Ο ΟΣΙΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ Ο ΓΡΑΙΚΟΣ ΩΣ ΒΑΤΟΠΕΔΙΝΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ

Αρχιμ. Εφραίμ, Καθηγουμένου Ι. Μ. Βατοπεδίου Αγίου Όρους.

Σημείωσις: Τό κείμενο καταχωρείται σε μονοτονικό σύστημα γιά λόγους τεχνικούς. Έχει ληφθεί από την Ιστοσελίδα του π. Δημητρίου Αθανασίου.

Οι σχέσεις πνευματικής ενότητος και εν Χριστώ κοινωνίας μεταξύ Αγίου Όρους και Ρωσίας δεν είναι πρόσφατες. Εκτείνονται σε ολόκληρη σχεδόν την τελευταία χιλιετία.
Φορείς και σύνδεσμοι αυτής της ενότητος ήταν κυρίως οι Ρώσοι Αγιορείτες Άγιοι, από τον όσιο Αντώνιο τον Εσφιγμενίτη, τον ιδρυτή της Λαύρας του Κιέβου (αρχές 11ου αι.), ως και τον άγιο Σιλουανό τον Αθωνίτη, με τον μαθητή του μακάριο Γέροντα Σωφρόνιο (20ος αι.) .
Στους Αγίους αυτούς παρατηρούμε την αμοιβαία προσφορά μεταξύ των δυο πλευρών, Ρωσίας και Αγίου Όρους. Η φυσική πατρίδα τους είναι η Ρωσία. Αυτή τους προσφέρει ως απαρχές στον Χριστό και την Παναγία Μητέρα Του, για να ενηλικιωθούν πνευματικά και να επιτύχουν τον αγιασμό μέσα στο Περιβόλι της Παναγίας. Έτσι με την προσωπική τους κοινωνία με τον Θεό, την θέωσή τους γίνονται οι αληθινοί, οι ένθερμοι ικέτες προς Αυτόν για τον Ρωσικό λαό. Σύμφωνα με τα ανεξιχνίαστα κρίματα του Θεού είτε παραμένουν ως το τέλος της ζωής τους στο Άγιο Όρος (όπως ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης, ο παπα – Τύχων), είτε επιστρέφουν στη Ρωσία, όπου μεταλαμπαδεύουν εκεί το γνήσιο Αγιορείτικο πνεύμα ιδρύοντας μοναστήρια, γεινόμενοι Γέροντες και πνευματικοί του χριστεπώνυμου πληρώματος (όπως ο όσιος Αντώνιος Πετσέρσκι, ο όσιος Νείλος Σόρσκυ, ο Αντίπας του Βλαάμ).
Ο άγιος Μάξιμος όμως αποτελεί μοναδική περίπτωση ολοκληρωτικής προσφοράς του Αγίου Όρους προς την Ρωσία. Ήταν ένα δώρο του Θεού, της Ηγουμένης του Αγίου Όρους, της Κυρίας Θεοτόκου προς την Ρωσία. Γεννήθηκε στην Άρτα, μορφώθηκε στην Ιταλία, αναγεννήθηκε και αυξήθηκε πνευματικά στην Ιερά Μονή Βατοπαιδίου Αγίου Όρους, μετέβη και έζησε στην Ρωσία τα τριάντα οκτώ (38) τελευταία χρόνια της ζωής του, τα πιο δημιουργικά, τα πιο θεοφιλή. Άφησε εδώ στη Ρωσία την Τελευταία του πνοή. Το Λείψανό του λειτούργησε ως σπόρος, που εσπάρη στην αγαθή γη της Ρωσίας και απέδωσε καρπό εκατονταπλασίονα.
Ο άγιος Μάξιμος ήταν ένα γνήσιο τέκνο της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου. Στη Ρωσία έζησε και έδρασε ως γνήσιος Βατοπαιδινός μοναχός. Ας δούμε όμως την πορεία και την δράση του ως Βατοπαιδινού μοναχού.
Ο Θεός επισκέφθηκε δια της χάριτος της μνήμης του θανάτου τον Μιχαήλ Τριβώλη (αυτό ήταν το κατά κόσμον όνομα του αγίου Μαξίμου), κατά τα τελευταία έτη της παραμονής του στη Φλωρεντία και του χάρισε το βίωμα της νεκρώσεως εν τη καρδία του ο,τιδήποτε εφήμερου, γήινου, κοσμικού. Η εμπειρία αυτή αποτελεί ένδειξη της κλήσεως κάποιου προς τον μοναχισμό. Ο Μιχαήλ δεν άργησε να συνειδητοποιήσει αυτήν την κλήση του από τον Θεό για την μοναχική, την Αγγελική πολιτεία και παρόλη την κοινωνική και επιστημονική του καταξίωση αφήνει την Ιταλία της Ουμανιστικής Αναγεννήσεως και έρχεται στο Βατοπαίδι στη ώριμη ηλικία των τριάντα πέντε ετών, περί το τέλος του 1505.
Εκεί συναντά τον αγαπητό φίλο της οικογένειας Μανουήλ Τριβώλη (πατέρα του αγίου Μαξίμου) άγιο Νήφωνα, πρώην πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, με τους δυο μαθητές του, Μακάριο και Ιωάσαφ τους Οσιομάρτυρες. Ο άγιος Νήφων ως νεαρός υποτακτικός και Ιεροδιάκονος με τον Γέροντά του Ζαχαρία, τον Βατοπαιδινό ιεραπόστολο και μετέπειτα Επίσκοπο Αχρίδος, ήταν πολύ οικείοι στον Άρχοντα της Άρτας Μανουήλ Τριβώλη, κατά την παραμονή τους στην Άρτα.
Η Μονή Βατοπαιδίου το 1449 είχε γίνει κοινόβιο. Την εποχή του αγίου Μαξίμου, που η Μονή αριθμούσε περί τους 300 μοναχούς, κρατούσε ακόμη κάποια ημικοινοβιακή τάξη. Ο Ηγούμενος, εκτός από την πρωτεία που κατείχε στη διοίκηση και στη Θεία Λατρεία, εξομολογούσε τους αδελφούς και παρακολουθούσε την πνευματική τους κατάσταση. Δυστυχώς για την ζωή του αγίου Μαξίμου στη Μονή της μετανοίας του δεν διεσώθησαν πολλές άμεσες γραπτές πληροφορίες, όμως έμμεσα μπορούμε να συσχετίσουμε και να συνδέσομε διάφορα γεγονότα και να αντλήσουμε πολλές σημαντικές πληροφορίες.
Δεν γνωρίζουμε ποιος ήταν ο Γέροντας του αγίου Μαξίμου. Ίσως οι διατελέσαντες Ηγούμενοι εκείνη την περίοδο, Κύριλλος, Νεόφυτος, Συμεών. Πιθανόν αρχικά ο άγιος Νήφων. Θα μπορούσαμε να πούμε όμως μετά βεβαιότητος, ότι μέχρι την αναχώρησή του από το Βατοπαίδι ο άγιος Νήφων θα πρόσφερε πολλά για την πνευματική κατάρτιση του νέου δοκίμου και υποτακτικού Μιχαήλ Τριβώλη. Μετέδωσε στον υιό του αγαπητού του φίλου, τον φημισμένο για την κατά κόσμον σοφία του, από την δική του πλούσια κατά Θεόν σοφία και εμπειρία. Ίσως ο άγιος Νήφων να είχε κάνει και την κουρά του Μιχαήλ μετονομάζοντάς τον σε Μάξιμο. Η επιλογή του ονόματος «Μάξιμος» νομίζουμε ότι έγινε κυρίως για τον λόγο ότι πριν λίγα χρόνια, το 1502, είχε κοιμηθεί στη Μονή Βατοπαιδίου ο πρώην Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Μάξιμος ο Δ΄, τον οποίο είχε διαδεχθεί ο άγιος Νήφων κατά την δεύτερη πατριαρχία του. Σίγουρα το μαρτύριο του αγίου Μακαρίου μαθητού του αγίου Νήφωνος, που έγινε το 1507 στη Θεσσαλονίκη μετά από ευλογία του Γέροντός του, συγκλόνισε τον άγιο Μάξιμο. Του δημιούργησε ένα φλογερό ζήλο στην αρχή της μοναχικής του ζωής, ζήλο που διατήρησε ως το τέλος της ζωής του.
Στο Βατοπαίδι ο άγιος Μάξιμος συναυλιζόταν και με άλλους λογίους μοναχούς. Όπως με τον προηγούμενο Ιώβ, ο οποίος ήταν «ανήρ πεπαιδευμένος άκρως εις τας θείας γραφάς, και μέρος τι της έξω παιδείας εις άκρον εληλακώς αρετής», τον λόγιο Ιερομόναχο Σάββα, που αρχικά αυτόν είχε προσκαλέσει ο Μεγάλος Ηγεμών Βασίλειος Γ΄Ιβάνοβιτς για να πάει στη Ρωσία για την μετάφραση εκκλησιαστικών βιβλίων, τον πρώην Μητροπολίτη Βεροίας Μεθόδιο και τον Πρώτο του Αγίου Όρους Συμεών.
