Η διαμόρφωση της περιόδου του Τριωδίου σχετίζεται με την δημιουργία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Στην Αρχαία Εκκλησία ο ρόλος της Μ.Τεσσαρακοστής ήταν η προπαρασκευή των κατηχουμένων για την βάπτιση, που γινόταν το Μεγάλο Σάββατο.
Οι 40 μέρες της νηστείας ήταν γι΄αυτούς ο καιρός της μετανοίας και οι αγώνες κατά των παθών και των πειρασμών. Η ιστορική πορεία της καθιέρωσης της νηστείας αυτής έχει τους εξής σταθμούς.
Α. Μέχρι τον 3ο αιώνα η προπασχάλιος νηστεία ήταν μόνο δύο μέρες. Από τα μέσα του 3ου αιώνα η νηστεία επεκτάθηκε σε ολόκληρη την εβδομάδα ,χωρίς όμως να υπάρχει ομοιομορφία παντού ως προς την τήρησή της όπως μας πληροφορεί σχετική μαρτυρία του Αγίου Διονυσίου Αλεξανδρείας.
Β. Από τον 4ο αιώνα στα Ιεροσόλυμα αρχίζει να διαμορφώνεται το λειτουργικό περιεχόμενο της εβδομάδος πριν την Κυριακή του Πάσχα, που την ονόμαζαν από τότε Μεγάλη εβδομάδα. Από τότε η νηστεία του Πάσχα επεκτείνεται από έξι σε σαράντα μέρες. Η αιτία της επέκτασης της νηστείας οφείλονταν στην επιθυμία των Χριστιανών να μιμούνται την νηστεία του Χριστού στην έρημο, για να προετοιμάζονται καλύτερα για το Πάσχα. Οι 40 μέρες νηστείας καθιερώθηκαν για πρώτη φορά στην Συρία και από εκεί απλώθηκε σε όλο τον Χριστιανικό κόσμο. Την περίοδο του 4ου αιώνα παρατηρούνται, σύμφωνα με τον ερευνητή Κ. Μηλιαρά δύο αριθμήσεις. Η πρώτη είναι η Παλαιστινιακή και η δεύτερη η Αντιοχειακή. Το Παλαιστινιακό σύστημα αριθμούσε έξι εβδομάδες της Τεσσαρακοστής, περιλαμβάνοντας την Μεγάλη Εβδομάδα και τα Σάββατα και τις Κυριακές, μέχρι την Μ. Πέμπτη. Το Αντιοχειανό σύστημα εφαρμόστηκε στην Μικρά Ασία και στην Κων/πολη. Αυτό απέκλεισε από τις 40 μέρες της νηστείας τα Σάββατα και τις Κυριακές, παρατείνοντας έτσι τις εβδομάδες της νηστείας. Στην περιοχή όμως της Αντιόχειας ο Πατριάρχης Σεβήρος παρατείνει την νηστεία έως οκτώ εβδομάδες (8χ5=40), δίνοντας ένα νέο νόημα στην νηστεία.
«Οι οκτώ εβδομάδες (ο αριθμός οκτώ είναι ο αριθμός της Ανάστασης) συμβολίζουν τον καθαρισμό των πέντε αισθήσεων. «Οι γαρ τας πέντε αισθήσεις δι΄ων η αμαρτία λαμβάνει παρείσδυσιν ακοήν φημί και όρασιν και αφήν και γεύσιν και όσφρησιν,οκτάκις καθαίροντες τεσσαράκοντα ημέρας νηστεύουσιν,ίνα της μακαρίας εκείνης ημέρας τύχωσι της ογδόης και πρώτης» (Ι. Δαμασκηνού: Περί των αγίων νηστειών· Ανθρωπολογία Τριωδίου)
Γ. Στο τέλος του 4ου αιώνα και στα Ιεροσόλυμα η νηστεία επεκτάθηκε από έξι σε οκτώ εβδομάδες, αλλά η Τεσσαρακοστή διακρίθηκε από την Μ. Εβδομάδα. Η Τεσσαρακοστή τελείωνε, όπως και σήμερα την Παρασκευή της έκτης εβδομάδος, πριν το Σάββατο του Λαζάρου. Στην Κων/πολη όμως αριθμούσαν τις περιόδους και όχι τις μέρες της νηστείας. Πέντε εβδομάδες για επτά μέρες και μια εβδομάδα για πέντε μέρες, διότι η Τεσσαρακοστή τέλειωνε την Παρασκευή της έκτης εβδομάδος. Αυτό το σύστημα διατηρείται και σήμερα.
