά μέ λυτρώσης ἀπό τήν πικράν τούτην ἀνάγκην καί τόν ἐλπιζόμενον θάνατον".
Προσευχόμενος ἀποκοιμήθηκε ὁ ἀσθενής νά βλέπει "κατ' ὄναρ τόν μέγαν Γρηγόριον, ἐν σχήματι Ἱερομονάχου" νά τόν εὐλογεῖ καί νά θέτει στό λεγόμενο ἱερόν ὀστοῦν ἕνα σταυρό ἀπό κερί. Ἀμέσως αἰσθάνθηκε τόν πόνο τοῦ κωλικοῦ νά ὑποχωρεῖ καί τήν λειτουργία τοῦ συστήματος νά ἀποκαθίσταται.
Στή δεύτερη περίπτωση, "κάποιος ἄνθρωπος ἀπό ἐκείνους ὅπου ὑφαίνουσι τά βασιλικά ἐνδύματα (τά ὁποῖα ἀλουργίδας καί πορφυρᾶς χλαμίδας ὀνομάζουσι), ἔπασχεν ἀπό καιρόν ἀπό ἔμφραξιν τῆς κοιλίας του". Χρησιμοποιῶντας λοιπόν ἕνα φάρμακο τῆς ἐποχῆς, τό ὁποῖο τοῦ ἔδωσε ἕνας τῶν βασιλικῶν ἰατρῶν, ἔφθασε στήν ἀκριβῶς ἀντίθετη κατάσταση τῆς δυσεντερείας. "Χάνωντας, λοιπόν, κάθε ἐλπίδα ἀπό τάς μηχανάς τοῦ ἰατροῦ, καταφεύγει πρός τόν Θεόν καί τόν Ἐκείνου μέγαν θεράποντα, "ἠξεύρω σε - λέγοντας - ἠξεύρω σε, ἄνθρωπε τοῦ Θεοῦ, καί ζῶντα ἐπάνω εἰς τήν γῆν καί τώρα εἰς τούς οὐρανούς μεταστάντα, ὅτι πολλά καί μεγάλα δύνασαι· λοιπόν γενοῦ καί τήν ὥραν ταύτην εἰς ἐμέ βοηθός καί ἐξάρπασόν με ἀπό τόν ἐπικείμενον τοῦτον θάνατον, μέ τήν κραταιάν μεσιτείαν σου".
Φάνηκε τότε στόν ὕπνο του ὁ διακονητής μοναχός τοῦ ἁγ. Γρηγορίου νά τοῦ λέγει, πῶς πρέπει νά ἐπισκεφθεῖ τήν κατοικία τοῦ Ἀρχιερέως καί νά βάλει πάνω στά νεφρά του τό ὠμοφόριό του, γιά νά θεραπευθεῖ. "Ἐφαίνετο, λοιπόν, τοῦ ἀρρώστου, ἐκεῖ ὅπου ἐκοιμᾶτο, πῶς ἐπῆγεν εἰς τόν οἶκον τοῦ Ἀρχιερέως καί ἐζήτει ἐκεῖνο τό ἱερόν ἄμφιον, καθώς τόν ἐπρόσταξεν ὁ φανείς, ἀλλά δέν ἠμπόρεσε νά εὕρη τό ζητούμενον· ὁ δέ μοναχός ἐφάνη πῶς τόν ἐπῆρεν ἀπό τό χέρι καί τόν ἐπῆγεν, ὄχι εἰς τόν οἶκον τοῦ Ἀρχιερέως, ἀλλά εἰς τόν τάφον τοῦ Ἁγίου".
Ὅταν ξύπνησε ὁ ἀσθενής κατάλαβε τήν σημασία τοῦ "κατ' ὄναρ" μηνύματος, ἐπισκέφθηκε τόν χαριτόβρυτο τάφο τοῦ Ἁγίου (στό Ναό τῆς Ἁγίας Σοφίας) καί ἀφοῦ ἀκούμπησε τά νεφρά του στήν ἐπιτάφια πλάκα, θεραπεύθηκε!
Ἄλλα θαύματα τοῦ ἁγ. Γρηγορίου ἀναφέρονται σέ θεραπείες παραλυτικῶν.
