ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΕΣ  ΡΩΣΙΑΣ 

ΚΑΤΑ  ΤΗΝ  ΚΙΕΒΙΝΗ  ΠΕΡΙΟΔΟ  (988 - 1240)

 

Πηγή: Καθηγητοῦ Ἀντ. Μάρκου, «Ρωσική Πολιτική καί Ἐκκλησιαστική Ἡγεσία» (τύποις ἀνέκδοτο).

Ἡ Ρωσική Ἐκκλησία ἀπό τῆς ἱδρύσεώς της, ὡς  καρπός  τῆς  Βυζαντινῆς  ἱεραποστολῆς, ὀργανώθηκε σέ Μητρόπολη τοῦ Πατριαρχείου ΚΠόλεως. Οἱ Προκαθήμενοί της ἔφεραν τόν τίτλο τοῦ Μητροπολίτου Κιέβου καί πάσης Ρωσίας, διορίζονταν ἀπό τόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη καί ἦσαν Βυζαντινῆς προελεύσεως καί Ἑλληνικῆς καταγωγῆς, πλήν τριῶν (τοῦ Συριακῆς καταγωγῆς Μητροπολίτου ἁγ. Μιχαήλ Α’ καί τῶν Ρωσικῆς καταγωγῆς Μητροπολιτῶν Ἰλαρίωνος καί Κλήμεντος).

Μητροπολίτης  ἅγ. Μιχαήλ Α’ (988 – 991). Ἦταν Συριακῆς καταγωγῆς καί σ’ αὐτόν ἀνατέθηκε ἀπό τόν Πατριάρχη Νικόλαο Χρυσοβέργη ἡ ἱεραποστολή στή Ρωσία. Ἡγήθηκε τῆς Βυζαντινῆς ἀποστολῆς συνοδεύοντας τήν Πορφυρογέννητη Ἄννα, βάπτισε στή Χερσῶνα τόν Μεγ. Βλαδίμηρο (988) καί στή συνέχεια εὐλόγησε τούς γάμους του μέ τήν Ἄννα, βάπτισε τούς Ρώσους τοῦ Κιέβου στό Δνείπερο (989) καί διοργάνωσε τήν νεοσύστατη Ἐκκλησία τῆς Ρωσίας καί τήν Χριστιανική ἱεραποστολή στό Κίεβο, τό Νόβγκοροντ, τό Σούζνταλ καί τό Ροστώφ. Ἐπί τῶν ἡμερῶν του ἱδρύθηκαν οἱ πρῶτες Ἐπισκοπές τῆς Ρωσικῆς Ἐκκλησίας, τοῦ Νόβγκοροντ (990, μέ πρῶτο Ἐπίσκοπο τόν Ἰωακείμ) καί Ροστώβ (991; μέ πρῶτο Ἐπίσκοπο τόν Θεόδωρο).

Κοιμήθηκε εἰρηνικά πρίν τό θέρος τοῦ 991 καί ἐνταφιάσθηκε στό Ναό τῆς Δεκάτης στό Κίεβο, ὅπου τά Λείψανά του φυλάσσονταν μέχρι καί τόν 11ο αἰ. Τόν 12ο αἰ. τά Λείψανά του μεταφέρθηκαν στή Λαύρα τῶν Σπηλαίων τοῦ Κιέβου, ὅπου καί σήμερα φυλάσσονται. Ἡ μνήμη του τιμᾶται τήν 30ή Σεπτεμβρίου.

Μητροπολίτης Λέων (991 - πρίν τό 1007). Ἦταν Βυζαντινῆς προελεύσεως. Δέν διασώθηκαν περισσότερα στοιχεῖα.

Μητροπολίτης Θεοφύλακτος (1006 - 1007). Ἦταν Βυζαντινῆς καταγωγῆς καί μετατέθηκε στή Μητρόπολη Ρωσίας ἀπό τήν Μητρόπολη Σεβαστείας, γιά ἄγνωστους ὅμως λόγους δέν ἔφθασε ποτέ στή νέα του Μητρόπολη.