Δ. Όπως προαναφέρθηκε ο Πατριάρχης Σεβήρος καθόρισε οκτώ εβδομάδες νηστείας. Μετα την Δ' Οικουμενική Σύνοδο η όγδοη εβδομάδα νηστείας έγινε ιδιαίτερη νηστεία για τους Μονοφυσίτες (Αντιχαλκηδόνιους), προκειμένου να διακρίνονται από τους Χαλκηδόνιους. Αυτό το γεγονός έγινε αιτία έντονων διαφωνιών και αντιπαραθέσεων μεταξύ Χαλκηδονίων και Μονοφυσιτών στην Παλαιστίνη, όπου εκεί οι Ορθόδοξοι νήστευαν οκτώ εβδομάδες από τον 4ο αιώνα. Ο Άγ. Ιωάννης ο Δαμασκηνός έγραψε λόγο «περί των αγίων νηστειών» προτρέποντας τις δύο πλευρές να ειρηνεύσουν. Για να διαφοροποιηθούν οι Χαλκηδόνιοι από τους Μονοφυσίτες, καθιερώνεται η όγδοη εβδομάδα σαν μια προπαρασκευαστική εβδομάδα, η εβδομάδα της Τυροφάγου.
Ε.Στην Κων/πολη από τον 6ο αιώνα αυξήθηκαν οι προπαρασκευαστικές εβδομάδες της Τεσσαρακοστής με την προσθήκη της Κυριακής του Ασώτου και της Κυριακής των Απόκρεω. Αυτά μνημονεύνονται σε χειρόγραφα της Ιεράς Μονής Δοχειαρίου και Μεγίστης Λαύρας καθώς και σε χειρόγραφα που υπάρχουν στην Εθνική βιβλιοθήκη. Επίσης ο Πατριάρχης Νικηφόρος (806-815) καθιερώνει την εβδομάδα της Τυρινής, απαγορεύοντας την εβδομάδα αυτή την κρεωφαγία, επιτρέποντας μόνο κατανάλωση γαλακτερών, για να τονίσει την διαφορά της νηστείας Μονοφυσιτών και Χαλκηδονίων. Όσον αφορά την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου, μνημονεύεται από τον όγδοο αιώνα και μετά. Η αιτία της επέκτασης των προπαρασκευαστικών εβδομάδων ήταν «προς σταδιακήν είσοδον εις την νηστεία και την βαθμιαία προπαρασκευήν του πιστού δια τον εορτασμόν της Αναστάσεως του Κυρίου» (Ξ.Παπαχαραλάμπους. Η αληθής νηστεία κατά το Τριώδιο. Αθήνα 1980).
Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι «η Παλαιστίνη συνδέεται με τον καταρτισμό και την ανάπτυξη της Μεγάλης Εβδομάδος, ενώ η Κων/πολη συνδέεται με την διαμόρφωση της δομής του Τριωδίου και των προπαρασκευαστικών εβδομάδων». (Dan Nicolae Obancea.-Ανθρωπολογία του Τριωδίου).
ΠΗΓΕΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.
Α.Καλλίστου Μηλιαρά. Ιστορική επισκόπηση του Τριωδίου
Β.Ευαγγέλου Θεοδώρου. Η Μορφωτική αξία του ισχύοντος Τριωδίου
Γ. Dan Nicolae Obancea. Η ανθρωπολογία του Τριωδίου.Θες/νικη 2013.
Δ..Ξ.Παπαχαραλάμπους. Η αληθής νηστεία κατά το Τριώδιο.Αθήνα 1980).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου