ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΕΣ

'Αρχιμ. Θωμᾶ Ἀνδρέου

Σημείωσις: Ὁ συντάκτης τοῦ παρόντος ἄρθρου π. Θωμᾶς Ἀνδρέου εἶναι Ἀρχιμανδρίτης τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, Ἱεροκήρυξ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἐλευθερουπόλεως καί Πρϊστάμενος τοῦ Ἱεροῦ Προσκυνήματος Παναγίας Νέας Ἡρακλείτσας Καβάλας. Τό κείμενο (τό ὁποῖο καταχωρεῖται στήν συνέχεια σέ μονοτονικό σύστημα γιά λόγους τεχνικούς), προέρχεται ἀπό τό μόλις ἐκδοθέν πόνημά του "Ὁ Νεομάρτυς Νικόλαος ὁ Νέος, ἐξ Ἰωαννίνων".

Ὅπως γράφει ὁ ἴδιος στόν Πρόλογό του, "το παρόν μελέτημα, αποτελεί ένα μέρος της μεταπτυχιακής μου εργασίας με θέμα ‘’ Οι Νεομάρτυρες της Βουλγαρίας’’ και αφορά την παρουσίαση του ενδόξου Νεομάρτυρος Αγίου Νικολάου του Νέου από τα Ιωάννινα.
Ας είναι ευλογημένο το Όνομα του Κυρίου, διότι με αξίωσε να ασχοληθώ και να μελετήσω επισταμένως την ζωή και το μαρτύριο των Αγίων Νεομαρτύρων της Βουλγαρικής Εκκλησίας, εις εκ των οποίων είναι και ο Άγιος Νικόλαος, ο οποίος είναι σχεδόν άγνωστος μέχρι σήμερα στην Ελληνική βιβλιογραφία.
Οφείλω, μέσα από την καρδιά μου να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στον Ελλογιμότατο Καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (του τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας) και Κοσμήτορα αυτής, κ.κ. Μιχαήλ Τρίτον, τον λόγιο Ηπειρώτη, Σύμβουλο Καθηγητή και μέντορα μου στο Πανεπιστήμιο, για την επιλογή του θέματος και την πολύτιμη στήριξη του, καθώς και για την αγάπη του. Επίσης ευχαριστώ τον Ελλογιμότατο Επίκουρο Καθηγητή κ.κ. Βασίλειο Κουκουσά, εις τον οποίον και παρουσίασα το συγκεκριμένο θέμα, καθώς και την Ερίτιμον Κυρία Πέπη Βαφειάδου, Γραμματέα Μεταπτυχιακού του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ. Ένα από καρδίας ευχαριστώ στην Ερίτιμον Κυρία Ελένη Τζούμα, που πίστεψε στην δυνατότητα υλοποίησης της προσπάθειας και με ενθάρρυνε για αυτό.
Είθε ο Θεός, να στηρίξει και να ευλογήσει την ταπεινή μου προσπάθεια, καθώς και το αποτέλεσμα της".

Ο όρος Νεομάρτυρες [1] χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά κατά την διάρκεια της Εικονομαχίας [2], για να τους αντιδιαστείλει με τους Μάρτυρες των πρώτων αιώνων. Από την Ἀλωση όμως της Κωνσταντινουπόλεως και μετά, ο όρος αποδίδεται σε όσους βασανίσθηκαν σκληρά από τους Τούρκους για να αλλαξοπιστήσουν [3]. Αυτοί όμως υπέδειξαν σθεναρή αντίσταση και υπέμειναν καρτερικά τα βασανιστήρια μέχρι θανάτου, αντλώντας δύναμη από την πίστη τους . Ο περιορισμός όμως αυτός δημιουργεί επιστημονικά προβλήματα, καθώς περιορίζοντας τους Νεομάρτυρες μόνο σε όσους μαρτύρησαν μετά τη Άλωση, παραγκωνίζονται όσοι μαρτύρησαν για την πίστη τους και πριν από αυτήν. Η εμφάνιση των Σελτζούκων Τούρκων στην Ανατολή και η βαθμιαία κατάληψη των εδαφών της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, επέφερε και τον εξισλαμισμό αρκετών Χριστιανών, αλλά και την ανάδειξη πολλών Μαρτύρων. Το παιδομάζωμα, η βιαία αρπαγή αρρένων παιδιών, ξεκινά από την περίοδο της Αλώσεως [4] με την δημιουργία του τάγματος των Γενίτσαρων, που ήταν εξισλαμισθέντες Χριστιανοί και συνεχίζετε μέχρι και την Επανάσταση του 1821 .
Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι εξισλαμιζόμενοι γίνονταν αμείλικτοι διώκτες των πρώην ομοθρήσκων τους, δημιουργώντας έτσι ευνοϊκές συνθήκες για την επέκταση του Ισλαμισμού. Αλλοιώνονταν με αυτό τον τρόπο τα δεδομένα που αφορούσαν την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ανατολής και την εθνολογική σύνθεση των Βαλκανικών χωρών [5]. Άρα το κριτήριο για να χαρακτηριστεί κάποιος Μάρτυρας ‘’Νεομάρτυρας’’ πρέπει να είναι ο κοινός λόγος του μαρτυρίου, δηλαδή η ομολογία της Πίστης και ο θάνατος υπέρ αυτής [6].
Την ίδια περίοδο, την περίοδο της Τουρκοκρατίας και έπειτα, ενεφανίσθησαν και οι Εθνομάρτυρες [7]. Και οι Εθνομάρτυρες και οι Νεομάρτυρες βασανίσθηκαν σκληρά και θανατώθηκαν από τους Τούρκους. Και οι δύο ήταν Έλληνες και οι δύο ήταν Χριστιανοί. Η διαφορά έγκειται στην συνείδηση τους. Ο Αθανάσιος Διάκος για παράδειγμα, παρακινούμενος από την αγάπη του για την Πατρίδα, αγωνίστηκε και θυσιάστηκε για την ελευθερία. Χαρακτηριστικός είναι ο διάλογος που η λαϊκή μούσα μας μεταφέρει, του Εθνομάρτυρα Αθανασίου Διάκου με τους δημίους του , λίγο πριν το μαρτυρικό του τέλος :
- Γίνεσαι Τούρκος Διάκο μου, την πίστη σου ν’ αλλάξεις, προσκυνάς εις το τζαμί, την Εκκλησιά ν’ αφήσεις ;
- Πάτε κι εσείς κι η πίστης σας, μουρτάτες, να χαθείτε. Εγώ Γραικός γεννήθηκα, Γραικός και θα πεθάνω. [8]
Ο λαός μας προτάσσει την διαφύλαξη της Πίστεως για την διασφάλιση της Εθνικής συνειδήσεως. Οι Νεομάρτυρες από την άλλη θυσιάστηκαν για την πίστη τους στον ένα και μοναδικό Θεό. Η διαφορά αυτή δεν μειώνει σε καμία περίπτωση την σπουδαιότητα της θυσίας του μαρτυρίου κανενός, αφού και οι μεν και οι δε προσέφεραν στην Πατρίδα και στην Πίστη παράλληλα. Η θυσία για την Πατρίδα κρύβει μέσα της και την θυσία για την Πίστη ιδιαιτέρως κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας, καθώς ο εχθρός ήταν αλλόθρησκος. Ο όρος “Νεομάρτυρες” χρησιμοποιήθηκε από της Εκκλησία για να διαχωρισθούν από τους αρχαίους Μάρτυρες της Πίστεως, τους Μάρτυρες των πρώτων κυρίως αιώνων, όταν ο Χριστιανισμός ήταν υπό διωγμό. Ο νέος όρος, ωστόσο, είναι συμβατικός, αφού ότι είναι νέο μετά από κάποιο χρονικό διάστημα παλιώνει. Συμβατικός, λοιπόν, ο όρος Νεομάρτυρες συνδέεται κυρίως με τα σκοτεινά χρόνια Τουρκοκρατίας. Και αυτό γιατί μέσα από την μελέτη των μαρτυρίων τους, ανακαλύπτει κάποιος ομοιότητες με τα μαρτύρια των πρώτων Χριστιανών των πρώτων αιώνων. Μία είναι η Εκκλησία την εποχή του Θεοδώρου του Μεγαλομάρτυρα, η Ἰδια είναι και την εποχή του Θεοδώρου του Νεομάρτυρα [9]. Όπως ένας και ο Ιησούς Χριστός, “χθές και σήμερον ο αυτός και εις τους αιώνας” [10]
Χαρακτηριστικό γνώρισμα των Νεομαρτύρων, το οποίο δεν συναντάται στους Μάρτυρες των πρώτων αιώνων, είναι ότι οι περισσότεροι από αυτούς ανήκουν στους εκ μετανοίας Χριστιανούς. Στα δύσκολα και δυσβάσταχτα χρόνια της Τουρκοκρατίας πολλοί Χριστιανοί έχασαν το κουράγιο τους, την ηθική τους αντίσταση και παρέδωσαν τα όπλα της Πίστης. Υπέκυψαν στον πειρασμό μιας καλής και ήρεμης ζωής, προσκύνησαν τον Αλλάχ και απαρνήθηκαν τον Θεό. Με πόνο ψυχής πρόδωσαν τον Χριστό, ο Οποίος τους καλούσε να πορευτούν στον δρόμο του Γολγοθά και υπέκυψαν στις υλικές ανέσεις. Και όμως, ακόμα και τότε στην μακραίωνη δουλεία του Γένους, ο Χριστιανισμός δεν πέθανε. Και αυτό μαρτυρείται από τους Νεομάρτυρες [11].