Μία περίπτωσις ἀφορᾶ τόν Πρωτοψάλτη τῆς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης, "Δομέστιχον ὀνομάζει τοῦτον ἡ συνήθεια, ἄνθρωπον ὀνομαστόν εἰς τά μουσικά καί κατά τήν συχνήν πρᾶξιν καί κατά τήν φυσικήν ἐπιτηδειότητα καί κατά τήν τεχνικήν μέθοδον". Αὐτός λοιπόν ἔμεινε παράλυτος ἀπό ἄγνωστη αἰτία, "ἀλλά μέ τήν ψυχράν δίαιταν καί μέ τάς ἄλλας ἐπιμελείας τῶν ἰατρῶν", περιορίσθηκε ἡ νόσος μόνον στόν ἀντίχειρα, τόν δείκτη καί τόν μέσο δάκτυλο τοῦ δεξιοῦ χεριοῦ. Ὅμως, "ἐλυπεῖτο κατά πολλά ἐκεῖνος, ἐπειδή δέν ἠδύνατο νά μεταχειρίζεται τήν τέχνην του καθώς καί πρότερον, τόσον εἰς τό γράψιμον δηλαδή, ὅσον καί εἰς τόν σχηματισμόν τῆς μουσικῆς χειρονομίας· διά τοῦτο καί ἀπηλπισμένος ἀπό κάθε τέχνην καί χειρουργικήν βοήθειαν καί ἰατρείαν, καταφεύγει ἀμέσως εἰς τήν θείαν βοήθειαν καί ζητεῖ ἐκεῖθεν τήν θεραπείαν του, πρέσβεις ἰσχυρούς πρός Χριστόν καί μεσίτας τούς Ἐκείνου θεράποντας προβαλλόμενος".
Ὁ Ἱερός Γρηγόριος ἔσπευσε τήν ἴδια νύκτα τῆς προσευχῆς, νά βοηθήσει τόν πάσχοντα· διότι τοῦ φάνηκε πῶς βρέθηκε στόν Ναό τῆς Ἁγίας Σοφίας καί "ὁ μέν Ἅγιος τάχα ἐφαίνετο, ὅτι ἔβαλεν τήν χεῖρα του ἐπάνω εἰς τήν κεφαλήν του καί τόν ἐχάϊδευε πατρικῶς καί φιλικῶς καί τοῦ ὡμιλοῦσε γλυκύτατα καί ἀρεστότατα λέγωντας, "γύρισαι εἰς τήν οἰκίαν σου, φίλε Πρωτοψάλτα, καί εἰς τό ἐξῆς ἔχεις νά γένης καλά".
Μετά τήν ἐμφάνιση αὐτή ὁ Πρωτοψάλτης ἔσπευσε στόν τάφο τοῦ Ἁγίου καί θεραπεύθηκε, ἀφοῦ προηγουμένως μετανοήσε "ἐξομολογούμενος τήν ἁμαρτίαν του καί τήν προπέτιαν τῆς γλώττης του, ὅπου ἔδειξε κατά τοῦ Ἁγίου· ὅτι, καθώς εἶπεν, εἶχε κινήση προτήτερα τήν γλῶσσαν του εἰς κάποιας φλυαρίας κατ' αὐτοῦ"!
Ἄλλη περίπτωσις ἀφορᾶ τήν θεραπεία ἰατροῦ, ὁ ὁποῖος "ἦτον κατάκοιτος πάμπολυν καιρόν, ἐπειδή ἐβασανίζετο ἀπό πολλά καί διάφορα πάθη· τόσον δέ ἐμακροχρόνησε κατάκοιτος, ὥστε ἔκαμε πληγάς καί εἰς τάς πληγάς του ἐγεννήθησαν πλῆθος σκωλήκων"! Ἡ νόσος αὐτή πρέπει νά ἦταν λοιμική, διότι εἶχε μεταδωθεῖ καί στήν οἰκογένειά του, "ὁ δέ οἶκος τοῦ ἰατροῦ δέν ἦτον ἰατρεῖον, ἀλλά μάλιστα νοσοκομεῖον"!