Μητροπολίτης Ἰωάννης Α' (1008 - μετά τό 1026 καί πρίν τό 1039). Ἦταν Ἑλληνικῆς καταγωγῆς καί ἀναδείχθηκε Μητροπ. Ρωσίας ἀπό τόν Πατριάρχη ΚΠόλεως Σέργιο. Ἐπί τῶν ἡμερῶν του ἔγινε ἡ ἀνακομιδή τῶν Λειψάνων τῶν πρώτων Ἁγίων τῆς Ρωσικῆς Ἐκκλησίας, τῶν Παθοφόρων Βόριδος καί Γκλέμπ (πρός τιμήν τῶν ὁποίων φιλοπόνησε Ἀκολουθία) καί κτίσθηκαν οἱ Ναοί τῶν ἁγ. Ἀποστόλων Πέτρου καί Παύλου Κιέβου καί Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ Περεγιασλάβλ.

Μητροπολίτης Θεόπεμπτος (1039; - 1051). Ἦταν Ἑλληνικῆς καταγωγῆς καί ἡγήθηκε τοῦ ἐξελληνισμοῦ τῆς Ρωσικῆς Ἐκκλησίας. Τό 1039 ἐγκαινίασε τόν Ναό τῆς Δεκάτης στό Κίεβο. Τό ἴδιο ἔτος ὑπέγραψε ὡς Μητροπ. Ρωσίας τίς ἀποφάσεις Συνόδου πού συγκάλεσε στήν ΚΠολη ὁ Πατριάρχης Ἀλέξιος ὁ Στουδίτης. Κατά τόν Βυζαντινο - Ρωσικό Πόλεμο τοῦ 1043 κατέφυγε στήν ΚΠολη, μᾶλλον πιεζόμενος ἀπό τόν Μεγ. Ἡγεμόνα Γιαροσλάβο τόν Σοφό (1019 - 1054).

Μητροπολίτης Ἰλαρίων (1051 - 1054). Ἦταν ὁ πρῶτος Ρωσικῆς καταγωγῆς Μητροπολίτης Ρωσίας. Πρίν τήν ἐκλογή του ἦταν ἐφημέριος τοῦ Ἡγεμονικοῦ Παρεκκλησίου τοῦ Μπερόστοβο, στό Κίεβο. Ἐξαιρετικά πολυμαθής γιά τήν ἐποχή του, ἀσκητικός (συχνά κατέφευγε στά σπήλαια) καί προικισμένος μέ τό χάρισμα τοῦ λόγου (μεταξύ τῶν ἐτῶν 1037 καί 1043 ἐκφώνησε παρουσίᾳ τοῦ Μεγ. Ἡγεμόνα Γιαροσλάβου τοῦ Σοφοῦ, 1019 – 1054, τόν λόγο «Περί Νόμου καί Χάριτος», τόν ὁποῖο ὁ Βλαδίμηρος Βοντώφ χαρακτηρίζει «κόσμημα τῆς ἀρχαίας Ρωσικῆς γραμματείας»), ἀναδείχθηκε Μητροπολίτης Ρωσίας ἀντικανονικά ἀπό τόν Μεγ. Ἡγεμόνα Γιαροσλάβο καί τούς Ρώσους Ἐπισκόπους, γεγονός πού ἀποτελεῖ ἔνδειξη τῆς αὐξανόμενης τάσεως ἀνεξαρτησίας τῆς Ρωσικῆς Ἐκκλησίας ἀπό τό Πατριαρχεῖο ΚΠόλεως.