Εύστοχα και ρεαλιστικά ο μεγάλος λογοτέχνης μας Φώτιος Κόντογλου, παιδί της προσφυγιάς ο ίδιος παρατηρεί: ’’Οι δικοί μας Άγιοι, που μαρτυρήσανε στον καιρό που είμαστε σκλάβοι στους Τούρκους, ήτανε ταπεινοί, απλοί, λιγομίλητοι, με την φωτιά της Πίστης στα στήθια τους, απονήρευτοι και αγράμματοι, αφού το μόνο που γνωρίζανε να λένε μπροστά στον αγριεμένο κριτή ήτανε: «Χριστιανός γεννήθηκα και Χριστιανός θ’ αποθάνω !» Νέοι άνθρωποι παλληκάρια απάνω στ’ άνθος της νιότης τους, πηγαίνανε προθυμερά να παραδοθούνε για τ’ όνομα του Χριστού και αντίς αρραβωνιάσματα και ξεφαντώματα, σφαζόντανε σαν τα’ αρνιά ἠ κρεμαζόντανε με τη θελειά στο λαιμό τους και για να τους τυραγνάνε περισσότερο οι άπιστοι, κόβανε το λαιμό τους σιγά-σιγά με στομωμένα μαχαίρια ἠ τους κρεμάζανε με σάπια σκοινιά που κοβόνταντε, για να τους ξανακρεμάσουνε’’ [12].
Υπάρχουν δε πλείστες όσες περιπτώσεις στις οποίες ο Νεομάρτυρας ‘’προκαλεί ‘’ το μένος των Τούρκων μπαίνοντας μέσα στο τζαμί με μουσουλμανικά ρούχα και κάνοντας το σημείο του Σταυρού, να ομολογεί τον Χριστό (θα το δούμε παρακάτω να συμβαίνει και σε περιπτώσεις Αγίων Νεομαρτύρων Βουλγαρικής καταγωγής, όπως ο Ιωάννης ο Βούλγαρος, ο Ιγνάτιος από την Στάρα Ζαγόρα και ο Ονούφριος από το Gabrovo).
Η εμφάνιση των Νεομαρτύρων δείχνει την ταυτότητα και την ομοιογένεια της Εκκλησίας από την αρχαιότητα με τους μεγάλους διωγμούς κατά των Χριστιανών, μέχρι σήμερα. Η θεληματική προσέλευση στο μαρτύριο δεν ήταν ένα μεμονωμένο, ούτε περιστασιακό φαινόμενο. Από τους πρώτους Μάρτυρες των τριών πρώτων αιώνων, μέχρι τους Νεομάρτυρες το στοιχείο της θυσίας είναι κοινό. Και οι δύο Αυτοκρατορίες, Ρωμαϊκή και Οθωμανική, εξέφραζαν το απολυταρχικό και εξουσιαστικό πνεύμα του ολοκληρωτισμού. Και ενώ στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία υποταγή αποδιδόταν μόνο στον Καίσαρα - Αυτοκράτορα, η Χριστιανική συνείδηση αποδίδει πειθαρχία μόνο στο θέλημα του Θεού. Αυτή ήταν και η κύρια αιτία της εμφανίσεως των Μαρτύρων. Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία από την άλλη, υπήρχε τυφλός θρησκευτικός φανατισμός, ο οποίος σε συνδυασμό πολλές φορές με την απουσία κράτους δικαίου, οδηγούσε σε αυθαιρεσίες εκ μέρους των Τούρκων. Τα χαρακτηριστικά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και οι απόλυτες θεοκρατικές δομές του Ισλάμ, έκαναν αναπόφευκτη την επανεμφάνιση των Μαρτύρων [13].