Ὁ Ἅγιος ἐμφανίσθηκε "κάτ' ὄναρ" στήν πάσχουσα κόρη τοῦ ἰατροῦ καί φάνηκε νά πλένει τά ἄκρα τοῦ πατέρα της μέ νερό τῆς λεκάνης τοῦ Ἁγιασμοῦ, τήν ὁποία ὁ ἴδιος χρησιμοποιοῦσε! Μετά ἀπό τήν ἐμφάνιση αὐτή ὁ ἰατρός ἀρχικά καί ἡ οἰκογένειά του στήν συνέχεια, θεραπεύθηκαν!
Σέ ἄλλη περίπτωση θεραπείας παραλύτου χειρός μιᾶς γυναικός, "εὐγενοῦς καί κοσμίας", ὁ Ἅγιος θεράπευσε προηγουμένως τήν ἀπιστία τῆς ἀσθενοῦς· διότι, "ὄχι μόνον δέν ἤθελε νά δώση καμμίαν πίστιν εἰς τά λεγόμενα, ὄχι μόνον τήν πρέπουσαν ὑπόληψιν δέν εἶχεν ἐξ' ἀρχῆς πρός αὐτόν, ἀλλά καί πολλά κακά καί βλάσφημα λόγια ἔλεγε κατ' αὐτοῦ"!
Στά θαύματα τοῦ ἁγ. Γρηγορίου πού ἀναφέρονται σέ θεραπείες περιλαμβάνονται: Ἡ ἀποκατάσταση τῆς "ξηρᾶς καί ἀγόνου ἀριστερᾶς χειρός κάποιας γυναικός, χήρας, γραίας καί πτωχῆς"· ἡ θεραπεία δύο μοναζουσῶν, τῶν ὁποίων, "ὡς ὀξύς ἰατρός θεραπεύει καί τά δύο πάθη· καί εἰς μέν τήν νέαν χαρίζει τήν εὐηκοϊαν, εἰς δέ τήν γηραιάν τήν ὁρατικήν ἕξιν καί ἐνέργειαν"· ἡ θεραπεία τῆς αἱμοροούσσης Ζωῆς καί τοῦ μοναχοῦ Ἐφραίμ ἀπό τήν Καστοριά (ὁ ὁποῖος εἶχε μολυνθεῖ ἀπό τραυματισμό καί εἶχε πάθει γάγγραινα!)· καί ἡ θεραπεία τοῦ Τσιμισκῆ τοῦ Βεροιαῖος καί τῆς οἰκογενείας του (ὁ ὁποῖος ἦταν πρώην μαθητής τοῦ Ἀκινδύνου καί πολέμιος τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά ἐπανῆλθε στήν εὐσέβεια καί ἔγινε μαθητής τοῦ Ἁγίου).
Ἡ ἀνεύρεση νεροῦ στήν Μονή Ἐσφιγμένου
Ἡ Μονή Ἐσφιγμένου, τῆς ὁποίας χρημάτισε Ἡγούμενος ὁ Ἅγιος, ἐστερεῖτο νεροῦ καί οἱ δυσκολίες τῶν μοναχῶν ἦταν μεγάλες. Αὐτό τό ζωτικό πρόβλημα ἔλυσε "μετά θάνατον" ὁ Ἅγιος μέ τόν ἀκόλουθο τρόπο:
Ἕνας πλούσιος Θεσσαλονικεύς ἑτοιμαζόταν νά ἀποδημήσει στά Ἱεροσόλυμα, ὅπως ἦταν διαδεδομένη συνήθεια στήν ἐποχή του. Σ' αὐτόν λοιπόν ἐμφανίσθηκε "κατ' ὄναρ" ὁ Ἅγιος καί τοῦ εἶπε, ὅτι "καλύτερον θά ἔκαμνες ἄν μετέβαινες εἰς Ἅγιον Ὄρος, εἰς τήν Μονήν Ἐσφιγμένου, καί ἐχρησιμοποιοῦσες τά ἔξοδα ὅπου θά ἔκαμνες διά τό ταξείδιον, διά τήν ἀνεύρεσιν ὕδατος, καθότι ἡ Μονή στερεῖται ποσίμου ὕδατος". Μάλιστα, ἔδωσε ἀκριβεῖς ὁδηγίες στόν ὑποψήφιο δωρητή. "Ὅταν φθάσης εἰς τήν Μονήν, ἀπό τήν κυρίαν εἴσοδον θά βαδίσης ἕως διακόσια βήματα κατ' εὐθείαν, κατόπιν θά στραφῆς ἀνατολικῶς καί θά παρατηρήσης τό μέρος καί ἕως ὅπλου βολήν καί θά εὕρης τό μέρος· νά προσέξης ὅμως νά μήν σκάψης πολύ βαθέως, διότι πιθανόν νά παρουσιασθῆ πολύ ὕδωρ ὡς λίμνης καί ἀντί νά ὠφελήσης θά βλάψης".
