Ο ΑΓ. ΣΟΦΙΑΝΟΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΔΡΥΪΝΟΥΠΟΛΕΩΣ

'Ἁρχιμ. Νεκταρίου  Πέττα

Πολλοί Χριστιανοί κατά τό μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος λαμβάνουν τό ὄνομα Σοφιανός καί ἑορτάζουν τήν ἑορτή τῆς ἁγίας Σοφίας, τήν 17η Σεπτεμβρίου. Αὐτό εἶναι μία συνήθεια πού ἔχει ρίζες αἰώνων. Ὡστόσο τό ὄνομα Σοφιανός - μέ διάφορες παραλλαγές σέ ἀρκετές περιοχές τῆς Ἑλλάδος, ὅπως στή Ἤπειρο, στήν δυτική Ἑλλάδα, στίς Κυκλάδες, μέχρι καί τήν Κύπρο - ἀπαντᾶ καί ὡς ἐπώνυμο. Γιατί ἄραγε τό ὄνομα αὐτό, ἄν καί Βυζαντινό, ἐξαπλώθηκε σέ μεγάλο βαθμό κατά τό 18ο αἰώνα;

Κατά τήν ἔρευνα πού πραγματοποίησα στήν Ἤπειρο, γιά τή συλλογή ὑλικοῦ σχετικοῦ μέ τή διδακτορική μου διατριβή, ἡ ὁποία ἦταν σέ ἐξέλιξη, ἔπρεπε νά ἐπισκεφθῶ ἀρκετά μνημεῖα τῆς μεταβυζαντινῆς περιόδου. Μία ἀπό τῆς περιοχές τίς Βορείου Ἠπείρου, πλούσια σέ μνημεῖα, στή σημερινή Νότια Ἀλβανία, εἶναι ἡ ἐπαρχία τῆς Δροπόλεως.

Μία ἀπό τίς ἐπαρχίες τῆς Δρόπολης, πού ἔχει σημαντικά μοναστήρια μέ διατηρούμενο τοιχογραφικό διάκοσμο, εἶναι καί ἡ Πολύτσανη, ἡ ὁποία βρίσκεται στό βορειοδυτικό ἄκρο τῆς ἐπαρχίας Πωγωνίου, τοῦ νομοῦ Ἀργυροκάστρου, δίπλα στό Δυτικό Ζαγόρι. Μέ τό νέο Τελωνεῖο Δρυμάδων τοῦ Δελβινακίου, διανύοντας 11 χιλιόμετρα σέ 15 λεπτά, φτάνει κάποιος ἀπό τά σύνορα τῆς Ἑλλάδας στήν Πολύτσανη.

Ἐκεῖ, κατά τήν ἐπίσκεψή μου τό 2004, ὁ Ἱερέας τοῦ χωριοῦ μαζί μέ τούς κατοίκους μέ ὁδήγησαν στόν κεντρικό ἱερό ναό τῶν Ταξιαρχῶν, γιά νά προσκυνήσω τό σκήνωμα ἑνός Ἐπισκόπου πολύ θαυματουργοῦ. Παράλληλα ἄρχισαν νά μοῦ ἀφηγοῦνται τή ζωή καί τά σημεῖα τοῦ σημαντικοῦ ἐκείνου Ἱεράρχη τοῦ Ἀργυροκάστρου, ὁ ὁποῖος ἔζησε στό τέλη τοῦ 17ου καί στίς ἀρχές τοῦ 18ου αἰώνα καί ὀνομαζόταν Σοφιανός. Ὑπογράμμισαν ἀκόμη τήν καταλυτική του δράση στή μεταβατική περίοδο γιά τήν περιοχή τῆς Ἠπείρου, ἐφόσον οἱ ἐξωμότες καί οἱ Γενίτσαροι ἦταν σέ ἀκμή.

Τό κήρυγμά του βρισκόταν σέ εὐθεῖα γραμμή μέ τή δράση καί τό κήρυγμα ἑνός ἄλλου γενναίου τῆς Ἱστορίας μας, τοῦ ἐθναποστόλου πατρο-Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ. Μάλιστα ὁ λησμονημένος ἅγιος Σοφιανός, Ἐπίσκοπος Δρυϊνουπόλεως, ὑπῆρξε πρόδρομός του, ἀφοῦ ἔδρασε στήν Ἤπειρο περίπου 70 χρόνια πρίν ἀπό τόν ἅγιο Κοσμᾶ.

Ἀσφαλῶς θά ὑπῆρχε καί Ἀκολουθία πρός τήν τιμήν τοῦ ἁγίου Σοφιανοῦ, ἀφοῦ, σύμφωνα μέ τίς πηγές, ἡ τιμή τοῦ Ὁσίου ἦταν μεγάλη στήν περιοχή καί τό σκήνωμά του λιτανευόταν στά γύρω χωριά γιά ἁγιασμό. Ὅμως ὅλος ὁ πλοῦτος τοῦ μοναστηριοῦ του στήν Πολύτσανη λεηλατήθηκε καί καταστράφηκε κατά τά δύσκολα χρόνια τοῦ ἀθεϊστικοῦ καθεστῶτος στήν Ἀλβανία. Νά σκεφτεῖ κανείς ὅτι καί ἡ πολύτιμη θήκη πού φυλάσσονταν παλαιότερα τά ἱερά λείψανα τοῦ ὁσίου Σοφιανοῦ, κλάπηκε γιά νά πουληθεῖ! Τά μόνα σωζόμενα κείμενα εἶναι τό Ἀπολυτίκιο και τό Μεγαλυνάριο τοῦ Ὁσίου, ἔργο τοῦ ἀοιδίμου Ὑμνογράφου Γερασίμου Μικραγιαννανίτου.

Τό κενό αὐτό τῶν ὑμνογραφικῶν κειμένων στή μνήμη τοῦ ὁσίου Σοφιανοῦ ἦρθε νά καλύψει μέ τό πνευματικό του τάλαντο ὁ ἔμπειρος καί εὐλαβής Μέγας Ὑμνογράφος τῆς τῶν Ἀλεξανδρέων Ἐκκλησίας, ἐλλογιμώτατος Καθηγητής κ. Χαραλάμπης Μ. Μπούσιας, τόν ὁποῖον εὐχαριστοῦμε ὁλόθυμα.

Εὐχαριστίες ἐπίσης ὀφείλουμε στίς ὁσιοτάτες μοναχές τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Εὐαγγελισμοῦ Οἰνουσσῶν γιά τήν ἀπόδοση τῶν δυό παραστάσεων μέ τόν Ἅγιο καί τῶν λεζάντων πού τούς συνοδεύουν, καθώς καί στόν Βορειοηπειρώτη Θερμιστοκλῆ Μπαμπούλη γιά τήν μετάφραση στά Ἀλβανικά τοῦ σύντομου βιογραφικοῦ τοῦ ὁσίου Σοφιανοῦ.

Μετά ἀπό ἔρευνα στά Ἠπειρωτικά ἁγιολόγια καί σέ ἄλλα βιβλία, πού ἀφοροῦν στήν περιοχή, ἔγινε αὐτό τό πόνημα, πού κυκλοφορήθηκε γιά πρώτη φορά τό 2005 σέ περιορισμένο ἀριθμό ἀντιτύπων. Ὅμως ἐπιβάλλει τήν ἐπανέκδοσή του τό ἐνδιαφέρον γιά τή μεγάλη ἐκείνη μορφή τῆς Ὀρθοδοξίας καί τοῦ Ἔθνους.

Αὐτή ἡ μεγάλη προσωπικότητα τῶν περασμένων αἰώνων ἔχει νά μᾶς προσφέρει πολλά καί στήν ἐποχή μας καί εἶναι ἰδιαίτερα ἐπίκαιρη, γιατί ἀπό τήν μία τό ὑπερκαταναλωτικό πνεῦμα ἔχει ἀλλοτριώσει τόν σύγχρονο ἄνθρωπο καί ἀπό τήν ἄλλη ἡ ἐθνική μας ταυτότητα εἶναι πλέον τόσο περιφρονημένη.