Την ίδια χρονική περίοδο είχε κάνει την αποταγή του στη Μονή Βατοπαιδίου και ο Νοτάριος και Έξαρχος της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, άγιος Θεόφιλος ο Μυροβλύτης. Αυτός υποτάχθηκε «μετά πάσης προθυμίας και ταπεινώσεως» στον Επίσκοπο Μηθύμνης Μαλαχία. Ο άγιος Θεόφιλος παρέμεινε λίγα έτη στο Βατοπαίδι, σίγουρα όμως θα είχε επικοινωνία με τον άγιο Μάξιμο. Είχαν κοινά ενδιαφέροντα. Εκτός της αγάπης προς την μοναχική ζωή και την Πατερική Παράδοση, ήταν και οι δυο βιβλιόφιλοι, λάτρεις των βιβλίων, αναγνώστες και βιβλιογράφοι, αντιγραφείς χειρογράφων. Στον κώδικα 1134 της βιβλιοθήκης της Μονής μας υπάρχουν αυτόγραφες σημειώσεις του αγίου Μαξίμου.
Ο άγιος Μάξιμος θα εποφελείτο πολύ και από επιφανείς πνευματικές προσωπικότητες που επισκέπτονταν την Μονή εκείνη την περίοδο. Το Βατοπαίδι, κατά θεία Πρόνοια, έγινε ένας χώρος συνάντησης μεγάλων μορφών της Εκκλησίας μας. Ο λόγιος Μητροπολίτης Κορίνθου και έπειτα Θεσσαλονίκης Μακάριος (Παπαγεωργόπουλος), ήταν ένας βασικός επισκέπτης της Μονής. Όταν παραιτήθηκε από τον Μητροπολιτικό Θρόνο της Θεσσαλονίκης, ήρθε στο Βατοπαίδι, όπου και έζησε το υπόλοιπο της ζωής του ως Μεγαλόσχημος Μοναχός.
Ο Μάξιμος έλαβε εξαιρετικά μεγάλη ωφέλεια από τις επισκέψεις του Οσιομάρτυρος Ιακώβου (+1519), που ερχόταν τακτικά εκείνη την περίοδο στη Μονή, επειδή και ο πρώτος υποτακτικός του Μαρκιανός, ήταν πρώην Βατοπαιδινός. Ο άγιος Ιάκωβος προσκεκλημένος από τους Βατοπαιδινούς, αν και απλός μοναχός μη έχοντας την Ιερωσύνη, συμβούλευε και εξομολογούσε τους Πατέρες. Θεωρούσε την Ιερωσύνη, κατά κάποιον τρόπο, ως εμπόδιο εξαιτίας της ευθύνης απέναντι στον Θεό, στη βίωση της αληθινής χαρισματικής μοναχικής ζωής. Από τον άγιο Ιάκωβο θα επηρεάστηκε ο Μάξιμος να παραμείνει απλός μοναχός και να μη λάβει την χάρη της Ιερωσύνης. Κατά μίμηση του αγίου Ιακώβου έζησε ο Μάξιμος στη Ρωσία. Πλήθος ανθρώπων, όλων των κοινωνικών τάξεων τον συμβουλεύονταν, παρόλο που ήταν μοναχός και όχι Ιερομόναχος εξομολόγος. Στο κελλί του θα συναντούσες από τους Πρίγκηπες Ανδρέα Κούρμπσκι και Νείλο Κουρλιάτωφ, τον πρώην Μητροπολίτη Μόσχας Ιωάσαφ, τον Βογιάρο Τούτσκωφ -Μορόζωφ, μέχρι και τον πιο απλοϊκό χωρικό, όπου ζητούσαν την λύση των προβλημάτων τους, συμβουλές, παραινέσεις, παρηγοριά από τα λόγια του και την ευχή του για την ευόδωση της ζωής τους. Αν ο Μάξιμος παρέμενε στο Βατοπαίδι, δεν γνωρίζουμε αν θα δεχόταν να λάβει εξαιτίας της ταπεινώσεώς του και κάποιο διοικητικό αξίωμα (αυτό του Προϊσταμένου).
Ο άγιος Νήφων σύνδεσε τον άγιο Μάξιμο και με έναν άλλο μαθητή του, τον σλαβικής καταγωγής Ιερομόναχο Γαβριήλ, τον Πρώτο του Αγίου Όρους, από το Κελλί του Κωφού στις Καρυές. Ο Γαβριήλ ήταν αυτός που συνέγραψε την πρώτη βιογραφία του αγίου Νήφωνος, καθώς και πολλά άλλα αγιολογικά κείμενα. Κατά παραγγελία του Γαβριήλ σύνθεσε ο άγιος Μάξιμος το 1509, Ακολουθία προς τιμή του Αγίου Ιερομάρτυρος Εράσμου Επισκόπου Αχρίδος. Ο Γαβριήλ ήταν μια ξεχωριστή φυσιογνωμία του Άθω στο πρώτο μισό του 16ου αιώνα. Έγινε Πρώτος με μικρές διακοπές πέντε φορές. Και όταν δεν κρατούσε το διακόνημα, δεν έπαυε να είναι στο προσκήνιο ως πρώην Πρώτος. Ταξίδεψε αρκετές φορές στις Μολδαβικές χώρες.
Ο Γαβριήλ, ο μετέπειτα ως Μεγαλόσχημος Σεραφείμ, ήταν ο πρώτος που κατέγραψε διήγηση με το θαύμα που έγινε από τον Αρχάγγελο Γαβριήλ και συνδέεται με τον Αρχαγγελικό ύμνο «Άξιον Εστίν» και την εφέστια θαυματουργό εικόνα του Αγίου Όρους. Η καταγραφή αυτή έγινε σίγουρα πριν το 1516, αφού ο άγιος Μάξιμος γνωρίζει την διήγηση αυτή και μεταφράζει στα Ρωσικά κατά την περίοδο παραμονής του στη Ρωσία. Η καταγραφή αυτή από τον Γαβριήλ ίσως έγινε με την συμβολή και προτροπή του αγίου Μξίμου, που του άρεσαν οι καταγραφές των Τυπικών και διαφόρων θαυμαστών γεγονότων.
H σχέση του αγίου Μαξίμου με τον Πρώτο Γαβριήλ, αλλά και με τον Βατοπαιδινό Πρώτο Συμεών, δικαιολογεί και την ενασχόλησή του με τα κοινά του Αγίου Όρους, γιατί ασκούσε χρέη Νοταρίου και Γραφέως του Πρωτάτου. Στην Ιερά Μονή Κωνσταμονίτου σώζεται μεταγραφή δυσανάγνωστης Πράξης του Πρώτου Θεοφυλάκτου που έκανε ο άγιος Μάξιμος.
Στις Καρυές, στο κελλί του Πρώτου Γαβριήλ, θα συνσντήθηκε και με τον άγιο Διονύσιο εν Ολύμπω, ο οποίος χρημάτισε υποτακτικός του Γαβριήλ και εκάρη από τον ίδιο τον πρώτο Γαβριήλ, περί το 1512.
Ο άγιος Μάξιμος είχε την ευλογία να ζήσει στα τέλη του 15ου και τις αρχές του 16ου αιώνα, περίοδο που συναντούμε μια μεγάλη ακμή του μοναχισμού στον Ελληνικό χώρο. Η επικοινωνία του με τους Αγίους της εποχής του, όπως τον άγιο Νήφωνα, τους Οσιομάρτυρες Μακάριο και Ιωάσαφ, τον όσιο Θεόφιλο τον Μυροβλύτη, τον όσιο Διονύσιο εν Ολύμπω, τον Οσιομάρτυρα Ιάκωβο με τους μαθητές του Οσιομάρτυρες Διονύσιο και Ιάκωβο και τον διάδοχό του άγιο Θεωνά Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης, θα συνέβαλε τα μέγιστα στη διαμόρφωση και απόκτηση υψηλής πνευματικής καταστάσεως. Ο Μάξιμος δεν διδάχθηκε από τα βιβλία την Πατερική ζωή, αλλά την μυήθηκε και την παρέλαβε από ζώντες αγίους Αγιορείτες Πατέρες. Έτσι απέκτησε αληθινό μοναχικό φρόνημα, γνήσια Αγιορείτικη συνείδηση. Αυτήν την μεγάλη ευλογία μπορεί να καταλάβει μόνο κάποιος που γνώρισε εναρέτους, χαρισματούχους Γέροντες στη ζωή του.
Τηρώντας ο Μάξιμος τις μοναχικές υποσχέσεις της υπακοής, της παρθενίας και της ακτημοσύνης και ασκούμενος στην νοερά προσευχή, κατόρθωσε όπως φαίνεται σε σύντομο χρονικό διάστημα να καθαρισθεί από τα πάθη, να γίνει δοχείο της Χάριτος, γι΄αυτό και οι διακριτικοί Προεστώτες της Μονής του ανέθεταν μεγάλες και αναγκαίες αποστολές εκτός Μονής. Έκανε ιεραποστολικές περιοδείες στη Μακεδονία, στα νησιά του Αιγαίου και σε πολλές άλλες τότε Τουρκοκρατούμενες περιοχές, όπου στήριζε τον Ορθόδοξο λαό που έπασχε από την αγραμματοσύνη, τα δεσμά της δουλείας και τις αιρέσεις της Δύσεως. Συνάμα συγκέντρωνε τις εισφορές των πιστών που αποσκοπούσαν στην οικονομική ενίσχυση της Μονής, λόγω της δυσχερέστατης οικονομικής καταστάσεως που επικρατούσε τότε στις Αγιορείτικες Μονές από την βαριά φορολογία των Τούρκων κατακτητών. Ο ίδιος αναφέρει : «Κήρυττα φανερά και χωρίς ενδοιασμούς την Ορθόδοξη πίστη μας ακόμη και μπροστά στους ίδιους τους αξιωματούχους (Τούρκους), με το φως της Χάριτος του Αγίου Πνεύματος. Με λίγα λόγια, παντού, όπου με έστελνε η Ιερά Μονή Βατοπαιδίου κατ΄εντολή των Πατέρων Χάριτι Θεού, κήρυττα την άσπιλη Ορθόδοξη πίστη και με τις πρέπουσες τιμές με άφηναν να επιστρέψω στο Άγιον Όρος».
Ο άγιος Μάξιμος λόγω της σχέσεως που είχε με τον Πρώτο Γαβριήλ, αλλά και με τον άγιο Νήφωνα, πήγαινε για αποστολές ζητείας στις Ηγεμονίες της Βλαχίας και της Μολδαβίας και στην ευρύτερη περιοχή της Αχρίδος και Μελενίκου, όπου η Μονή είχε ήδη από τότε μετόχια. Μάλιστα ήταν γνώστης της καθομιλουμένης Σλαβονικής εκείνων των περιοχών. Ο Βατοπαιδινός Ηγούμενος Άνθιμος δεν κάνει μνεία σε επιστολή του προς τον Μεγάλο Ηγεμόνα Βασίλειο Γ΄Ιβάνοβιτς, ότι ο Μάξιμος δεν γνώριζε την Ρωσική, αφού γνώριζε το ιδίωμα των Σλάβων της Βαλκανικής, θεωρούσε ότι ήταν εύκολο να μάθει τα Ρωσικά Σλαβονικά και την Εκκλησιαστική Σλαβονική. Η διακονία του στις περιοχές αυτές φαίνεται και από την ενασχόλησή του με τους Αγίους της Αχρίδος, όπως αναφέραμε, ενώ μελετά από Βατοπαιδινούς κώδικες βίους Σλάβων Αγίων, όπως του αγίου Κλήμεντος Αχρίδος.
Παρόλες αυτές τις αποστολές, επειδή γίνονταν καθ’ υπακοή, ο νους του αγίου Μαξίμου βρισκόταν συνεχώς στη Μονή της μετανοίας του, αν και ήταν απών σωματικώς. Δεν επιθυμούσε εξόδους εκτός Αγίου Όρους, περιοδείες, ταξίδια. Αγαπούσε την Μονή του, γι’ αυτό όταν ήταν στη Ρωσία δεν αναπαυόταν με τις τιμές που του έδιναν στην αρχή και το μόνο που σκεφτόταν ήταν πότε να επιστρέψει σε αυτήν. Αγαπούσε την ζωή μέσα στο μοναστήρι, τα Τυπικά της Μονής του, γι’ αυτό τα περιέγραφε με τόση χάρη και λεπτομέρεια στους λόγους του. Αγαπούσε τις Ακολουθίες, που στις Αγιορείτικες Μονές είναι μεγάλες και μακρές. Του άρεσε η υμνολογία και η υμνογραφία της Εκκλησίας μας. Ήταν φορέας της ζώσης λειτουργικής παράδοσης, γι’ αυτό και έμαθε σε σύντομο χρονικό διάστημα όχι μόνο την διάταξη των Ακολουθιών, αλλά και να υμνογραφεί.
Η συγγραφική δραστηριότητα του αγίου Μαξίμου ουσιαστικά εκδηλώθηκε στη Ρωσία και αυτό έγινε επειδή ήταν ανάγκη, όχι από το «ίδιον θέλημα ». Είναι γνωστό, πόσο φειδωλοί είναι οι Αγιορείτες στο να συγγράφουν. Κατά την περίοδο διαμονής του στο Βατοπαίδι έδειξε δείγματα αυτού του συγγραφικού χαρίσματος, κυρίως ποιητικού, όπως νομίζουμε εμείς, κάνοντας υπακοή. Εκτός από την Ακολουθία στον άγιο Έρασμο κατ’ εντολή του Πρώτου Γαβριήλ, έγραψε έναν Παρακλητικό Κανόνα προς τον Τίμιο Πρόδρομο, λόγω ελλείψεως για λειτουργική χρήση. Επιπλέον έξι επιγράμματα, ένα για τον Πατριάρχη Ιωακείμ Α΄, ένα για τον Μεγάλο Ρήτορα Μανουήλ, ένα για τον Μεγαλομάρτυρα Δημήτριο τον Μυροβλύτη και τρία για τον άγιο Νήφωνα Β΄ Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως.
Ο Μάξιμος γαλουχήθηκε στη Μονή Βατοπαιδίου με τα νάματα της Αγιορειτικής παραδόσεως. Η δεκάχρονη μαθητεία του στο Άγιο Όρος ήταν αρκετή γι’ αυτόν τον οξυδερκή και δεκτικό χαρακτήρα, να τον μορφώσει εν Χριστώ και να τον μπολιάσει με το πνεύμα των απ’ αιώνος Αγιορειτών Πατέρων. Στα χαρακτηριστικά του γνωρίσματα ως Αγιορείτου, εκτός «από την βαθιά ταπείνωσή του και τον σεβασμό του προς τους Πατέρες της Εκκλησίας, τις ορθές περί ασκήσεως και μοναχισμού απόψεις, την δογματική του ευαισθησία, την ευλάβειά του προς την Παναγία, την αγάπη του προς τα Τυπικά του Αγίου Όρους, την αντίθεσή του προς τον Ουμανισμό, την επίκληση και καύχησή του για την Αγιορειτική του ιδιότητα», θα θέλαμε να συμπληρώσουμε και τα παρακάτω :
Ο άγιος Μάξιμος είχε υποτακτικό πνεύμα, ήταν υπήκοος κατά μίμηση του πρώτου υπηκόου Χριστού, έτσι ώστε ενέπνεε την εμπιστοσύνη των προεστώτων της Μονής Βατοπαιδίου για να του αναθέτουν αποστολές εκτός Μονής, αλλά και αυτήν στη Ρωσία. Ενδεικτικά θα αναφέρουμε χωρία από δυο επιστολές, όπου φαίνεται η εμπιστοσύνη του Βατοπαιδινού Ηγουμένου, αλλά και του Οικουμενικού Πατριάρχου προς τον Μάξιμο. Ο Βατοπαιδινός Ηγούμενος Άνθιμος σε επιστολή του προς τον Μητροπολίτη (Ρωασίας) Βαρλαάμ αναφέρει, ότι ο μοναχός Σάββας δεν μπορεί να αποδεχθεί την πρόσκληση λόγω γήρατος, αλλά θα στείλει «τον αξιοσέβαστο αδελφό Μάξιμο Βατοπαιδινό, που έχει εμπειρία στις θείες Γραφές και είναι ικανός μεταφραστής όλων των ειδών των βιβλίων, εκκλησιαστικών αλλά και των αποκαλουμένων ελληνικών, καθώς έχει ανδρωθεί μέσα σε αυτά και έχει ενάρετα διδαχθεί, όχι σαν άλλους που τα έχουν μόνο διαβάσει». Ο Πρεσβευτής της Μόσχας στην Κωνσταντινούπολη Αντριέγεφ Καρόμπωφ σε έκθεσή του προς τον Μεγάλο Ρώσο Ηγεμόνα Βασίλειο Ιβάνοβιτς έγραφε : «Τότε, (μετά δηλαδή την αδυναμία του Βατοπαιδινού μοναχού Σάββα λόγω γήρατος και ασθενείας να μεταβεί στη Ρωσία), ο Ηγούμενος της Μονής Βατοπαιδίου Άνθιμος και ο Πρώτος του Αγίου Όρους, προέκριναν τον μοναχό Μάξιμο, μόνον κατάλληλο, όπως η Μεγαλειότητά σας θα αντελήφθηκε, μετά τον Σάββα να φέρει εις πέρας το έργο σας. Είναι βαθύς μελετητής των Γραφών και ικανότατος μεταφραστής τόσον των θύραθεν, όσον και των ιερών βιβλίων. Σπούδασε στην Ιταλία πολλά έτη και όπως με διαβεβαίωσε ο Παναγιώτατος Πατριάρχης Θεόληπτος ο Α΄, είναι κάτοχος μεγάλης μορφώσεως και γνώστης των διεθνών πνευματικών ρευμάτων, αλλά και των προβλημάτων της κατ’ Ανατολάς Εκκλησίας. Ο Παναγιώτατος επέδειξε ιερό ζήλο και η Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως έλαβε σοβαρώς υπ’ όψιν το γεγονός της αποστολής στη Μοσχοβία τοιούτου ανδρός».