Πράγματι ἔγινε ἡ ἐκσκαφή καί βρέθηκε τόσο νερό, ὥστε νά ἔχει αὐτάρκεια πλέον ἡ Μονή· μάλιστα ἡ βρύση μέσα στόν περίβολο, ἀπ' ὅπου ὑδρεύονται οἱ μοναχοί καί οἱ προσκυνητές, ὀνομάζεται μέχρι σήμερα, "τοῦ ἁγ. Γρηγορίου"!
Μέρος Τρίτο
Διατί οἰκονομεῖ ὁ Θεός τά θαύματα τῶν Ἁγίων
Ὁ ἅγ. Φιλόθεος ὁμολογεῖ, ὅτι τά θαύματα πού ἀναφέρει, εἶναι "ὀλίγα ἀπό τό πλῆθος ὅπου ἔγιναν καί γίνονται καί ἔτι ἔχουσι νά γίνωνται" καί τά ἀναφέρει γιά νά δείξει "τό ὅλον ἀπό τό μέρος".
Τά θαύματα αὐτά, τά "τόσον μεγάλα καί πυκνά (τά ὁποῖα) ἡ Θεία Χάρις ὑπέρ φύσιν ἐνεργεῖ", δέν γίνονται "ὡς νομίζει", "διά κέρδος καί αὔξησιν ἐκείνου (τοῦ ἁγ. Παλαμᾶ δηλαδή), ἀλλά τό περισσότερον
· διά νά δείξη καί νά βεβαιώση (ὁ Θεός) τόν ὀρθόν λόγον τῆς εὐσεβείας, ὅπου ἐπολεμήθη μέν καί ἀκόμα σήμερον παρά ποτέ πολεμεῖται, ἀπό τάς κακάς καί πολυκεφάλους ταύτας αἱρέσεις,
· ἐστηρίχθη δέ ἀπό ἐκεῖνον (τόν Ἅγιον) καί ἀνεκηρύχθη πολλάκις καί εἰς τούς πλησίον καί εἰς τούς μακράν, καί εἰς τήν ξηράν καί εἰς τήν θάλασσαν, μέ τήν δύναμιν τοῦ ἐν αὐτῷ κατοικοῦντος θείου Πνεύματος, ὅθεν ἀποστολικῶς καί τούτου ὁ φθόγγος ἐξῆλθεν εἰς πᾶσαν τήν γῆν καί εἰς τά πέρατα τῆς οἰκουμένης τά ρήματα αὐτοῦ".
Τά θαύματα δηλαδή τοῦ ἁγ. Γρηγορίου (ὅπως καί ὅλων τῶν Ἁγίων), οἰκονομοῦνται ἀπό τόν Ἅγιο Θεό, σάν δείγματα καί πιστοποιήσεις τῆς ὀρθῆς Πίστεως καί τῆς καλῆς Ὁμολογίας τῶν συγκεκριμένων ἱερῶν προσώπων.
Τά θαύματα τοῦ Ἱεροῦ Γρηγορίου, ἀναγκάζουν τόν "ὑπ' αὐτοῦ θεραπευθέντα" μοναχό Ἐφραίμ νά ἀναφωνίσει: "Πιστεύω εἰς ἐκεῖνα ὅπου ἤκουσα τρανώτατα· τόν ἀνακηρύττω στύλον τῆς Ἐκκλησίας καί Διδάσκαλον τῆς εὐσεβείας καί πάσης ἁγιωσύνης καί ἀρετῆς κατοικητήριον· καί πρός τούτοις τόν ὁμολογῶ σημείων καί θαυμάτων θείων ἐργάτην καί ἀποστολικῆς δυνάμεως καί χάριτος πεπλουτισμένον".