Ἐξαφανίσθηκε ἀπό τό ἱστορικό προσκήνιο τό 1054, μέ τήν ἀποκατάσταση τῶν σχέσεων τοῦ Γιαροσλάβου μέ τό Πατριαρχεῖο (πιθανῶς ἐγκαταβίωσε ὁριστικά στά σπήλαια). Ὁ G. P. Fedotov γιά τήν Ὁμολογία Πίστεως πού τοῦ ἀποδίδεται, εἶχε ὑποψίες γιά οὐσιαστικό δοκητικό Μονοφυσιτισμό. (Βλ. "The collected works of G. P. Fedotov", ἔκδοσις Nordland, τ. 3, σελ. 35 καί ἑξῆς).

Μητροπολίτης Ἐφραίμ Α' (1055). Ἦταν Βυζαντινῆς προελεύσεως. Δέν διασώθηκαν περισσότερα στοιχεῖα.

Μητροπολίτης Γεώργιος (1062). Ἦταν Βυζαντινῆς προελεύσεως. Δέν διασώθηκαν περισσότερα στοιχεῖα.

Μητροπολίτης ἅγ. Ἰωάννης Β' (1077 - 1089). Ἦταν Βυζαντινῆς προελέυσεως καί Ἑλληνικῆς καταγωγῆς. Ὁ κατά κόσμον Χρῆστος Πρόδρομος, εἶχε γεννηθεῖ στήν ΚΠολη, ὅπου ἔγινε μοναχός. Ἦταν συγγενής τοῦ Βυζαντινοῦ ποιητή Θεοδώρου Πρόδρομου (πτωχο-Πρόδρομου). Ποίμανε τήν Ρωσική Ἐκκλησία κατά τήν κρίσημη περίοδο μετά τό Σχίσμα τοῦ 1054. Σώζεται ἐπιστολή του πρός τόν Ἀντίπαπα Γουϊβέρτο, ἀπαντητική στό αἴτημα τοῦ τελευταίου γιά ἕνωση τῆς Ρωσικῆς μέ τήν Ρωμαιοκαθολική Ἐκκλησία, στήν ὁποία ἀναλύονται λεπτομερῶς οἱ δογματικές, κανονικές, ἐθιμικές κ. ἄ. διαφορές Ὀρθοδοξίας καί Παπισμοῦ. Ἐξαιρετικῆς σημασίας γιά τήν ἀνάπτυξη τῆς Ρωσικῆς Ἐκκλησίας ἦταν τό ἔργο του «Ἐκκλησιαστικός Κανών», στό ὁποῖο μέ τήν μορφή 34 ἐρωταποκρίσεων, δίδονται λύσεις σέ θέματα σχέσεων τῶν Ὀρθοδόξων μέ τούς Λατίνους, τούς Ἑβραίους καί τούς εἰδωλολάτρες, καθώς καί σέ θέματα οἰκογενειακοῦ δικαίου, γάμου, τῆς θέσεως τοῦ Κλήρου καί τῆς λειτουργικῆς εὐταξίας.  Ἡ μνήμη του τιμᾶται τήν 31η Αὐγούστου.

Μητροπολίτης Ἰωάννης Γ' (1089). Ἦταν Βυζαντινῆς προελεύσεως καί Ἑλληνικῆς καταγωγῆς. Μειωμένων προσόντων καί δραστηριότητος σέ σχέση μέ τόν προκάτοχό του Ἰωάννη Β’, συνόδευσε σάν Μητροπ. Ρωσίας τό 1089 τήν θυγατέρα τοῦ Μεγ. Ἡγεμόνα Βσέβολοντ  ἁγ. Ἄννα (+ 1112), κατά τήν ἐπιστροφή της ἀπό τήν ΚΠολη στό Κίεβο.

Μητροπολίτης Ἐφραίμ Β' (1090). Ἦταν Βυζαντινῆς προελεύσεως. Δέν διασώθηκαν περισσότερα στοιχεῖα.

Μητροπολίτης Νικόλαος (1097). Ἦταν Βυζαντινῆς προελεύσεως. Δέν διασώθηκαν περισσότερα στοιχεῖα.

Μητροπολίτης Νικηφόρος (1104). Ἦταν Βυζαντινῆς προελεύσεως. Δέν διασώθηκαν περισσότερα στοιχεῖα.

Μητροπολίτης Νικήτας (1122). Ἦταν Βυζαντινῆς προελεύσεως. Δέν διασώθηκαν περισσότερα στοιχεῖα.

Μητροπολίτης Μιχαήλ Β' (1130). Ἦταν Βυζαντινῆς προελεύσεως. Δέν διασώθηκαν περισσότερα στοιχεῖα.

Μητροπολίτης Κλήμης (1147 - 1149). Ἦταν Ρωσικῆς καταγωγῆς, καταγόμενος ἀπό τό Σμολένσκ. Καλλιεργημένος γιά τήν ἐποχή του καί γνώστης ἀκόμη καί τῆς Βυζαντινῆς φιλολογίας, ἦταν κάτοχος εὐρυτάτης μορφώσεως. Ἀναδείχθηκε Μητροπολίτης Ρωσίας ἀπό Σύνοδο πού συγκάλεσε ὁ Μεγ. Ἡγεμόνας Ἰζιασλάβος. Κατά τήν Σύνοδο 6 Ἐπίσκοποι συμφώνησαν γιά τήν ἐκλογή του (Τσερνίκωφ Ὀνούφριος, Περεγιασλάβλ Εὐθύμιος, Γιούριεφ Δανιήλ, Μπέλγκοροντ Θεόδωρος, Βλαδιμήρ Θεόδωρος καί Τούρωφ Ἰωακείμ) καί τρεῖς διαφώνησαν (Νόβγκοροντ Νήφων, Σμολένσκ Μανουήλ καί Πολότσκ Κοσμᾶς), διότι ἡ Σύνοδος συγκλήθηκε χωρίς τήν εὐλογία τοῦ Πατριαρχείου ΚΠόλεως.

Ὁ Κλήμης χειροτονήθηκε τήν 27. 7. 1147 καί ἀμέσως ὁ Μεγ. Ἡγεμόνας ἔστειλε ἀντιπροσωπεία στό Πατριαρχεῖο ΚΠόλεως γιά νά ζητήσει ἀναγνώριση τῆς ἐκλογῆς, ταυτόχρονα δέ φυλάκισε στή Λαύρα τῶν Σπηλαίων τοῦ Κιέβου τόν ἐπ. Νήφωνα, ὁ ὁποῖος ἡγεῖτο τῆς ἀντιδράσεως κατά τοῦ Κλήμεντος.

Τό 1148 ὁ Ἡγεμόνας τοῦ Σούζνταλ Γεώργιος ὁ Μακρόχειρας (Γιούρι Ντογκορούκι) κατέλαβε τό Κίεβο, ἐκδίωξε τόν Ἰζιασλάβο καί ἀπελευθέρωσε τόν ἐπ. Νήφωνα. Τότε ὁ Ἰζιασλάβος βρῆκε καταφύγιο στό Βλαδιμήρ Βολυνίας, ἀκολουθούμενος ἀπό τόν Μητροπ. Κλήμεντα. Στή συνέχεια ὅταν ὁ Ἰζιασλάβος ἀνακατέλαβε τό Κίεβο, ἐπανῆλθε καί ὁ Κλήμης στήν ἕδρα του.