Με την κατάσταση αυτή, ήταν επόμενο να αναφανούν στην Ορθόδοξη Εκκλησία νέοι Μάρτυρες. Χαρακτηριστική είναι η θέση του Οσίου Νικοδήμου του Αγιορείτου, ο οποίος αναφέρει ότι οι Νεομάρτυρες ευδοκίμησαν γιατί ανακαινίζουν την Ορθόδοξη Πίστη. Οι Μάρτυρες της πρώτης Εκκλησίας είχαν περάσει στην Ιστορία και πιθανώς από την ανάμνηση στην λήθη και κυρίως στην αμφισβήτηση. Ο άνθρωπος έχει την τάση να αμφισβητεί πράγματα τα οποία ο ίδιος δεν έχει δει και έτσι μπορούν να αμφισβητηθούν και οι Μάρτυρες των πρώτων αιώνων της παρουσίας του Χριστιανισμού, πώς άντεξαν δηλαδή τόσα βασανιστήρια. Το παράδειγμα, λοιπόν, των Νεομαρτύρων είναι η καλύτερη απάντηση στην αμφισβήτηση και στην αναζωογόνηση της Πίστης [14]. Επίσης καθιστούν αναπολόγητους τους αλλόπιστους κατά την Κρίση, αφού - όπως παρατηρεί ο Άγ. Νικόδημος - οι λίγοι πιστοί ερχόμενοι σε επαφή με αλλόπιστους, τους μετέφεραν την Ορθόδοξη Πίστη και τους οδήγησαν στην γνώση της αληθείας [15]. Οι Νεομάρτυρες, κατά τον Άγιο Νικόδημο, είναι δόξα και καύχημα της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και έλεγχος των κακοδόξων. Όπως οι αρχαίοι Μάρτυρες αγωνιζόμενοι ενάντια στην πολυθεΐα θυσίασαν την ζωή τους για την Πίστη, έτσι και αυτοί αγωνίστηκαν ενάντια των αλλοπίστων και ετεροδόξων, προσφέροντας στον αγώνα τους αυτόν και την ίδια τους την ζωή [16] .
Οι νέοι αυτοί Μάρτυρες αποτελούν παράδειγμα υπομονής για όλους τους Ορθοδόξους που ζουν κάτω από τον ζυγό των Τούρκων. Αποτελούν τα ζωντανότερα παραδείγματα υπομονής των θλίψεων και των δοκιμασιών και ενσαρκώνουν το αγωνιστικό και ηρωικό πνεύμα των Χριστιανών. Παράδειγμα αφοσιώσεως στον Χριστό και εμμονής μέχρι θανάτου ,κληρονομούν την αιώνια ζωή. Ο Αγ. Νικόδημος παρακινεί και τους υπόλοιπους Χριστιανούς να παραδειγματιστούν και να ακολουθήσουν τα βήματα των Νεομαρτύρων [17]. Τέλος , κατά τον Αγ. Νικόδημο, οι Μάρτυρες αποτελούν παράδειγμα θάρρους και μίμησης του έργου τους και για τους υπολοίπους Χριστιανούς . Η μεγαλύτερη τιμή που τους αποδίδετε δεν είναι μόνο τα τροπάρια και τα εγκώμια για όσα υπέμειναν, αλλά η μίμηση του έργου τους και κατ’ επέκταση η μίμηση της ζωής του Χριστού και η συμμετοχή στο έργο της Θείας Οικονομίας. Έτσι ο πιστός αποδεικνύει ότι διαθέτει ισχυρή ψυχική δύναμη ικανή να αντισταθεί ακόμα και στην αγάπη των προσφιλών προσώπων και των υλικών αγαθών [18], ανταποκρινόμενος έτσι με τον καλύτερο τρόπο στο λόγο του Κυρίου μας Ιησού ‘’ος δ’ αν απολέση την ψυχήν αυτού ένεκεν εμού, ευρήσει αυτήν" [19].
Γενικά οι Νεομάρτυρες διακρίνονται σε τέσσερις ομάδες. Στην πρώτη ομάδα ανήκουν οι Μουσουλμάνοι που ασπάστηκαν τον Χριστιανισμό και μαρτύρησαν. Τέτοιες περιπτώσεις είναι αρκετές, αλλά λίγες παραμένουν γνωστές [20]. Στην δεύτερη ομάδα ανήκουν όσοι μαρτύρησαν με αφορμή κάποια πολιτική εξέγερση, όπως στην εξέγερση του Εθνομάρτυρα Διονυσίου του Φιλοσόφου Μητρ. Λαρίσης και στα Ορλωφικά. [21]. Στην τρίτη ομάδα εντάσσονται οι Χριστιανοί που διακατέχονταν από έντονο πόθο να μαρτυρήσουν για τον Χριστό και προκαλούσαν τους Τούρκους, με αποτέλεσμα να καταδικάζονται σε θάνατο [22]. Τέλος, μια ιδιαίτερη ομάδα αποτελείται από Χριστιανούς που αλλαξοπίστησαν και στην συνέχεια μετάνιωσαν και επέστρεψαν στον Χριστιανισμό. Προκειμένου να εξιλεωθούν από το αμάρτημα τους, έγιναν αυτόκλητοι Μάρτυρες και παρουσιάζονταν αυτοβούλως στους Τούρκους, γιατί πίστευαν πως μόνο με τον τρόπο αυτό θα μπορούσαν να εξιλεωθούν από το αμάρτημα της αρνήσεως της Πίστεως τους [23].
Δεν έσβησε, ούτε θα σβήσει ποτέ, το φως της Εκκλησίας του Χριστού, έστω και αν πέσουν απάνω του όλες οι δυνάμεις του κακού. Αλλαξοπίστησαν, βέβαια, πολλοί. Η διδαχή όμως ότι ο Θεός δέχεται πάλι πίσω τον Χριστιανό που έπεσε και ξανασηκώθηκε, φανερώνει το μεγαλείο της αγάπης Του. Η μετάνοια εξαλείφει το παρελθόν και ανοίγει τον δρόμο για ένα φωτεινό μέλλον. Και αυτή η διδαχή ήταν που παρακίνησε πολλούς ανθρώπους να διαπιστώσουν το λάθος τους, να απαρνηθούν τον εξισλαμισμό - στον οποίον βιαίως είχαν προσφύγει - και να επιστρέψουν πίσω στον δρόμο του Θεού [24].
Κατά τους πρώτους αιώνες η Εκκλησία είχε την ίδια πεποίθηση και ενώ απαγόρευε την θεληματική προσέλευση των πιστών στο μαρτύριο, ειδικά για τους αρνησιχρίστους την ενθάρρυνε [25]. Ο λόγος ήταν ότι θεωρούσε το μαρτύριο ’’κάθαρσιν ένδοξον’’ και το εξομοίωνε με το Βάπτισμα. Η Εκκλησία, δέχτηκε τον πόθο για μαρτύριο ως ένδειξη αγιότητας, όταν όμως από τον τρίτο αιώνα και μετά άρχισε να αυξάνεται ανησυχητικά ο αριθμός των εθελουσίων προσφυγών στο μαρτύριο, για λόγους άμυνας και αποφυγής κινδύνων άρχισε να αποδοκιμάζει την εθελούσια προσέλευση στο μαρτύριο [26] . Η Εκκλησία έχοντας ως βάση τον λόγο του Κυρίου [27] και το παράδειγμά του, όχι μόνον απέτρεπε την παράδοση των πιστών με δική τους πρωτοβουλία στους διώκτες τους, αλλά τους προέτρεπε σε φυγή. Η μοναδική εξαίρεση η οποία βρήκε την τελεία εφαρμογή της στους Νεομάρτυρες, ήταν σε περίπτωση άρνησης της Χριστιανικής Πίστης. Μόνο κατά τον τρόπο αυτό θα ερχόταν η εξιλέωση. Άξιο επισημάνσεως είναι το κείμενο –συμβουλές [28] στους Νεομάρτυρες του Αγ. Νικοδήμου του Αγιορείτου, το οποίο αποτελεί λαμπρό μνημείο στον βωμό των Νεομαρτύρων και από τα σπουδαιότερα κείμενα που έχουν γραφεί για τους Μάρτυρες της Εκκλησίας [29].
Παρ’ όλα ταύτα η προσέλευση των πρώτων Χριστιανών στο μαρτύριο και η αντιμετώπιση των βασανιστηρίων γέμιζε με αισθήματα θαυμασμού, υπερηφάνειας και αγάπης τους πιστούς. Αρκετές μάλιστα είναι οι περιπτώσεις ειδωλολατρών, από την πρώτη Εκκλησία, οι οποίοι προσήλθαν στον Χριστιανισμό εξ’ αιτίας του θαυμασμού τους για τους Μάρτυρες. Είναι εμφανής λοιπόν, η σημασία και η σπουδαιότητα του μαρτυρίου για την ιεραποστολική προσπάθεια της Εκκλησίας προς τους απίστους και για την ενίσχυση των πιστών. Ιδιαίτερα κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας αποτέλεσε αναμφίβολα το πιο εντυπωσιακό και αποτελεσματικό ‘’όπλο’’ κατά του κινδύνου του εξισλαμισμού [30]. Είναι ωστόσο εντυπωσιακό να τονίσουμε τις περιπτώσεις νέων εξισλαμισθέντων οι οποίοι φθάνουν μετανοημένοι στο Άγιον Όρος , λαμβάνουν το Μοναχικό σχήμα και δέχονται την προετοιμασία για το μαρτύριο στο οποίο και οδηγούνται στην συνέχεια [31]. Ωστόσο η εθελουσία προσέλευση στο μαρτύριο ήταν φυσικό να προκαλέσει αντιδράσεις σε κάποιους, οι οποίοι τους θεωρούσαν παράφρονες ή ακόμα περισσότερο κενόδοξους. Για αυτό και στους βίους των Μαρτύρων τονίζεται συχνά η ταπεινότητα της προσωπικότητας τους [32]. Η ύπαρξη των Νεομαρτύρων κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας χαρακτηρίζεται από τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη ‘’θαύμα παρόμοιον ωσάν να βλέπη τινάς μέσα εις την καρδίαν του χειμώνος, εαρινά άνθη και τριαντάφυλλα. Μέσα εις την βαθυτάτην νύκτα, ημέραν και ήλιον. Μέσα εις το ψηλαφητόν σκότος, φώτα λαμπρότατα. Εν καιρώ αιχμαλωσίας, να βλέπη ελευθερίαν. Και εν τω καιρώ της τωρινής ασθενείας υπερφυσικήν δύναμιν" [33]. Οι Νεομάρτυρες με το αγωνιστικό τους πνεύμα και την αληθινή τους πίστη αντιστάθηκαν στον βίαιο εξισλαμισμό των Τούρκων και αποτέλεσαν τους οδοδείκτες του υπόδουλου Γένους το οποίο χρειαζόταν έναν φάρο ενίσχυσης και ελπίδας, προκειμένου να αντιμετωπίσουν την καταπιεστική συμπεριφορά των Τούρκων [34]. Η Ορθόδοξος Εκκλησία δεν προβάλει τους Μάρτυρες μόνο για να λαμπρύνει τις ιστορικές σελίδες αίματος της Ιστορίας Της. Ο λόγος προβολής των Νεομαρτύρων και όλων των Αγίων είναι μόνον παιδαγωγικός και αγιαστικός. Οι πιστοί μέσα από την διδασκαλία της ζωής των Μαρτύρων προετοιμάζονται ώστε αν χρειασθεί να τους μιμηθούν.

Σήμερα εμφανίζονται όλο και περισσότερα εμπόδια στο να ζει κανείς την εν Χριστώ ζωή στην πληρότητα της. Οι πολιτικές ιδεολογίες προσπαθούν να μετατρέψουν τον άνθρωπο από εικόνα και ομοίωμα του Θεού σε πειθήνιο όργανο υποταγής, χωρίς την ελευθέρα βούληση , την οποία χάρισε ο Θεός στον άνθρωπο και αποτελεί το μεγαλύτερο δώρο του Θεού προς εμάς, μετά την αθανασία της ψυχής. Το έργο αυτό ενισχύεται από την υπερκαταναλωτική κοινωνία και τον τεχνοκρατικό πολιτισμό, που προβάλλουν ως ύψιστο αγαθό την απόκτηση όλο και περισσοτέρων υλικών αγαθών, νεκρώνοντας έτσι τις πνευματικές ανάγκες των ανθρώπων. Μπροστά σε αυτές τις απειλές το φωτεινό παράδειγμα των Νεομαρτύρων υπενθυμίζει την αληθινή ελευθερία του Χριστιανού, που αναβλύζει από την κοινωνία του με τον Χριστό, την σωστή αξιολόγηση των αξιών και το νόημα της αγάπης [35] .

Παραπομπές:
[1] "Νέον Μαρτυρολόγιον, ήτοι Μαρτύρια των νεοφανών Μαρτύρων, των μετά την Άλωσιν της Κων/πόλεως κατά διαφόρους καιρούς και τόπους μαρτυρησάντων, συνταχθέντα εκ διαφόρων συγγραφέων και μετ ’επιμελείας ότι πλείστης διορθωθέντα,εν οις και ικαναί Ακολουθίαι προσετέθησαν παρά Νικοδήμου του Αγιορείτου", Εκδ. Αθήναι 1794 β’ 1856 και γ’ 1961.
[2] Δήλωνε εκείνους που μαρτύρησαν επειδή απέδιδαν τιμές στις άγιες εικόνες.
[3] Δημητρίου Τσάμη : ‘’Αγιολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, Οι Νεομάρτυρες’’, Εκδ Πουρναράς , Θεσσ/νικη, σελ 106-107 .
[4] STEVEN RUNCIMAN : ‘’ Η Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως’’ ,Εκδ. Δ. Παπαδήμα Αθήνα 2002 σελ. 231.
[5] Μιχαήλ Τρίτου, Καθηγητού Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, "Ο Μετσοβίτης Νεομάρτυς Νικόλαος’’ ,Ιωάννινα 2005 σελ. 32 .
[6] "Οι Νεομάρτυρες και το Δούλον Γένος" , υπό Στυλιανού Γ. Παπαδόπουλου , Καθηγητού της Πατρολογίας εις την Θεολογικήν Σχολήν του Πανεπιστημίου Αθηνών, Εκκλησιαστικαί Εκδόσεις Εθνικής Εκατονπεντήκονταετηρίδος , εν Αθήναις 1991, σελ,.29 .
[7] Εξέχοντες Εθνομάρτυρες : Αθανάσιος Διάκος , Παπαβλαχάβας, Παπαφλέσσας, Επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας και άλλοι πολλοί που έχυσαν το αίμα τους , για του Χριστού την Πίστη την Αγία και της Πατρίδος την ελευθερία.
[8] Ευθυμίου Χριστόπουλου: ’’Το τέλος του Αθανασίου Διάκου’’ , εκδ. Ι. Μ. Φθιώτιδος, Λαμία 2010, σελ.12.
[9] Αρχιμ. Χρυσοστόμου Αβαγιανού (νυν Σεβ. Μητροπολίτου Ελευθερουπόλεως), ‘’Μελέτες’’, Κεφ. Α. Νεομάρτυρες, Αθήνα, 1987 , σελ 6-7.
[10] Προς Εβρ.13,8-4.
[11] Αρχιμ. Χρυσοστόμου Αβαγιανού, οπ. π. σελ. 8-9.
[12] Φωτίου Κόντογλου : ‘’ Η πονεμένη Ρωμιοσύνη’’ εκδ. Αστήρ, Αθήνα.
[13] Δημητρίου Τσάμη: ‘’Αγιολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, Το Ιστορικό πλαίσιο’’ Εκδ. Πουρναράς , Θεσσαλονίκη, σελ.110
[14] Χρίστου Κρικώνη, Καθηγητού Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης: ’’ Η Ορθόδοξος Εκκλησία πρωταγωνιστής της Εθνεγερσίας του 1821 - Κληρικοί Νεομάρτυρες - Εθνομάρτυρες‘’, University Studio Press, Εκδόσεις Επιστημονικών Βιβλίων και Περιοδικών, Θεσσαλονίκη 1991, σελ 109.
[15] Ιδίου, οπ. π .σελ 110.
[16] Χρίστου Κρικώνη, οπ. π. σελ.111.
[17] Ιδίου, οπ.π. σελ 113.
[18] Οπ. π. σελ 115.