"Ἐκ τούτου - τοῦ θαύματος τοῦ Ἱεροῦ Γρηγορίου - οἱ θεοφιλέστεροι καί πρώτοι τῆς Καστορίας, καί μάλιστα τό ἱερατικόν τάγμα, εἰς ἕν συνελθόντες καί σκεψάμενοι, ζωγραφίζουσιν ἱεράν εἰκόνα τοῦ Γρηγορίου καί πανύγηριν λαμπράν καί πάνδημον συγκροτοῦσιν, ἑορτάζοντες τήν ἡμέραν τῆς αὐτοῦ τελειώσεως· καί μετά ταῦτα καί Ναόν ἱερόν ἐπ' ὀνόματι αὐτοῦ, ὡς λαμπρῷ μαθητῇ τοῦ Χριστοῦ ἀνεγείρουσι, χωρίς νά καρτερέσουν Συνόδους μεγάλας καί κοινάς ψήφους, διά νά τόν ἀνακηρύξουν καί τόν κανονίσουν ὡς Ἄγιον - εἰς τά ὁποῖα ἀκολουθεῖ πολλάκις καί χρονοτριβή καί ἀμέλεια καί ἀργοπορία καί πολλά ἄλλα ἀνθρώπινα ἐμπόδια - ἀλλά καλῶς καί εὐσεβῶς εὐχαριστήθησαν καί ἠρκέσθησαν εἰς μόνην τήν ψῆφον καί ἀνακήρυξιν τοῦ Οὐρανοῦ καί εἰς τήν λαμπράν καί ἀναμφίβολον τῶν πραγμάτων ὄψιν καί πίστιν, ὅπου εἶναι τά θεῖα θαύματα".
Ἀκόμη, "ἐπειδή ἡξεύρει (ὁ Ἅγιος) πῶς ἡ ἁπανταχοῦ τῆς γῆς ἐξαπλωμένη Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ εἶναι Μία - τήν Ὁποίαν αὐτός ὅλην ἐξίσου ἐδιαφένδευσε καί τήν ψυχήν του, ἔτι ζῶν, κατά μίμησιν τοῦ Χριστοῦ, ὑπέρ Ἐκείνης ἔδωκε - διά τοῦτο καί ἐκεῖ εἰς τούς μακρυνούς τόπους γίνεται ὁμοίως εἰς τούς καλούντας αὐτόν καί σωτήρ καί ρύστης καί ἰατρός ἀνιάτων παθῶν. Καί μάρτυρες ἀληθέστατοι τοῦ λόγου Θετταλοί καί Σέρβοι καί ὅλοι ἐκεῖνοι ὅπου ἐρχόμενοι ἐκεῖθεν ἀπό τά μακρυνά γένη, διηγοῦνται τά τοῦ Μεγάλου θαύματα.
Καί τί χρεία νά λέγω πολλά; Τόσον καλά τόν ἠξεύρουσιν καί τόσον εἶναι πεπιεσμένοι ἀπό τά πράγματα - εἰς τήν μεγάλην παρρησίαν ὅπου ἔχει εἰς τόν Θεόν - ὥστε καί εἰκόνας του ζωγραφίζουσι καί πυκνά πανηγυρίζουσι τήν μνήμην αὐτοῦ (μέ πίστιν μεγάλην καί μέ θερμότατον πόθον τῆς ψυχῆς των) καί ναούς μετά προθυμίας κτίζουσιν εἰς τό ὄνομά του, ὡσάν εἰςἔνα ἀπό τούς Ἀποστόλους καί τούς Πατέρας· καί ὅλοι μετά πολλοῦ τοῦ θαύματος ἀνακηρύττουσι τόν Μέγαν τοῦτον, ὀνομάζοντές τον καί κήρυκα τῆς εὐσεβείας καί προστάτην τῆς Ἐκκλησίας καί διδάσκαλον καί φύλακα τῶν ὀρθῶν Ταύτης δογμάτων".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου