ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙΟ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ: ΑΔΙΑΦΘΟΡΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΩΝ ΣΠΗΛΑΙΩΝ ΤΟΥ ΚΙΕΒΟΥ

Καθηγητοῦ Ἀντωνίου Μάρκου

Ἡ Λαύρα τῶν Σπηλαίων τοῦ Κιέβου εἶναι ἡ μητέρα καί τροφός τοῦ Ρωσικοῦ Μοναχισμοῦ καί ἔχει ἱστορία 1.000 ἐτῶν. Θεμελιωτής τοῦ Μοναχισμοῦ στή Ρωσία ἦταν ὁ Ρωσικῆς καταγωγῆς ὅσ. Ἀντώνιος ὁ Ἐσφιγμενίτης (+ 1073), ὁ ὁποῖος ἵδρυσε τήν Λαύρα, καί διοργανωτής του - κατά τό Τυπικό τῆς Μονῆς Στουδίου ΚΠόλεως - ὁ ἐπίσης Ρῶσος ὅσ. Θεοδόσιος τοῦ Κιέβου (+ 1074).

Ὁ ὅσ. Ἀντώνιος γεννήθηκε στό Τσερνίκωφ, κατά τήν ἡγεμονία τοῦ Μεγ. Βλαδιμήρου. Μετά τό Βάπτισμα τοῦ 988 ἦρθε στό Ἅγιο Ὄρος καί ἔγινε μοναχός στή Μονή Ἐσφιγμένου. Τό 1013 ἐπέστρεψε στή Ρωσία καί ἐγκαταστάθηκε σέ σπήλαιο, στήν περιοχή τοῦ Κιέβου, στό ὁποῖο προηγουμένως εἶχε ἀσκηθεῖ ὁ ἔπειτα Μητροπ. Ρωσίας Ἰλαρίων. Κατά τόν διωγμό τῶν Χριστιανῶν ἀπό τόν Μεγ. Ἡγεμόνα Σβιατοπόλκ, πῆγε καί πάλι στό Ἅγιο Ὄρος, ἀπ' ὅπου ἐπέστρεψε ὁριστικά μέ τήν εὐλογία τοῦ Ἡγουμένου του κατά τήν ἡγεμονία τοῦ Γιαροσλάβου τοῦ Σοφοῦ, τό 1051, καί ἐπανεγκαταστάθηκε στό σπήλαιο.

Τό 1052 ἦρθε κοντά του ὁ πρῶτος μαθητής του ὅσ. Νίκων ὁ ἔπειτα Ἡγούμενος (+ 1088, 23η Μαρτίου), ὁ ὁποῖος ἀργότερα ἵδρυσε μονή στό Τμουτορακάν. Κατά τήν α’ ἡγεμονία τοῦ Μεγ. Ἡγεμόνα Ἰζιασλάβου Α’ (1054 – 1073), μόνασαν κοντά του οἱ Βογιάροι ὅσ. Ἐφραίμ, ὁ ὁποῖος ἔφερε ἀπό τήν ΚΠολη ἐκκλησιαστικά συγγράμματα, (ἀργότερα Ἐπίσκοπος Περεγιασλάβλ, + 1098, 28η Ἰανουαρίου) καί ὅσ. Βαρλαάμ, ὁ ὁποῖος γιά τήν ἀρετή του ὁρίστηκε ἀπό τόν ὅσ. Ἀντώνιο Ἡγούμενος καί ἐπί τῶν ἡμερῶν του οἱ μοναχοί ἔφτασαν τούς 100 (+ 1065, 19η Νοεμβρίου),

Ὁ ὅσ. Ἀντώνιος κοιμήθηκε εἰρηνικά τό 1073, σέ ἡλικία περίπου 90 ἐτῶν. Ὑπῆρξε κυρίως ἀσκητής - σπηλαιώτης, γι' αὐτό - ἄν καί θεωρεῖται ἱδρυτής τῆς περιώνυμης Λαύρας τῶν Σπηλαίων - διοργωνωτής της θεωρεῖται ὁ ὅσ. Θεοδόσιος.