[19] Μτ. 16,25 .
[20] Πχ. 23 εκχριστιανισμένοι Τούρκοι μαρτύρησαν το 1649 στα Θυάτειρα της Μ. Ασίας , ο Αχμέδ ο Κάλφας το 1682 στην Κωνσταντινούπολη, ο Κωνσταντίνος εξ’ Αγαρηνών το 1819 στις Κυδωνίες κ.α. Βλ. σημαντική μελέτη επί του θέματος του Καθηγητού Αντωνίου Μάρκου: "Περί των Αγίων Νεομαρτύρων - Ιστορικο-Θεολογική Εισαγωγή – Κατάλογοι" . Κέντρον Αγιολογικών Μελετών ‘’Όσιος Συμεών ο Μεταφραστής’’, Μάνδρα Αττικής 2009 .
[21] Άγιος Γρηγόριος Ε' Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως το 1821, Άγιος Σεραφείμ Επίσκοπος Φαναρίου και Νεοχωρίου της Καρδίτσας το 1601, κ.α.
[22] Για παράδειγμα ο Αγιορείτης Μοναχός Νήφων, με άδεια του Πατριάρχου Νήφωνος , κήρυξε τον Χριστό σε Τούρκους της Θεσσαλονίκης και προκάλεσε το θάνατο του. Παρόμοιες και οι περιπτώσεις και άλλων Νεομαρτύρων, όπως του Αγιορείτου Μοναχού Κυπριανού και του Ρωμανού. Βλ. Νικοδήμου Αγιορείτου, "Νέον Μαρτυρολόγιο", σελ. 50 ε, 90 ε. Και Ιω. Αναστασίου: ‘’ Σχεδίασμα περί των Νεομαρτύρων’’, Μνήμη 1821 , Θεσ/νικη 1971, σελ. 25 .
[23] Δημητρίου Τσάμη, "Αγιολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας - Ομάδες Νεομαρτύρων", Εκδ. Πουρναράς Θεσ/νικη, σε.λ.111-112.
[24] Αρχιμανδρίτη Χρυσοστόμου Αβαγιανού, οπ.π. σελ. 10.
[25] Ιερων. Κοτσώνη, Αρχιεπισκόπου Αθηνών: ‘’Το ενθουσιαστικόν στοιχείον εις την Εκκλησία των Μαρτύρων ‘’ , Αθήναι 1952, σελ. 21.
[26] Ιερων. Κοτσώνη. οπ. π. σελ 20 ε, 41.
[27] ‘’Όταν δε διώκωσιν υμάς εν τη πόλει ταύτη ,φεύγετε εις ετέραν’’ , Μτ. 10,23.
[28] Αγ. Νικοδήμου του Αγιορείτου, οπ.π. σελ. 19.
[29] Δημητρίου Γ. Τσάμη, οπ. π. σελ 118.
[30] Του ιδίου : ‘’Αγιολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας - Ο Ιεραποστολικός χαρακτήρας του Μαρτυρίου’’, Εκδ. Πουρναρά, Θεσ/νικη, σελ. 118 - 120.
[31] Πχ. Αγαθάγγελος ο Εσφιγμενίτης (1819), Ακάκιος ο Ιβηροσκητιώτης (1816), Γεδεών ο Καρακαλλινός (1818), Δαμασκηνός ο Λαυρεώτης (1681) και άλλοι. Βλ. Ιωάννου Περαντώνη, "Λεξικόν των Νεομαρτύρων", τ. Α' Εκδ. Αποστ. Διακονίας, Αθήναι.
[32] Του ιδίου, ‘’Αγιολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας - Αντιδράσεις κατά των αυτόκλυτων Μαρτύρων ‘’, Εκδ. Πουρναράς , Θεσ/νικη, σελ. 121.
[33] Νικοδήμου του Αγιορείτου, "Νεόν Μαρτυρολόγιον" , οπ. π. σελ 10.
[34] Αθανασόπουλου Ιωάννου, Λυκειάρχου Αρσακείου Πατρών, ‘’ Οι Νεομάρτυρες ‘’, Αθήναι 1997 , σελ . 23.
[35] Δημητρίου Τσάμη, ’’Αγιολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας - Η επικαιρότητα των Μαρτύρων", εκδ. Πουρναράς, Θεσ/νικη, σελ 123-124.