Ο άγιος Μάξιμος ήταν ευθύς, φιλαλήθης, ειλικρινής χαρακτήρας με ένθερμο θείο ζήλο και ανδρείο φρόνημα. Δεν γνώριζε ο Μάξομος από διπλωματικούς ελιγμούς και διπλοπροσωπίες. Έτσι είχε μάθει από τον δάσκαλο Γέροντά του, άγιο Νήφωνα. Όταν ο Μάξιμος είδε ότι ο Μεγάλος Ηγεμόνας Βασίλειος Γ΄Ιβάνοβιτς έδιωξε παρανόμως την σύζυγό του Σολομωνή για να νυμφευθεί άλλη, δεν μπόρεσε να καλύψει αυτό το παράπτωμα. Νουθέτησε, ήλεγξε τον Ηγεμόνα, ακριβώς όπως είχε κάνει ο άγιος Νήφων με τον Ηγεμόνα της Βλαχίας Radu. Δεν δέχτηκε κανένα συμβιβασμό στη διαμάχη μεταξύ Ιωσηφιτών και Ζαβολγείων για την κτηματική περιουσία και την ενασχόληση με αυτήν από τους μοναχούς. Ήθελε τον μοναχό ακτήμονα και αμέριμνο για τα υλικά, αν και αυτό δεν άρεσε σε κάποιους από την διοίκηση της Εκκλησίας της Ρωσίας.
Ο άγιος Μάξιμος ήταν ένας Ησυχαστής μοναχός που γνώριζε εμπειρικά από την περίοδο διαμονής του στο Βατοπαίδι την νηπτική εργασία, την άσκηση τη ευχής του Ιησού. Έγραφε : «Να ξέρεις ότι η καθαρή και αδιάλειπτη προσευχή, που πάντα εισακούεται από τον Ύψιστο, είναι εκείνη που αναφλέγεται στην καρδία από την ιερή κατάνυξη χάρη στο καταλυτικό για τα πάθη κάρβουνο της ταπεινοφροσύνης. Η προσευχή αυτή κατευθύνει τον νου στην ίδια την ουράνια πύλη, και αφού τον ανεβάσει εκεί, τον θέτει ενώπιον του ουράνιου θρόνου». Ο Bernhard Schultze στην προσπάθειά του να ανατρέψει την θεολογική δεινότητα του αγίου Μαξίμου τον χαρακτηρίζει ως Παλαμιστή. Δεν συνειδητοποίησε ο Γερμανός Ιησουίτης μοναχός και καθηγητής ότι με τον τρόπο αυτόν έπλεξε εγκώμιο στον άγιο Μάξιμο.
Ο άγιος Μάξιμος ήταν ένας φλογερός κήρυκας της μετανοίας. Και στην παραμονή του στο Βατοπαίδι και στις αποστολές εκτός Μονής και στη Ρωσία. Οι λόγοι του κατακλύζονται από το πνεύμα της μετανοίας, την συναίσθηση της αμαρτωλότητος, την παρότρυνση προς μετάνοια με ελπίδα στο έλεος του Θεού, την μνήμη της κολάσεως που δεν απελπίζει, την μνήμη της Κρίσεως.
