ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΜΑΧΑΙΡΙΩΤΙΣΣΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

Σειρά: Ἑλληνικές Εἰκόνες τῆς Παναγίας

Ἡ θαυματουργός καί ἱστορική Εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Μαχαιριώτισσας βρίσκεται στήν Ἱερά Μονή Μαχαιρᾶ τῆς Κύπρου. (Ἡ Μονή Μαχαιρᾶ βρίσκεται στό ἀνατολικό ἄκρο τῆς ὀροσειρᾶς τοῦ Τροόδους, κοντά στήν κορυφή Κιόνια, πού ἔχει ὑψόμετρο 1.423 μ., σέ ὑψόμετρο 870 μέτρων).
Θεωρεῖται μία ἀπό τίς 70 εἰκόνες πού κατά τήν παράδοση ἁγιογράφησε ὁ Ἀπόστολος καί Εὐαγγελιστής Λουκᾶς. Ἡ Εἰκόνα βρισκόταν στήν ΚΠολη, στόν περίφημο Ναό τῶν Βλαχερνῶν, ὅπου ἦταν κατατεθημένη ἡ Ἁγία Σορός, δηλαδή ἡ Τιμία Ἐσθῆτα καί ἡ Ἁγία Ζώνη τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου. Αὐτό προκύπτει καί ἀπό τήν ἐπιγραφή «Ἁγιοσορίτισσα» πού βρίσκεται πάνω στήν Εἰκόνα.
Σύμφωνα μέ τήν παράδοση κατά τήν περίοδο τῆς Εἰκονομαχίας (716 – 843), ἕνας ἀσκητής ἔφερε τήν Εἰκόνα ἀπό τήν ΚΠολη στήν Κύπρο, γιά νά τήν σώσει ἀπό τήν μανία τῶν εἰκονοκλαστῶν. Ὁ ἀσκητής αὐτός ἐγκαταστάθηκε σέ ἕνα σπήλαιο, στή θέση τῆς σημερινῆς μονῆς, ὅπου καί κοιμήθηκε εἰρηνικά. Μετά τήν κοίμησή του ἡ Εἰκόνα «χάθηκε» μέχρι τό τέλος τοῦ 11ου αἰ., ὁπότε ἡ Παναγία ἐμφανίσθηκε σέ δύο ἄλλους ἀσκητές τῆς περιοχῆς, τόν ὅσ. Νεόφυτο καί τόν ὅσ. Ἰγνάτιο, τούς ὑπέδειξε τό σπήλαιο ὅπου βρίσκοταν ἡ εἰκόνα Της, τούς ἔδωσε μάλιστα καί ἕνα μεγάλο μαχαίρι γιά νά κόψουν τούς βάτους πού ἔφραζαν τήν εἴσοδο! Οἱ ἀσκητές αὐτοί προέρχονταν ἀπό τήν Παλαιστίνη καί ἀρχικά διασκεύασαν σέ ναό τό σπήλαιο τῆς εὑρέσεως. Ἀπό τούς δύο αὐτούς πατέρες ἱδρύθηκε ἡ σημερινή Μονή Μαχαιρᾶ, μέ χορηγεία τοῦ Βυζαντινοῦ Αὐτοκράτορα Μανουήλ Κομνηνοῦ. Τό 1172 ἦρθε στή νεοσύστατη μονή ἀπό τήν Παλαιστίνη ὁ μοναχός Νεῖλος, ὁ ὁποῖος ἐργάσθηκε μέ ὑπερβάλλοντα ζῆλο γιά τό μοναστήρι. Τότε ὁ Ἐπίσκοπος Ταμάσου Νικήτας θεμελίωσε μεγάλο ναό «ἐπί χρυσοῦ σταυροῦ» καί τό μοναστήρι ὀνομάσθηκε Σταροπηγιακό. Ἀκόμη ἡ Μονή ὀνομάζεται καί Βασιλική, λόγῳ τόσο τῆς δωρεᾶς τοῦ Μανουήλ Κομνηνοῦ, ὅσο καί τῶν Αὐτοκρατόρων Ἰσαακίου καί Ἀλεξίου τῶν Ἀγγέλων.
Ἡ μονή καταστράφηκε ἀπό πυρκαγιά τό 1530 καί τό 1892, δοκιμάσθηκε δέ πολύ κατά τήν Φραγκοκρατία (1191 – 1489) καί τήν Βενετοκρατία (1489 – 1571). Τότε δύο μοναχοί της, οἱ Ὁσιομάρτυρες Γεράσιμος καί Γεννάδιος, κάηκαν ζωντανοί ἀπό τούς Λατίνους μαζί μέ τούς 11 ἄλλους Ὁσιομάρτυρες τῆς Καντάρας, τήν 19η Μαΐου 1231. Πιέσεις καί διώξεις δέχθηκε τό μοναστήρι καί μετά τήν κατάκτηση τῶν Ὀθωμανῶν (1571 - 1878). Ἐκτός ἄλλων ἀπό τήν ἀδελφότητά της προῆλθε ὁ Ἐθνομάρτυρας Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανός (1756 – 1821).
Κατά τήν Ἀγγλοκρατία (1878 – 1960), σέ σπήλαιο κοντά στό μοναστήρι κάηκε ζωντανός ἀπό τούς Ἄγγλους ὁ ἥρωας Γρηγόρης Αὐξεντίου (3. 3. 1957), σέ ἡλικία 29 ἐτῶν.
Ἡ Παναγία τοῦ Μαχαιρᾶ τιμᾶται τήν 21η Νοεμβρίου, κατά τήν ἑορτή τῶν Εἰσοδείων τῆς Θεοτόκου.