Τό 1155 ἀπεβίωσε ὁ Ἰζιασλάβος καί ὁ Γεώργιος κατέλαβε καί πάλι τό Κίεβο, ἐνῶ ὁ ἀδελφός καί διάδοχος τοῦ Ἰζιασλάβου Μεγ. Ἡγεμόνας Ροστισλάβος Μστισλάβιτς κατάφυγε στό Βλαδιμήρ Βολυνίας, ἀκολουθούμενος καί πάλι ἀπό τόν Κλήμεντα. Τό 1156 ὁ Μεγ. Ἡγεμόνας Γεώργιος δέχτηκε τόν Βυζαντινό Μητροπολίτη Κωνσταντῖνο Α’ (1156 – 1158). Τό 1158, μέ τόν θάνατο τοῦ Μεγ. Ἡγεμόνα Γεωργίου καί τήν παλινόρθωση τοῦ Ροστισλάβου, ἀνέλαβε ὁ Βυζαντινός Μητροπολίτης Γεώργιος Β’ (1158 - 1161). Τό 1161 ἔφθασε στό Κίεβο ὁ Βυζαντινός Μητροπολίτης Θεόδωρος (1161 – 1162) καί ὁ Μητροπολίτης Κωνσταντῖνος ἀναγκάστηκε νά ζητήσει καταφύγιο κοντά στόν Ἐπίσκοπο Τσερνίκωφ Ἀντώνιο.

Τό 1162, μέ τόν θάνατο τοῦ Μητροπ. Θεοδώρου, ὁ Μεγ. Ἡγεμόνας Ἰζιασλάβος ζήτησε ἀπό τό Πατριαρχεῖο τήν ἐπαναφορά τοῦ Μητροπ. Κλήμεντος, ἀλλά ἐνῶ ἡ Ρωσική ἀντιπροσωπεία πήγαινε στήν ΚΠολη, συνάντησε ἐρχόμενο στή Ρωσία τόν Βυζαντινό Μητροπολίτη Ἰωάννη Δ’ (1164).

Μητροπολίτης Κωνσταντῖνος Α’ (1156 – 1158). Ἦταν Βυζαντινῆς προελέυσεως καί ἔφθασε στή Ρωσία τό 1156. Τό 1158, λόγῳ τῆς πολιτικῆς ἀλλαγῆς (θάνατος τοῦ Μεγ. Ἡγεμόνα Γεωργίου Ντολγκορούκι καί παλινόθρωση τοῦ Ροστισλάβου Μστισλάβιτς), ἀναγκάστηκε νά ζητήσει καταφύγιο κοντά στόν Ἐπίσκοπο Τσερνίκωφ Ἀντώνιο. Ἐκεῖ φιλοξενούμενος καθαιρέθηκε τό 1160 (ἄγνωστο γιά ποιούς λόγους) καί ἀπεβίωσε τό 1169.

Μητροπολίτης Γεώργιος Β' (1158 - 1161). Ἦταν Βυζαντινῆς προελεύσεως. Δέν διασώθηκαν περισσότερα στοιχεῖα.

Μητροπολίτης Θεόδωρος (1161 - 1162). Ἦταν Βυζαντινῆς προελεύσεως. Δέν διασώθηκαν περισσότερα στοιχεῖα.

Μητροπολίτης Ἰωάννης Δ' (1164). Ἦταν Βυζαντινῆς προελεύσεως. Δέν διασώθηκαν περισσότερα στοιχεῖα.

Μητροπολίτης Κωνσταντῖνος Β' (1167). Ἦταν Βυζαντινῆς προελεύσεως. Δέν διασώθηκαν περισσότερα στοιχεῖα.

Μητροπολίτης Νικηφόρος (1182). Ἦταν Βυζαντινῆς προελεύσεως. Δέν διασώθηκαν περισσότερα στοιχεῖα.

Μητροπολίτης Ματθαῖος (1201). Ἦταν Βυζαντινῆς προελεύσεως. Δέν διασώθηκαν περισσότερα στοιχεῖα.

Μητροπολίτης Κύριλος Α' (1224). Ἦταν Βυζαντινῆς προελεύσεως. Δέν διασώθηκαν περισσότερα στοιχεῖα.

Μητροπολίτης Ἰωσήφ (1237). Ἦταν Βυζαντινῆς προελεύσεως. Φονεύθηκε ἤ χάθηκε κατά τήν εἰσβολή τῶν Τατάρων καί τήν καταστροφή τοῦ Κιέβου, τό 1240, ἤ σύμφωνα μέ ἄλλη πηγή διέφυγε στήν ΚΠολη πρίν τήν καταστροφή.