Αγαπούσε πολύ την Μονή της μετανοίας του και ο μόνιμος πόθος του ήταν να επιστρέψει σε αυτήν. Σε επιστολή του προς τον Μητροπολίτη (Ρωσίας) Μακάριο έγραφε :
«Ευδοκήσατε, ευδοκήσατε, για το όνομα του Κυρίου, να μου κάνετε του δυστυχισμένου αυτήν την χάρη. Αφήστε να ξαναδώ το Άγιον Όρος, που προσεύχεται για όλη την οικουμένη, παραδώσατέ με σε αυτούς που σας σέβονται πολύ». Στο Μεγάλο Ηγεμόνα Βασίλειο Γ΄Ιβάνοβιτς έγραφε : «Να μας επιστρέψεις πάλι σώους στην Ιερά Μονή Βατοπαιδίου που μας έχει επιθυμήσει προ πολλού και περιμένει την επιστροφή μας, σαν νεοσσούς που ανέθρεψε, για να μη στερηθούμε τους μακροχρόνιους κόπους με την ελπίδα να τελειώσουμε εκεί την ζωή μας εν Κυρίω». Σε επιστολή του προς τον Τσάρο Ιβάν τον Τρομερό που προβάλλει πάλι το αίτημα για επιστροφή στην Μονή του τονίζει ,ότι έχει στερηθεί την γαληνιαία και σωτηριώδη διαμονή του στο Άγιον Όρος, εκεί όπου για μια δεκαετία κοπίασε σωματικώς και πνευματικώς, με την ελπίδα να αφήσει εκεί τα οστά του. Για το πόσο αγαπούσε την Μονή του φαίνεται από το ότι κοπίαζε σε αυτήν και γι’ αυτήν και ότι αυτό δεν το έκανε με γογγυσμό, αλλά του προκαλούσε χαρά, γι’ αυτό ενθυμείται αυτούς τους κόπους με πόθο και νοσταλγία.
Ο Θεός όμως είχε διαφορετικά σχέδια για τον άγιο Μάξιμο. Ήθελε να τελειώσει την ζωή του εδώ στη Ρωσία, προς αγιασμό και παρηγορία του Ρωσικού λαού, γιατί ο Μάξιμος είχε αποκτήσει μεγίστη παρρησία προς τον Θεό. Η παρρησία αυτή εκδηλώθηκε αμέσως μετά την κοίμησή του. Ένας γνωστός και αγαπητός του Ιερέας με το όνομα Θεόδωρος από την συνοικία Σλούζνα, που δεν πρόλαβε την κηδεία του Αγίου και στενοχωριόταν γι’ αυτό, μετά από προσευχή είδε σε όραμα τον άγιο Μάξιμο που του είπε ότι θα τον πάρει σύντομα κοντά του. Και όντως οκτώ ημέρες μετά την κοίμηση του Αγίου, ο π. Θεόδωρος κοιμήθηκε εν Κυρίω.
Έχουν περάσει ακριβώς 450 χρόνια από την κοίμηση του αγίου Μξόμου του Γραικού, η παρουσία του όμως είναι τόσο έντονη ! « Δίκαιοι εις τον αιώνα ζώσι ». Πριν δέκα χρόνια ακριβώς ευδόκησε ο Θεός και έγινε η ανακομοιδή των τιμίων Λειψάνων του Αγίου, μέρος των οποίων ήρθαν και στη Μονή της μετανοίας του, το Βατοπαίδι. Και ιδού ο τόσο γνωστός στον Ρωσικό λαό και τόσο άγνωστος μέχρι προ τινος για τον Ελληνικό, άγιος Μάξιμος, αρχίζει να γίνεται γνωστός και στου 'Ελληνες. Σε λίγο καιρό θα γίνει ακόμη περισσότερο γνωστός με την έκδοση των έργων του στην Ελληνική γλώσσα, που έχει αναλάβει η μονή μας.
Η πνευματική τροφός του αγίου Μαξίμου, η Μονή του Βατοπαιδίου, θεωρεί τον Μάξιμο ως ένα από τα πιο περιφανή και αγαπητά τέκνα της, γι’ αυτό και έχει κάνει Παρεκκλήσιο εντός της Μονής στο όνομά του. Επίσης τον μνημονεύει και ζητά τη πρεσβεία του στην Απόλυση κάθε Ακολουθίας. Του ζητά να είναι ο πρεσβευτής, ο μεσίτης προς τον Χριστό για τη σωτηρία του κόσμου, για την ενότητα των Ορθοδόξων λαών και ιδιαίτερα για την ενότητα μεταξύ Ρωσικού και Ελληνικού λαού. Στην σημερινή εποχή, που μέσω της παγκοσμιοποίησης υποβιβάζονται και σχετικοποιούνται οι αξίες και οι θεσμοί, ώστε να εξυπηρετούνται οι σκοποί «των κρατούντων την οικουμένην», ενώ η αλλοτρίωση, ο διαμελισμός της Ορθοδοξίας είναι ο κύριος στόχος αυτών που θέλουν να επιβάλουν την θρησκευτική, πολιτική ισοπέδωση στους λαούς της γης, έχουμε την ανάγκη των πρεσβειών των Αγίων για την διάσωσή μας και την βίωση της εν Χριστώ αγιότητος και πνευματικής ενότητος.

Άγιε Μάξιμε, πρέσβευε υπέρ ημών των αμαρτωλών !