ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ  ΣΤΗΝ  ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ  ΤΗΣ  ΘΕΙΑΣ  ΜΕΤΑΛΗΨΕΩΣ

Πρεσβυτέρου Κωνσταντίνου Καλλιανού

Πηγή: http://www.proskynitis.blogspot.com/

Περιοδικό ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ, φ. 71.

 

Επισκεπτόμενος σχεδόν καθη­μερινά εδώ καί εικοσιτέσσερα χρόνια Ιερατικής διακονίας την ευκατάνυκτη και γλυκύτατη Ιερά Ακολουθία της Θείας Μεταλήψεως, έχω την εντύπωση, κάθε φορά που την επισυνάπτω στο Απόδειπνο, ότι κάτι καινούργιο ανακαλύπτω που με ψυχωφελεί και εξάπαντος με προετοιμάζει τόσο για την αυριανή τέλεση της Θείας Λειτουργίας, όσο και για τη συμμετοχή μου στα Ουράνια, φρικτά και Άγια του Χριστού μου Μυστήρια, όπως «του θείου Του Δείπνου και μυ­στικού κοινωνός γενέσθαι». Κι αυτή η εμπειρία, πιστεύω, ότι απομένει και αποτελεί την ορια­κή γραμμή, η οποία σε διαχωρίζει από τον κόσμο, σύμφωνα με τον ιερό λόγο του Αγίου Μακαρίου του ιΑιγυπτίου. «Ο των Χριστιανών κόσμος έτερος εστί καί διαγωγή και νους καί λόγος καί πράξις έτερα τυγχά­νει καί η των ανθρώπων του κόσμου τούτου διαγωγή και νους καί λόγος και πράξις έτερα· Άλλο τι είσιν εκείνοι και άλλο τι εισίν ούτοι καί πολλή διάστασις μεταξύ τούτων κακείνων».

Γι' αυτό, σύμφωνα με την ακό­λουθη οδηγία της αρχής της Α(κολουθίας) της Θ(είας) Μ(εταλήψεως). «Μέλλων προσελθείν τοις Αχράντοις Μυστηρίοις... λέγε μετά κατανύξεως τον παρόντα Κανό­να...». Ο κανόνας, η ραχοκοκκαλιά της όλης Ακολουθίας, έχει το προνόμιο να είσάγη τον πιστό στην ευλογημένη κατάνυξη, η οποία κα­τά τους Αγίους Νηπτικούς «προς έρωτα Θεοί... πτεροί την ψυχήν». Τον προετοιμάζει δηλαδή, ώστε με περισυλλογή, εγκράτεια και ενδε­λεχή μελέτη του είναι του, να εύθυγραμμιστή πλήρως με όσα ο Κανό­νας, αυτός ο νοητός διδάσκαλος δη­λαδή, προτρέπει:«Βεβηλωθείς εργοις ατόποις ο δεί­λαιος ανάξιος υπάρχω, Χριστέ της μετουσίας, ης με άξίωσον». «Γένοιτο ο άνθραξ του Σου σώμα­τος, εις φωτισμόν τω εσκοτισμένω έμοί». «Νουν, ψυχήν και καρδίαν αγία­σον, Σώτερ καί το σώμα μου». Είναι δε ορθό όπως η προετοι­μασία αύτη γίνη με πειθαρχημένη καί προσεγμένη τακτοποίηση του σπηλαίου της ψυχής, όπου κατά την Ορθόδοξη Νηπτική Παράδοση ε­δρεύουν «οι λησταί λογισμοί», γι' αυτό και προαπαιτείται το Μυστή­ριο της Ιεράς Εξομολογήσεως, πού είναι «Μυστήριο της συμφιλίωσης με την Εκκλησία καί της επι­στροφής σ' Αυτή» (π. Αλ. Σμέμαν).

'Ομως, ας δούμε τα πράγματα πιο προσεκτικά από την αρχή. Η Α.Θ.Μ. δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια εκτενής προσευ­χή, η οποία επιχειρεί να προτρέψη τον πιστό να κατανόηση πώς «βαδί­ζει προς Θείαν Κοινωνίαν»· Καί είναι βέβαιο ότι, αν δεν προσέλθη με πί­στη, τότε αυτή γίνεται, αντί για σω­τήριος «χαρά, υγεία και ευφροσύ­νη», «πυρ, τους αναξίους φλέγον». Γι' αυτό καί απαιτείται ή βαθύτατη ομολογία: «Πιστεύω, Κύριε, και ομολογώ ότι συ ει αληθώς ο Χριστός, ό Υιός του Θεού του ζώντος, ο ελθών εις τον κόσμον αμαρτωλούς σώσαι, ων πρώτος ειμί εγώ», αλλά και η θερμή παράκληση:«Καθάρισον, Κύριε, τον ρύπον της ψυχής μου και σώσον με ως φιλάνθρωπος».

Πρώτον κοιτάζοντας την Α.Θ.Μ. παρατηρούμε να χωρίζεται σε τρία μέρη. Δύο προπαρασκευαστικά, πού εντάσσονται στο χρονικό πλαίσιο της παραμονής της προσέλευσης στη Θεία Κοινωνία, κι ένα τρίτο, το οποίο διαβάζεται μετά τη Θεία Μετάληψη. Προσέχοντας τώρα πιο επι­μελώς την όλη Ακολουθία βλέπουμε να περιλαμβάνη: α. Τον Κανόνα, που ψάλλεται σε ήχο β', κατανυκτικό, πού θυμίζει κυρίως τους Κανόνες των Τριωδίων των Νυμφίων της Μ. Εβδομάδος. Ο Κανόνας αυτός επισυνάπτεται, ό­πως αναφέρθηκε, στο Μικρό Από­δειπνο. β. Τρεις Ψαλμούς, συναφείς με την Ιερά Ακολουθία «στίχοι του οποίου, μπορούν να συσχετισθούν με τη συμμετοχή στην Θ. Μετάληψη. Ψαλμ. κβ' 5, κγ' 3... Ψαλμ. ριε' 4 «Ποτήριον σωτηρίου λήψομαι...» (π. Γ. Μεταλληνός). γ. Δέκα Ευχές με βαθύτατο δογ­ματικό περιεχόμενο, που έπιτρέπουν στον πιστό να προσεγγίσει, έστω και εν περιλήψει, την Ορθόδο­ξη Χριστολογία, Σωτηριολογία και Ανθρωπολογία, δηλαδή την Ορθό­δοξη Θεολογία, η οποία αποτελεί και είναι το βασικό θεμέλιο, για να βίωση ο πιστός «ότι τούτο αυτό εστί το άχραντον Σώμα Σου και τούτο αυτό εστί το τίμιον Αίμα Σου (Κύ­ριε)... Εγώ δε ο ελεεινός τολμών δέξασθαι (αυτά), μη καταφλεχθείην, αλλά δέξαι με... και φώτισον μου τα της ψυχής αισθητήρια, καταφλέγων μου τα της αμαρτίας εγκλήματα».

Οί Ψαλμοί καί οι Ευχές αυτές, σύμφωνα με την οδηγία της Α.Θ.Μ., λέγονται το πρωΐ, μετά την έωθινή προσευχή του πιστού και λίγες ώρες πριν από τη Θεία Μετάληψη. Συνήθως ο πιστός, μαζί με κάποια τροπάρια, δύο ποιητικές - ας μου επιτραπή ο ορός - συνθέσεις, δηλ. δύο τετρά­στιχα καί μία ευχή, τα διαβάζει όλα μαζί το πρωΐ. Κατ' οικονομίαν μπορούν να διαβαστούν και την παρα­μονή, όταν συντρέχουν κάποιοι λό­γοι χρονικών πιέσεων. δ. Ο Λειτουργός όμως, δηλαδή ο Ιερέας, λίγο πρίν από την Θεία Κοινω­νία απαγγέλλει, μετά μεγίστου δέ­ους καε με εμβιωμένη την αναξιότητά του, την ευχή καί όλα τα υπό­λοιπα, αφού προηγουμένως έχει πραγματοποιήσει το μελισμό του Τιμίου Σώματος.

Η όλη αυτή προετοιμασία, λί­γα λεπτά πλέον πρίν από την Θεία Κοινωνία, είναι η κορυφαία ώρα εκείνης της μυστικής προσδοκίας, όπου «μέλλεις φαγείν, άνθρωπε, Σώμα Δεσπότου». Καί στ' αλήθεια, δεν υπάρχουν λόγια να εκφράζουν τον εσωτερικό κλυδωνισμό που αι­σθάνεται ο Λειτουργός καί κατ' ακολουθίαν ο πιστός, καθώς μετά τον μελισμό εύχεται: «Δέσποτα Φιλάνθρωπε, Κύριε Ίησού Χριστέ ο Θεός μου, μη εις κρίμα μοι γένοιτο τα Αγια ταύτα δια το ανάξιον είναι με, άλλ' εις κάθαρσιν και αγιασμόν ψυχής τε και σώματος και εις αρραβώνα της μελ­λούσης ζωής και βασιλείας». Για να προσδέσει την ομολογία: «Εμοί δε τω προσκολλάσθαι τω Θεώ αγαθόν έστιν, τίθεσθαι εν τω Κυρίω την ελπίδα της σωτηρίας μου».

Ανέφερα τη λέξη ομολογία, γιατί θέλω να την παραλληλίσω με κάτι σπουδαίο που έγραψε ο π. Αλέξανδρος Σμέμαν: «Ένας ευσεβής Ιερέας, όταν τον ρώτησαν πως πρέπει να ζή κα­νείς τη Χριστιανική ζωή στον κόσμο, απάντησε: «Απλούστατα, έχοντας στο νου του συνέχεια ότι αύριο (ή μεθαύριο ή υστέρα από λίγες μέρες), θα κοινωνήση τα Άχραντα Μυστή­ρια». Αν, λοιπόν, η ελπίδα της σωτη­ρίας μας δεν έχει συνάρτηση και συ­νάντηση με την ομολογία πίστεώς μας στον Κύριο Ίησοΰ Χριστό, το Ζωοποιό Σώμα του Οποίου καί το Ζωηρό Αίμα «πηγή αγαθών» καθίσταται, τότε θα χρειαστή να επανε­ξετάσουμε τη σχέση μας με Εκείνον, που δια στόματος του Οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου είπε: «Συ γαρ είπας, Δέσποτα μου·πίνων δε μου και το Αίμα εν εμοί μεν ούτως μένει, εν αυτώ δε εγώ τυγχάνω. Αληθής ο λόγος πάντως του Δεσπότου καί Θεού μου".

Η Ευχαριστία μετά την Θείαν Μετάληψιν είναι ένα είδος δοξολο­γίας, γιατί αξιωθήκαμε «της καλής μετουσίας, των ζωοποιών μυστικών δωρημάτων», τα οποία εύχεται ο πι­στός όπως τύχουν «επ' ευεργεσία και άγιασμώ των ψυχών και των σω­μάτων ημών... εις ίασιν ψυχής τε και σώματος, εις άποτροπήν παντός εναντίου, εις φωτισμόν των οφθαλ­μών της καρδίας μου, εις ειρήνην των φυχικών μου δυνάμεων, εις πίστιν άκαταίσχυντον"  κτλ.., και όλ' αυτά «ίνα εν τω αγιασμώ Σου δι' αυτών φυλαττόμενος, της Σης χάρι­τος μνημονεύω δια παντός και μηκέτι εμαυτώ ζω, αλλά Σοι τω ημετέρω Δεσπότη καί ευεργέτη».

Πόσο ευλογημένα και «προς νουθεσίαν», αλλά και συμμόρφωση είναι αυτά τα λόγια της Ευχαρι­στίας! Πολύ ορθά έγραψε ο π. Αλέ­ξανδρος Σμέμαν, ότι «το ιδανικό είναι η όλη ζωή του Χριστιανού να είναι μια προετοιμασία για τη Θεία Κοινωνία». Ωστόσο το ερώτημα πού απομένει είναι το έξης: Μετά τη Θεία Κοινωνία τί γίνεται; Ο καθέ­νας μας επανέρχεται «εις τα ίδια», ή όπως λέγει ό Μ. Βασίλειος, πα­σχίζουμε, «εν καθαρώ συνειδότι μέ­χρι εσχάτης μου αναπνοής επαξίως μετέχειν των αγιασμάτων Του»;