Ὁ ὅσ. Θεοδόσιος γεννήθηκε τό 1029 στό Κούρσκ (ὅπου αἰῶνες ἀργότερα γεννήθηκε ὁ μεγάλος Ἅγιος τῆς Ρωσικῆς Ὀρθοδοξίας Ὅσιος Σεραφείμ τοῦ Σάρωφ). Ἔζησε ἀσκούμενος στόν κόσμο καί τό 1052, σέ ἡλικία 23 ἐτῶν, παρά τίς ἀντιδράσεις τῆς ὑπερπροστατευτικῆς μητέρας του, ὑποτάχθηκε στόν Ὅσιο Ἀντώνιο, ἀσκητή στά Σπήλαια τοῦ Κιέβου. Κατά τόν E. V. Singel, "ὁ Θεοδόσιος εἶναι ὁ πιό δημοφιλής ἀνάμεσα στούς μοναχούς Ἁγίους τῆς Ρωσίας, μαζί μέ τόν ἅγ. Σέργιο τοῦ Ραντονέζ καί τόν ἅγ. Σεραφείμ τοῦ Σάρωφ". Εἰσήγαγε στή Ρωσία τόν αὐστηρό κοινοβιακό κανονισμό τῆς Μονῆς τοῦ Στουδίου ΚΠόλεως. Κοιμήθηκε εἰρηνικά τό 1074 καί τό Λείψανό του ἀνακομίσθηκε ἀδιάφθορο τό 1091. Ἡ ἁγιότητά του διακηρύχθηκε τό 1109.

Κατά τόν Ν. Zernov ὁ ὅσ. Θεοδόσιος "ἔδωσε μεγάλη σημασία καί βάρος στά κοινωνικά ἔργα τῶν μοναχῶν. Ἡ περίφημη Μονή του τῶν Σπηλαίων, ἔγινε ἕνα παράδειγμα ἀληθινῆς ἀδελφότητας καί πλουσιοπάροχης βοήθειας στούς δυστυχισμένους. Ὁ ἴδιος ἀνακατευόταν μέ δραστηριότητα στίς δημόσιες ὑποθέσεις καί ἡ μεσολάβησή του στίς διαφωνίες τῶν Ἡγεμόνων, ἔσωσε ἀρκετές φορές τήν Ρωσία ἀπό ἐμφύλιο πόλεμο. Ἡ παράδοση πού θεμελίωσε συνεχίσθηκε ἀπό ἄλλους Ρώσους μοναχούς. Ἦταν πάντα πρόθυμοι νά βοηθήσουν τούς λαϊκούς, ὄχι μόνο στά πνευματικά τους προβλήματα, ἀλλά καί στά ὑλικά τους ἐνδιαφέροντα, ἐπειδή πίστευαν ὅτι ὁλόκληρη ἡ ζωή τοῦ ἀνθρώπου πρέπει νά φωτισθῆ ἀπό τό φῶς τοῦ Εὐαγγελίου" (N. Zernov, "Οἱ Ρῶσοι καί ἡ Ἐκκλησία τους", 1972, σελ. 13).

Τόν ὅσ. Θεοδόσιο διαδέχτηκε ὁ ὅσ. Νίκων (+ 1088, 23η Μαρτίου) καί αὐτόν ὁ ὅσ. Στέφανος (+ 1094, 27η Ἀπριλίου) Ὁ Ἡγούμενος τῆς Λαύρας ὅσ. Πολύκαρπος (+ 1182, 24η Ἰουλίου), ἦταν ὁ πρῶτος Ρῶσος κληρικός πού πῆρε τόν τίτλο τοῦ Ἀρχιμανδρίτη.

Τό ἔτος 1073, κατά τήν ἀρχιερατεία τοῦ Μητροπ. Ρωσίας Γεωργίου Α’, ἄρχισε ἡ ἀνέγερση τοῦ Καθολικοῦ τῆς Λαύρας, τιμώμενου στήν Κοίμηση τῆς Θεοτόκου, μέ σχέδια τεσσάρων Ἑλλήνων ἀρχιτεκτόνων ἀπό τήν ΚΠολη. Ὁ ὅσ. Ἀντώνιος εὐτύχησε νά εὐλογήσει τήν θεμελίωση, ἀλλά κοιμήθηκε τό ἑπόμενο ἔτος 1074 καί τό ἔργο συνέχισε ὁ ὅσ. Θεοδόσιος. Τό Καθολικό ἐγκαινιάστηκε τό 1089, ἐπί ἀρχιερατείας τοῦ Μητροπ. Ρωσίας Ἰωάννη Β’ (1077 – 1089) ἤ τοῦ ἅγ. Ἰωάννη Γ’ (1089).

Τό 1096 μέρος τῆς Λαύρας καταστράφηκε ἀπό ἐπιδρομεῖς Πολόβτσους καί ἡ ἀποκατάστασή του κράτησε πενήντα περίπου χρόνια. Ἡ Λαύρα καταστράφηκε ἐπίσης τό 1240 κατά τήν εἰσβολή τῶν Τατάρων καί τό 1300, τό 1399 καί τό 1484 ἀπό τούς ἴδιους κατακτητές. Κατά-στράφηκε ἀκόμη τό 1718 ἀπό πυρκαγιά, κατά τήν βασιλεία τοῦ Μεγ. Πέτρου (1682 – 1725), ἐνῶ τό 1941 τό περίφημο Καθολικό ἀνατινάχθηκε ἀπό τούς Γερμανούς εἰσβολεῖς.

Τόν 16ο αἰ. ἔγινε Σταυροπήγιο τοῦ Πατριαρχείου ΚΠόλεως καί τό 1721 ἐπανῆλθε στή δικαιοδοσία τῆς Ρωσικῆς Ἐκκλησίας καί ἔγινε Συνοδικό Σταυροπήγιο. Ἀπό τίς ἀρχές τοῦ 17ου αἰ. λειτούργησε ἐκεῖ ἐκκλησιαστικό τυπογραφεῖο, τό ὁποῖο παρουσίασε σημαντική παραγωγή κατά τήν ἡγουμενία τοῦ ἔπειτα Μητροπ. Κιέβου ἁγ. Πέτρου (Μογίλα, + 1646, 31η Δεκεμβρίου).

Μετά τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1917 ἡ Λαύρα ἀντιμετώπισε πολλές φορές τήν ἀθεϊστική μανία τῶν ἐπαναστατῶν. Τήν 25. 1. 1918 ἐκτελέστηκε ἔξω ἀπό τήν πύλη της ὁ Πρωτομάρτυρας τῆς Ρωσικῆς Ἱεραρχίας Μητροπ. Κιέβου Βλαδίμηρος καί τό 1924 ἡ Λαύρα ἔκλεισε καί οἱ μοναχοί ἐκδιώχθηκαν. Τό 1941 οἱ Γερμανοί ἐνῶ ἀνατίναξαν τό Καθολικό, ἐπέτρεψαν τήν λειτουργία της γιά λόγους προπαγάνδας. Μετά τήν ὑποχώρηση τῶν Γερμανῶν οἱ Σοβιετικοί τήν ἔκλεισαν καί πάλι. Τό 1961 ἄρχισε νά λειτουργεῖ σάν μουσεῖο. Τό 1988, μετά τήν κατάρρευση τοῦ Σοβιετικοῦ καθεστῶτος, ἀποδόθηκε στό Πατριαρχεῖο Μόσχας καί σήμερα λειτουργεῖ κανονικά.

Ὁ χῶρος πού καταλαμβάνει ἡ Λαύρα εἶναι περίπου 280 στρέμματα. Μεταξύ τῶν κτηρίων δεσπόζει ἡ πρώην τράπεζα (χωριτικότητος 700 ἀτόμων, σήμερα ναός) καί τό κωδωνοστάσιο, πού εἶναι τό ψηλότερο κτῖσμα τόσο στήν Οὐκρανία, ὅσο καί στή Ρωσία.

Ἀπό τήν Λαύρα τῶν Σπηλαίων προῆλθαν πλέον τῶν 118 Ἅγιοι (τῶν ὁποίων ἡ μνήμη κοινῶς τιμᾶται τήν 28η Αὐγούστου καί τήν Β' Κυριακή τῶν Νηστειῶν), περίπου 50 Ἐπίσκοποι, Ἡγούμενοι ἄλλων μονῶν, συγγραφεῖς, ἁγιογράφοι, κ.ἄ. προσωπικότητες, ὥστε ἡ ἐπίδρασή της στόν καθόλου πνευματικό βίο τῆς Κιεβινῆς Ρωσίας νά εἶναι ἐξόχως σημαντική.

Σήμερα ἡ Λαύρα τῶν Σπηλαίων ἀποτελεῖ παγκοσμίως μοναδικό τόπο συγκεντρώσεως ἀδιαφθόρων Ἁγιων Λειψάνων. Στίς Κατακόμβες της σώζονται 118 ἀδιάφθορα Λείψανα! (Ἀριστερά ἡ λάρνακα μέ τό ἀδιάφθορο Λείψανο τοῦ ὁσ. Ἀθανασίου τοῦ Ἐγκλείστου).

Σώζονται ἀκόμη 61 εὐωδιάζουσες Κάρες ἐπωνύμων καί ἀνωνύμων Ὁσίων Πατέρων τῆς Μονῆς, τά Λείψανα τοῦ ἁγ. Μιχαήλ πρώτου Μητροπ. Ρωσίας, τῆς ἁγ. Ἰουλιανῆς τῆς Παρθένου καί τῆς ὁσ. Θεοδώρας τῆς Σύχλας Ρουμανίας, ἡ ἀδιάφθορη δεξιά τοῦ ἁγ. Δημητρίου Μπασαράμπη καί ἡ Κάρα τοῦ Ἱερομ. Κλήμεντος Πάπα Ρώμης.
Στήν συνέχεια δημοσιεύουμε φωτογραφίες ἀδιαφθόρων Λειψάνων Ὁσίων Πατέρων τῆς Λαύρας, τά ὁποῖα φυλάσσονται σέ εἰδικές προστατευτικές λάρνακες, καταλλήλως ἐνδεδυμένα.